strug płynących od wsi Ginowicz i Hołynki, płynie koło wsi Wołkusz i uchodzi do Czarnej Hańczy z praw. brzegu, przy 16 śluzie kanału augustowskiego. Od wsi Wołkusz do ujścia długa 7 w. Wołkusz 1. wś, pow. augustowski, gm. Kuryanki, par. Teolin, odl. 36 w. od Augustowa, ma 19 dm. , 111 mk. , 215 mr. Wchodziła w skład dóbr rząd. Łabno. W r. 1827 było 19 dm. , 105 mk. 2. W. , przyl. folw. Józefatowo, w pow. augustowskim, gm. Wołłowiczowce. Wołkusz al. Wolkusza, wś, pow. sokólski, w 1 okr. pol. , gm. Kruglany, o 9 w. od Sokółki, 204 3 4 dzies. ziemi włośc. 83 3 4 łąk i pastw. , 13 nieuż. . 2. W. , folw. tamże, należy do dóbr Wielka Łosośna Stanisława Ostcromęckiego, ma 250 dzies. , zamek, w którym w 1639 r. przeby wał Władysław IV ob. Kubala, Jerzy Ossoliń ski, I, 210. W r. 1597 Jan Bouffałł nabył W. od Andrzeja Kotowicza i odtąd bez przerwy po zostawał w ręku tej rodziny do 1826 r. , w któ rym kapitan Onufry Bouffałł sprzedał go za 180000 rs. Marcinowi Zawadzkiemu. 3. W. , uroczysko, tamże, należy do dóbr Mała Łosośna Sytinych. J. Krz. Wołkuszanka, rzka, ob. Wolkusz. Wołkuszek, folw. nad rz. Wołkuszanką, pow. augustowski, gm. Kuryanki, par. Krasnybór. W r. 1827 miał 2 dm. , 13 mk. Folw. ten, w r. 1880 oddzielony od dóbr Lipsk Murowany, rozl. mr. 694 gr. or. i ogr. mr. 104, łąk mr. 131, lasu mr. 444, nieuż. mr. 15; bud. drew. 6, las nieurządzony, pokłady torfu, smolarnia. Wołkuszne, os. , pow. augustowski, gm. Kuryanki, par. Lipsk Leży na zach. płn. od wsi Krasne. W pobliżu druga osada, zwana Podwołkuszne. W r. 1827 W. , os. . rządową, miała 3 dm. , 19 mk. W spisie urzęd. osad gub. suwalskiej podane p. n. Wołkusz. Wołma 1. Wolma, mylnie Wólka, rz. , w pow. mińskim, lewy dopływ Isłoczy. Zaczyna się w okolicy zaśc. Zagajne, płynie najprzód na południe, a potem na zachód pod mstko Wołmę młyny, koło wsi Kowalowce, Joachimowo młyn, folw. Wołmeczka, , wsi Michalowszczyzna młyn Wirłowicze, Szykuty, Zamościany, Staryki młyn, Iwieniec młyny, wś Ściporowce i po za wsią Rudnia ma ujście. Długa, w obrębach gmin Raków, Iwieniec i Pierszaje około 5 mil. Nad brzegiem W. znajdują się obfite łąki. Zasila się kilku drobnemi strumieniami i bezimien nemi rzeczkami, między innemi od praw. brzegu rzką Kułytą pod wsią Staryki, od lew. zaś brzegu rzką Siwiezanką. 2. W. al Wolma, rzeka w gub, mińskiej, znaczny lewy dopł. Świsłoczy. Zaczyna się w pow. mińskim, w obrębie gm. ostrożyce, za wsią Korolew Stan, płynie na wsch. koło folw. Horodyszcze młyn, tu przeciąwszy tor dr. żel. moskiewskobrzeskiej, płynie pod wsi Drunszczyna i Wodopoj, po za którą wkracza w pow. ihumeński, płynie pod wś Wołma młyn, Piotrowicze, mtko Śmiłowicze wielkie młyny, wś Żurawki, Ubiel młyn, Wołma wiel kie młyny, Iwanicze, folw. Krasny Brzeg, wś Uholec i pod wsią Mieżreczje Międzyrzecze ma ujście. Długa przeszło 12 mil. Nie licząc dro bnych bezimiennych dopływów W. zasila się od praw. brzegu rzkami Krynicą i Słouścią Smo uść; od lew. Wożą, Nieruczaj, Hać ilhumenką. W średnim i w dolnym biegu na błoniach ma ob fite bardzo łąki. A. Jel. Wołma 1. wś poduchowna i folw. , obecnie skarbowe, nad rz. Wołmą, lew. dopł. Świsłoczy, pow, ihumeński, gm. Klinek, o 13 w. od Ihumenia, przy małym tr. poczt. do Maryi Górki i do Śmiłowicz, w miejscowości leśnej, w gruntach lekkich, łąki obfite. Wś ma 38 osad. 2. W. , wś nad rz. Wołmą, pow. ihumeński, w 2 okr. pol i gm. Śmiłowicze, o 27 w. od Ihumenia, ma 25 osad. , grunta lekkie, łąki obfite, miejscowość leśna. Cerkiew paraf. , p. w. Opieki N. M. P. , fundacyi ks. Radziwiłłów, odnowiona w r. 1837 przez ks. Wittgensteina, ma z dawnych zapisów 3 1 2 włóki ziemi, około 1600 parafian; filie i kaplice w Piotrowiczach, p. w. N. M. P. , w Pekalinie św, Anny, w Szemiotowie św. Mikołaja, w Królowym Stanie św. Jerzego, w Draczkowie św. Koźmy i Damiana; przytem kaplice w miejscu i w Hlebowiczach. 3. W. , mtko i dobra nad rzką Wołmą, lew. dopł. Isłoczy, pow. miński, w 3 okr. pol. Kojdanów o 25 w. , gm. Rubieżewicze, par. katol. i st. poczt. Raków o 14 w. , o 42 w. od Mińska, w miejscowości lekko falistej, w gruntach szczerkowych, żytnich, łąki dobre. Do r. 1886 był w W. starożytny kościół paraf. katol, dekanatu mińskiego, z filiami w Naborowszczyźnie i Zaniewszczyźnie. Gdy kościół skasowano, parafia została podzielona pomiędzy sąsiednie parafie kamieńską i rakowską, a w W. istnieje tylko kaplica cmentarna, z grobami rodziny Wańkowiczów. Kościół ten fundowali w r. 1474 Stanisław i Barbara Dowkszewiczowłe z nadaniem gruntów na 100 miar zasiewu i 9 poddanych, tudzież z prawem pobierania przez plebana dziesięciny z folw. dworskich Wołma i Bracław. O tę ziemię i dziesięciny był potem proces plebanów z dziedzicami Wołodkowiczami. Marcin Wołodkowicz, sędzia ziemski wwdztwa mińskiego, na mocy wyroku trybunału duchownego z d. 28 sierpnia r. 1619 grunta zagarnięte wraz z włościanami powrócił kościołowi. W r. 1705, gdy W. władali wspólnie Wołodkowiczowie, Filipowiczowie i Wańkowiczowie, proboszcz kś. Czeszejko przez umowę z kollatorami za ustąpienie im dziesięciny otrzymał jeszcze 4 poddanych, na co nastąpiła sankcya biskupa wileńskiego Brzostowskiego. W r. 1751 kościół po raz trzeci zbudowany z drzewa na starem miejscu, p. w. Wniebowzięcia N. M. P. , miał 6 ołtarzy, w srebra i aparaty był dostate

Wołkusz

Wołkusz

Wołkuszanka

Wołkuszek

Wołkuszne

Wołma