historyczne Niemcewicz, tu przewodniczy różnym instytucyom Staszyc. Tu rozwijają się młodzieńcze umysły i serca Brodzińskiego, Zaleskiego, Goszczyńskiego, Chopina i Krasińskiego. Tu uczony autor Uwag nad Mateuszem herbu Cholewa spotykał się z twórcą dzieła O literaturze polskiej wieku XIX Obfitość wielka objawów róźnostronnych życia Warszawy, ważność doniosłych wypadków jakich to miasto jest widownią w ciągu ostatnich lat sześćdziesięciu, przy braku danych dokładnych, tyczących się rozwoju mataryalnych stosunków i trudnościach jakieby przedstawiała historya tej epoki, zniewalają do zakończenia tego zarysu dziejowego na pierwszej ćwierci obecnego stulecia. Starałem się przedstawić tu stopniowe kształtowanie się organizmu miejskiego i wyrabianie się węzłów łączących życie Warszawy z życiem materyalnem I du chowem dalszych okolic kraju. Wpływ tego miasta na stosunki ekonomiczne, społeczne, życie towarzyskie, obyczaje, wreszcie rozwój sztuki, literatury i nauki staje się coraz szerszym i donioślejszym. Koncentruje i absorbuje poniekąd Warszawa wszystkie czynniki życia duchowego ze szkodą prowincyi. Cywilizacyjne działanie i owoce pracy duchowej miasta byłyby większe niezawodnie, gdyby śród półmilionowej ludności nie znajdowało się około 50 nieumiejących czytać ni pisać, i gdyby ludność żydowska, stanowiąca tak wielki procent zaludnienia, nie tworzyła z nielicznymi wyjątkami osobnego organizmu żyjącego odrębnem życiem duchowem. Mała wartość wytwórczej pracy robotników i wyrobników warszawskich, nieposiadających elementarnego wykształcenia, i fachowego wyrobienia, nie pozwala Warszawie stać się wielkim ogniskiem handlu i przemysłu, do czego centralne położenie i liczne drogi komunikacyjne powołują ją w przyszłości. Obecnie młoda Łódź, mimo gorszych daleko warunków położenia, wyprzedziła na tem polu Warszawę. Nie mogąc podać należycie obrobionej historyi miasta w ostatnich czasach, odsyłamy czytelników do poprzednich części, w których znajdą obraz postępu jakiego dokonało ono w tych latach, zarówno w cyfrach działu statystycznego, jak w opisach budowli i wyliczeniu instytucyi, których wspólna działalność sprowadziła rezultaty cechujące dzisiejszy stan wielkiego ogniska nadwiślańskiego. F. Źródła i opracowania, a Archiwa. Archiwum główne krajowe w Warszawie, niezależnie od akt m. Warszawy i jego jurydyk, zawiera w księgach obojej Metryki, w aktach sądów, komisyj i t. d. wiele doIkumentów ważnych dla dziejów miasta. Osobliwie obfitują w nie w Metryce Koronnej Statuta ducatus et terrarum MasoYiae sub regimine Joannis Senioris, Joannis Junioris, Vladislai, Boleslai, ducum. Część metryki Konrada ks. mazowieckiego od r. 1475. Ks. Jana Starszego i Bolesława od 1416 do 1446 r. Ks. Bolesława i Jana od 1446 do 1454 r. Ks. Kazimierza i Konrada od 1470 do 1497r. Ks. Ziemowita, Bolesława, Jana, Konrada i in. od 1471 do 1490. Pensiones Joannis, Janusii et Boleslai ducum od 1471 do 1490 r. Boleslai, Conradi, Janusii et Annae ducum od 1471 do 1499. Ks. Stanisława i Jana od 1515 do 1527 r. W aktach sądów asesoryi koronnej od r. 439 akta z ratusza Starej Warszawy od 1757 do 1792 r. Akta sądów marszałkowskich od r. 1611 do 1794; w nich Regestr spraw żydowskich czyli o bezprawne w Warszawie bawienie się Żydów od r. 1781 do 1783. W aktach komisyi edukacyjnej i pojezuickioh Raporta i wizyty szkół warszawskich. W aktach trybunału radomskiego akta komisyi warszawskiej z r. 1677. W lustracyach lustracye województwa Mazowieckiego. W aktach kameralnych akta komory solnej mazowieckiej z r. 1743. W aktach komisyi bankowej księgi sądowe massy Teppera i in. Akta ziemstwa i grodu Warszawskiego od 1421 do 1579 r. Akta ziemstwa Warszawskiego od 1579 do 1796 r. Akta sądów grodzkich warszawskich Q, uerelarum od 1579 do 1792 r. Akta sądów potocznych grodu warszawskiego Judicia solita od 1649 do 1792 r. Akta wieczyste grodu warszawskiego donationum, perpetuitatis, transactionum od 1579 do 1801 r. Akta grodu warszawskiego obligationum et debitorum od 1617 do 1808 r. Inducta oblatarum od r. 1772 do 1837 i pojedyńcze sprawy do obiaty podane od r. 1739 do 1791, pomiędzy któremi Wyrok pomiędzy ks. Radziwiłłami a Bielińskimi 1767 r. , wyrok podziałowy dóbr Czerniakowa i Siekierek 1789 r. , Lustracya ofiary dziesiątego grosza ziemi Warszawskiej z r. 1789, książka dochodu i rozchodu w magazynach warszawskich na Solcu, Grzybowie, Muranowie i t. d. z r. 1767, regestr ludności wyznania augsburskiego w Warszawie 1791 r. , ludność parafii św. Krzyża 1791 r. Plenipotencye od 1651 do 1808 r. Rozkład podatków podymnego i ofiary w ziemi Warszawskiej z r. 1791. W aktach pruskich Akta Prus południowych. W archiwum dyplomatycznem Litterae ducatus MasoYiae, Litterae palatinatus Masoviae, razem sztuk 180. Akta miasta Warszawy i jego jurydyk w archiwum głównem Akta m. Starej Warszawy; Radzieckie Acta officii consularis civitatis

Warszawa