ry zagrożony oskrzydleniem musiał się cofnąć, przyczem miasto spalono do szczętu, tak dalece, źe ledwo kilkanaście domów ocalało; nie miano gdzie pomieścić władz powiatowych i wypadło je na czas jakiś przenieść do poblizkiego Izabelina. Wołkowyskie ststwo grodowe, położone w pow. wołkowyskim wdztwa nowogródzkiego, obejmowało w 1766 r. mto powiatowe Wołkowysk i dwa wójtowstwa wołkowyskie i porozowskie, oraz dwie dzierżawy Nowydwór i Dreczów. W tym czasie płacono z niego 2039 złp. 16 gr. kwarty. Podług spisów podskarbińskich z 1569 r. stanowiło uposażenie stołu królewskiego. Najdawniejszymi ststami byli; Iwan Dowojnowicz 1484 1494, Wojciech Kuczukowicz 1496 1505, Jan Zabrzeziński 1506 9, kn. Janusz Aleksandrowicz Holszański 1511, Juri Hlebowicz 1518 1520, Maciej Wojciechowicz Kłoczko 1522 1543, Wasil Tyszkiewicz 1546 1552, Mikołaj Naruszewicz 1556, Juri Tyszkiewicz 1557 1575, Mikołaj Dorohostajski 1576 1571, Mikołaj Kiszka 1637. Dalej podani są jako ststwie grodowi wołkowyscy Kiszka Janusz 1604, Dorohostajski Krzysztof 1611, Tryzna Mikołaj 1621, Pac Krzysztof 1648, Tryzna Jan 1649, Tryzna Stanisław 1650, Połubiński Aleksander Hilary 1674, któremu konstytucya sejmowa 1678 r. zastawiła ststwo z wójtowstwem za 80000 złp. , Sapieha Jerzy 1717 21, Pociej Aleksander Antoni 1740, Massalski Michał 1756 73, Brzostowski Adam 1756 73, Brzostowski Michał 1773, Brzostowski Aleksander 1780 83, Grabowski Paweł 1783 86. Nadto wymienieni są Połubiński Dominik i Wojna Andrzej. Wołkowyski powiat, położony w płn. wsch. części gub, grodzieńskiej, graniczy od płn. zach. z pow. grodzieńskim, od zach. z pow. białostockim i bielskim, od płd. zach. z pow. prużańskim, od płd. wsch. i wschodu z pow. słonimskim, wreszcie na niewielkiej przestrzeni od płn. dotyka do gub. wileńskiej. Zajmuje 3413 2 w. kw. , t. j. 355541 dzies. Powierzchnia powiatu przeważnie równa; niewielkie wyniosłości wznoszą się na wybrzeżach rzek należących do dorzecza Niemna. Najwynioślejszy punkt dochodzi pod wsią Dziergiele do 749 st. n. p, m. Najbardziej równą jest część południowa powiatu, w okolicach mka Nowego Dworu. Do równiny tej, dobrze wogóle uprawnej, przylegają obszerne błota, dające początek rz. Jasiołdzie. Gleba w części zachodniej powiatu przeważnie piaszczysta, we wschodniej kamienista, zwłaszcza zaś na wschód od Wołkowyska, w kierunku ku Krzemienicy. Wyjątkowe miejscowości mają glebę czarnoziemną lub też złożoną z lotnego piasku. Podłoże stanowi glina czerwona lub piasek. Rzeki zraszające powiat należą przeważnie do dorzecza Niemna, który na przestrzeni około 20 w. oddziela pow. wołkowyski od grodzieńskiego. Na Niemnie w granicach powiatu są dwie przystanie, czyli t. zw. rumy, w miejscowościach Mosty i Zelwiany. Przed przeprowadzeniem dr. żelaznej przystanie te stanowiły główne punkta, z których wysyłano zboże za granicę. Obecnie jeszcze wywożą ztąd corocznie od 400000 do 500000 pudów zboża do Królewca, na przybywających z Prus berlinkach, które zastąpiły miejsce dawniej używanych, ciężkiej konstrukcyi wici. Do mniejszych kursów, niedalej Kowna, używane są mniejsze statki, zwane baty. Żegluga po Niemnie z powodu nieur egulowanego koryta, podwodnych kamieni i licznych mielizn jest bardzo utrudniona. Z dopływów Niemna najważniejsze są Roś i Zelwianka. Pierwsza z nich biorąc początek w lesie t. nazwy, przerzyna powiat na przestrzeni około 70 w. , obraca do 12 młynów, ma brzegi nieco wyniosłe, dość suche, pokryte niezbyt urodzajnemi łąkami i uchodzi do Niemna przy wsi Korzeniszkach. Zelwianka przepływa na przestrzeni około 85 w. , stanowi w części wschodniej granicę od pow. Słonimskiego, obraca kilkanaście młynów, brzegi z początku ma wyższe i suche, bliżej ujścia otoczone dobremi łąkami, o kilka wiorst od ujścia do Niemna, przy miejscowości Zełwiany, wybrzeża są piaszczyste. W płd. zach. części powiatu bierze początek rz. Narew, należąca do dorzecza Wisły, a z błot na pograniczu pow. prużańskiego wypływa Jasiołda dopływ Prypeci. Większych jezior nie ma w powiecie; błota leżą głównie w części południowej i płd. wsch. , na pograniczu z pow. prużańskim i słonimskim. Największe błoto znajduje się około mka Nowy Dwór. Lasy zajmują 83384 dzies. w tem 38009 dzies. lasów skarbowych, t. j. blizko 1 4 część ogólnej przestrzeni powiatu. Są one nierówno rozdzielone częśó południowa i płd. zach. więcej leśna, natomiast płn. i płd. wsch. , żyzniejsze, mają mniej lasów. W płd. części lasy stanowią jednolitą masę na przestrzeni kilkunastomilowej; w reszcie powiatu rozrzucone są niewielkiemi kawałkami. W drzewostanie przeważa sosna. Z drzew liściastych głównie znajduje się brzoza a w części dąb. Lasy należące do właścicieli prywatnych w ostatnich czasach zostały po większej części wycięte; natomiast lasy rządowe, zajmujące znaczną przestrzeli, są dobrze zagospodarowane. Główna część lasów rządowych, położona w części południowej powiatu, na pograniczu w pow. prużańskim, ze znacznemi obszarami błotnych łąk, stanowi t. zw. puszczę Świsłocką niegdyś własność rodziny Tyszkiewiczów. Puszcza ta, oddzielona od puszczy Białowieskiej rz. Narwią i wązkiemi pasami łąk nadbrzeżnych, jest, podobnie jak ta ostatnia, jedynem schroniskiem żubrów, których liczą tu obecnie do 550 sztuk. Puszcza Świslocka i przyległe do niej lasy prywatne stanowią główny zapas budulcu w powiecie. Pozostałe lep

Wołkowysk