wzniesiony w 1406 r. Parafia katol. dekanatu uciańskiego, 5229 wiernych. Kaplica w Jonańcach. W drugiej połowie XVI w. kościół wiżuński oddany był kalwinom przez dziedziców mka, ks. Radziwiłłów, zkąd powstały zatargi z zwierz chnością; duchowną katolicką, aż nakoniec około 1664 r. przywrócono go katolikom. W kościele tym w 1603 r. pogrzebiony został Krzysztof Mikołaj Radziwiłł, hetman w. lit. , zwany Pioru nem. Po zwróceniu kościoła katolikom, kalwini odbywali nabożeństwa w osobnym zborze jesz cze około 1720 r. Gmina, ograniczona gmina mi Dobejki, Świadoście, Uszpole i Uciana, obej muje 45 miejscowości, mających 583 chat włośc. obok 95 dm. , należących do innych stanów, 5782 mk. włościan, uwłaszczonych na 9522 dzies. W okolicy Wiżun, pod wsią Surdegi od kryto w kurhanach groby pogańskie. W XV w. W. należały do Łozowickich, z których Nelub Hrynkowicz zapisał je synowi swemu Michnowi ob. Chałaimgródek, I, 540. Następnie własność Radziwiłłów linii Birżańskiej, od komisyi radziwiłłowskiej nabyte przez Wojciecha Pusłow skiego, syn którego Ksawery w 1856 r. sprze dał obecnemu właścicielowi hr. Edw. Czap skiemu. J. Krz. Wiżupa, rzeczka, w gub. kowieńskiej, lewy dopływ świętej pr. dopł. Wilii. Wiżyńce, ob. Wiźnińce. Wiżyńcie, wś włośc. nad jez. Kirnejła, pow. wileński, w 3 okr. pol. , gm. Malaty o 11 w. , okr. wiejski Bebrusy, o 58 w. od Wilna, 4 dm. , 62 mk. katol. w 1865 r. 26 dusz rewiz. ; należy do dóbr skarbowych Intury. Wiżynta, jezioro, w pow. święciańskich, pod wsiami Gimuryszki i Stasiuny oraz zaśc. Powiaźyńcie. Wiżys, strumień, w gub. kowieńskiej, prawy dopływ Wenty. Wiżyszki, zaśc. , pow. wileński, w 4 okr poL, gm. Bystrzyca o 14 w. , okr. wiejski Rubno, o 24 w. od Wilna, 1 dm. , 1 mk. prawosł. i 14 kat. w 1865 r. 4 dusze rewiz. ; należy do dóbr skarbowych Ławaryszki. Wkra al. Działdówka, rzeka, prawy dopływ Narwi, bierze początek na wyżynie pojezierza baltyckiego, w pow. niborskim, z połączenia dwu strumieni. Bieg jej w obrębie Prus przedstawiony już został pod nazwą Działdówka ob. . Dotknąwszy pod wsią Gnojno granicy Królestwa, płynie w kierunku zach. i na długości 22 1 4 w. stanowi granicę od Prus. Wszedłszy pod Zieluniem na obszar pow. mławskiego, płynie krętym biegiem ku płd. , od wsi Lubowidz pow. mławski przybiera nazwę Wkry, wchodzi na obszar pow. sierpeckiego, płynie pod Poniatowem i Bieżuniem, skręca odtąd na wschód, wraca w pow. mławski, od Radzanowa przybiera kierunek wschodniopołudniowy, płynie przez wsi Radzimowice, Rydzyn, Strzegowo, UnieSłownik Geograficzny T. XIII Zeszyt 153. rzyrz, dalej podąża granicą pow. sierpeckiego z ciechanowskim i tegoż z płońskim, wszedłszy na obszar pow. płońskiego przepływa pod So chocinem, Królewem, Szumlinem, Popielżynem, odgranicza pow. płoński od pułtuskiego, i pod Pomiechowem, na wschód Modlina, uchodzi z praw. brzegu do Narwi, w niewielkiej odległości od ujścia tej ostatniej do Wisły. Całkowita dłu gość biegu wynosi 180 w. , z tego na obszarze Królestwa 140 w. Od Popielżyna podczas przy borów wiosennych spławiają po niej drzewo. Dopływami W. w obrębie Królestwa z prawego brzegu są Raciąźnica al. Szkło z Kurczenicą pod Sochocinem, Płonka z Żurawiańka pod wsią Kołoząb; z lew. brzegu Mławka z Przylepnicą i Miłotką pod Batowem, Łydynia z Ościlówką pod Gutarzewem, Sona z Kotownicą i Mądzelką pod Popielżynem. Święcicki w Opi sie Mazowsza uważa W. za równą co do wielkości z Pilicą. Tożsamość nazwy z dwoma po morskimi rzeczkami, świadczy, iż pomorska kolo nizacya posuwając się brzegami Wisły a także i dolnego biegu Narwi i Bugu, rozszerzyła się i w dolinie Wkry. Przed r. 1233 wzniesiono już nad Wkrą w Unierzyżu gród obronny, widocznie dla osłony i administracyi istniejących w okoli cy osad. Ob. Unierzyrz. J. Bl. Br. Ch. Wkra, r. 1256 Wera magna, wś i folw. nad rz. Wkrą, pow. ciechanowski, gm. Młock, par. Glinojeck, odl. 22 w. od Ciechanowa, ma 24 dm. , 258 mk. W r. 1827 było 15 dm. , 114 mk. Fol. Wkra, w r. 1878 oddzielony od dóbr Garwarz, rozl. mr. 499 gr. or. i ogr. mr. 433, łąk mr. 47, nieuż. mr. 19; bud. mur. 1, drew. 10; pło dozm. 9 i 10pol. Wś ma 76 os. , 446 mr. Jest to starożytna osada. W r. 1256 nobilis Vir Conradus nadaje kościołowi płockiemu praedium qui Wera magna vulgo dieitur położone nad rzeką przy moście, grobach pogańskich ad tumbas paganorum i drodze do Raciąża Dok. kujaw. i mazow. , Ulanowski, str. 158. R. 1578 wś Wkra leży w par. Glinojecko. Stanisław ma tu 2 łany, 4 zagr. z rolą; Albert 1 1 2 łana, 2 zagr. z rolą; Jerzy 2 łany; Baltazar 2 łany, szynkarza; Olszewski 1 2 łanu. Część wsi należa ła do par. Unierzysz. Tu mieli części bez kmiesi Mat. Olszewski 1 łan i Hieronim Garwaski 2 1 2 łana. Istniała teź Wola Wkrzeńska, należą ca również do dwu parafii i złożona z pięciu działów szlacheckich Pawiński, Mazowsze, 116 i 122. Br. Ch. Wkra, niem. Wicker, w dok. 1260 Vera, 1303 Wykora, 1338 Wyckir, Wycker, pierwotnie dopływ Działdówki, teraz Wla, powstaje pod Tułodziadem, w ziemi saskiej, w pow. ostródzkim, wstępuje pod Szczuplinami w jez. Rurniańskie lacus Roman 1303 i stanowipotem, płynąc przez jez. Rybińskie i Rzeczechowskie czyii Grądzkie, granicę między ziemią saską a lubawską. Pod Lidzbarkiem przechodzi łożyskiem 44

Wiżupa

Wiżupa

Wiżyńce

Wiżyńcie

Wiżynta

Wiżys

Wiżyszki

Wkra