szelasy w powiecie znajdują się nad brzegami rz. Bosi. W 1891 r. było w powiecie bez miasta powiat. 129102 mk. 64424 męż. , 64678 kob. , w tej liczbie podług stanów 1314 szlachty dziedz. , 146 szlachty osob. , 125 st. duch. prawosł. , 9 katol, 2 ewang. reform. , 33 żydów, 74 obywat. honorowych, 118 kupców, 15968 mieszczan, 105095 włościan i kolonistów, 5781 stanu wojskowego żołn, urlopowanych, dymisyonowanych i ich rodzin, 253 cudzoziemców i 84 innych stanów; podług wyznań zaś 81842 praw. , 35183 katol, 439 ewang. , 11571 żydow. 67 mahomet. W ciągu 1891 r. zawarto 1105 małżeństw, urodziło się 5838 dzieci, zmarło 3323 osób, przyrost zatem wynosił 2515 dusz. Wr. 1860 było w powiecie 74321 mk. Pod wzglądem etnograficznym pomiędzy ludnością, najliczniej reprezentowane jest plemię litewskie w 1860 r. do 37500 dusz, dalej biało i wielkoruskie w t. r. do 25000 i polskie do 9000. Mieszkańcy zajmują się przeważnie rolnictwem. W 1891 r. pod uprawą było 135240 dzies. 66163 pod oziminą, 43271 pod zbożem jarem i 25706 pod katoflami. Zasiano 3825 czetw. pszenicy ozimej, 912 jarej, 51738 żyta, 19017 owsa, 9213 jęczm. , 3598 tatarki, 2868 innych zbóż jarych, 197288 kartofli; zebrano zaś 22103 czetw. pszenicy ozimej, 3639 jarej, 221614 żyta, 78487 owsa, 39405 jęczm. , 13007 tatarki, 13197 innych zbóż jarych, 1106220 kartofli, czyli średnio zboża ozime dały 4, 3, jare 3, 5, kartofle 4, 1 ziarna. W t. r. grady zniszczyły zboże na 1458 dzies. , przynosząc 16995 rs. szkody. Zbiory nietylko wystarczają na miejscowe potrzeby, ale pozostaje nawet część zbywająca na sprzedaż. Len i konopie uprawiają tylko na potrzeby domowe; ogroduictwo i sadownictwo słabo są rozwinięte. Łąki zajmują do 32235 dzies. , wogóle jednak nie odznaczają się dobrocią i miejscami są błotniste, z tego teź powodu i hodowla bydła nie stoi na wysokim stopniu. W 1891 r. było w powiecie 17671 sztuk koni, 43260 bydła rogatego, 74791 owiec, 33526 trzody chlewnej, 266 kóz i 4 osły. Przemysł fabryczny dość słabo rozwinięty, reprezentowany był w 1891 r. przez 220 zakładów przemysłowych, produkujących wogóle za 357394 rs. i zatrudniających 407 ludzi Z liczby tych zakładów największą produkcyę przedstawiały 16 gorzelni, zatrudniających 100 robotników i produkujących za 224582 rs. ; 151 młynów, zatrudniających 187 robotników i produkujących na 91577 rs. ; 11 garbarni 18 robot. , z produkcyą na 11170 rs. i 1 huta szklana 22 robot. , 7970 rs. . Pod względem handlowym w t. r. wydano wogóle 588 świadectw handlowych, w tem 36 kupcom 2iej gildyi i 325 świadectw na handel drobiazgowy. Handel koncentruje się na targach i jarmarkach w miasteczkach i zostaje przeważnie w ręku żydów. Główny przedmiot handlu stanowi zboże i pro dukty gospodarstwa wiejskiego. Pod względem administracyjnym powiat dzieli się na 5 okręgów policyjnych stanów Zelwa, obejmujący gmi ny Izabelin, Międzyrzecze, Pieniuga, Podorosk i Zelwa; Łysków, z gminami Hornostajewicze, Łyskowo, Porozowo, Tołoczmany i Zelzin; Świ słocz, z gminami Bojary, Dobrowola, Juszków, Świsłocz, Szymki i Tarnopol; Roś, z gminami Mścibów, Roś, Szydłowicze, Werejki i Wilczuki; Piaski, obejmujący gminy Biskupce, Krzemieni ca, Piaski i Samarowicze. Gminy te obejmują 975 miejscowości, mających 12292 dym. wło ściańskich, obok 2487 należących do innych sta nów i należą do 2 okręgów pokojowych do spraw włościańskich, z zarządami w Wołkowysku dla 11 gmin i w Lewszowszczyznie dla pozostałych 14 gmin. Pod względem kościelnym cerkwie prawosławne należą do dwóch dekanatów błagoczynii wołkowyskiego i podoroskiego. Pierw szy z nich obejmuje 19 cerkwi parafialnych, 3 filialne, 4 cmentarne i 2 kaplice, drugi zaś 14 cerkwi paraf. , 5 filialnych i 1 cmentarną. Wszy stkie kościoły katolickie powiatu tworzą deka nat wołkowyski, obejmujący 13 parafii Wołko wysk, Krzemienica, Porozowo, Wołpa, Między rzecz, Mścibów, Repla, Świsłocz, Szydłowicze, Hniezna, Piaski, Roś i Strubnica. Dawniej było 16 parafij, t. j. oprócz wymienionych. Jałówka, Łysków i Zelwą. W Izabelinie znajduje się zbór ewang. reformowany. Pod względem sądowym powiat dzieli się na 3 rewiry sądów pokoju, z biurami w Wołkowysku, Izabelinie i Klepaczach, oraz dwa rewiry Inkwirentów sądowych sędziów śledczych. Pod względem komunikacyjnym po wiat przecina od zachodu na wschód linia dr. żel. poleskich, na przestrzeni BiałystokBaranowicze, mająca na obszarze powiatu stacye w Wołkowy sku i Zelwie. Nadto mto powiatowe połączone jest drogami bitemi z Grodnem, Białymstokiem i st. dr. źel moskiewskobrzeskiej Kossów. Oprócz W. w powiecie znajduje się 10 miasteczek Izabelin, Jałówka, Łopienica Mała, Łysków, Mścibów, Nowy Dwór, Piaski, Roś, Świsłocz i Zelwa. Za czasów Rzpltej pow. wołkowyski na leżał do wwdztwa nowogródzkiego ob. t V, 340. Na sejmie grodzieńskim 1793 r. d. 12 stycznia, marszałka powiatowego wołkowyskiego Mikołaja Bułharyna wyniesiono do godności i prerogatyw kasztelana, co jednak już w końcu t. r. zniesiono. Podług materyałów dostarczonych przez Ant Kwiecińskiego co do miasta i przez D. T. co do powiatu. J. Krz. Wołkowysk, wś, pow. ihumeński, gm. Hre bionka, o 17 w. od Ihumenia. A. Jel. Wołkowyszki, ob. Wyłkowyszki. Wołkusz al. Wolkuszanka, rzeczka, prawy dopływ Czarnej Hańczy, bierze początek w lasach błotntstych koło wsi Krasne, na płn. od Lipska, w pow. augustowskim, z połączenia się

Wołkowysk

Wołkowysk

Wołkowyszki

Wołkusz