4 zagr. i 4 komor. Potem posiadali W. Opaliń scy, r. 1693 Bronisław Unrug, ststa gnieźn. , r. 1729 Ludwik, a 1786 Feliks Szołdrscy. Ko ściół, p. w. św. Michała Arch. , istniał już r. 1250. Nowy wystawili w r. 1413 Sędziwoj z Ostrowa i archidyakon pszczewski. Gdy ten spłonął od budował nowy r. 1729 Ludwik Szołdrski. Dzi siejszy kościół z cegły, w formie krzyża, stoi od r. 1800. Wznieśli go Feliks i Wiktor Szołdrscy. Ma krucyfiks i obraz Aniołów Stróżów, słynące z cudów. Już w XVII w. istnieje tu bractwo św. Aniołów Stróżów. Księgi kościelne zaczynająą się od r. 1632. W r. 1641 stała kaplica, odno wiona przez Strykowską. W grobowcu spoczy wają; zwłoki Stanisława Kosińskiego. Szkoła istniała już w r. 1725. Szpital wystawiony i uposażony w r. 1693 przez Bogusława Unruga, istnieje dotąd. W. Ł. Witohoszcz al. Cerkowska Słoboda, płn. wsch. część wsi Mojsiejki, w pow. radomyskim. Witonia, w XVI w. Witunia, wś, fol. i fol. pokościelny nad rzką b. n. , pow. łęczycki, gm. i par. Witonia. Leży przy trakcie z Łęczycy do Kutna, odl. od Łęczycy 12 w. , od Kutna 9 w. Wieś posiada kościół par. murowany, szkołę początkową; , urząd gm. z kasą. zaliczkowowkłado wą. karczmę z zajazdem. Sąd gm. i st. poczt. w Łęczycy. Folw. ma 238 mr. 209 roli, 20 łąk, 9 nieuż. , 4 bud. mur. , 8 drew. ; wś ma 16 osad i 938 mr. należąjcych do włościan i kolonistów. Obszar pokościelny, mający 120 mr. , przeszedł w ręce prywatne. Do probostwa należy osada 6 morgowa. Ludność wynosi 1320 głów rz. katol. kilku żydów. W r. 1827 było 27 dm. , 215 mk. ; 1880 r. było 800 mk. Kościół przedstawia budowlę starożytną; , wzniesioną, w połowie z kamienia polnego, w połowie z cegły; kryty blachą, żelazną; . Wysokość wynosi 30 łokci, długość 60 łokci, wieża z dzwonami wyniesiona na 60 łokci. Pożar w 1762 r. zniszczył kościół i plebanią, a zarazom i akty kościelne. Księgi urodzeń i zgonów zaczynają, się dopiero od r. 1762. Z zabytków dawnych przechował się pomnik w rodzaju ołtarza, umieszczony po lewej stronie wielkiego ołtarza, wysoki około 15 łokci, przyozdobiony rzeźbą; podobno miał służyć jako cymboryum. Obrazy w pięciu ołtarzach pochodzą, z r. 1884. Malował je kś. Marceli Karpiński, proboszcz miejscowy. Z nagrobków zasługują na uwagę płyta dębowa, obita blachą mosiężną, zamykająca wejście do grobów pod w. ołtarzem. Napis łaciński wskazuje, iż pochowaną tu była Helena z Bogusławic Sierakowska. Na płycie data M. D. C. X. L. III. W grobach mieszczą się trzy późniejsze trumny Anny Błociszewskiej 1833, Eustachii z Orsetich Karnkowskiej 1821 i Konstancyi z Wodzińskich Orsetti 1831. Płyty grobowe i pomniki tych osób, z czarnego marmuru, mieszczą się, pierwszy przy wielkim ołtarzu, a dwa następne w kruchcie. Słownik Geograficzny T. XIII. Zeszyt 153. Są jeszcze pomniki Adama Bagniewskiego, dyrektora głównego komisyi rząd. przych. i skarbu 1873 i Aleksandra Radoszewskiego 1874. Na cmentarzu przy kościele dwa nadgrobki Franciszka Bagniewskiego 1824, i Stanisława Kuczborskiego, dziedzica Węglewic 1828. Wieś jest starożytną osadą. Trójkątne grodzisko w pobliżu karczmy, przy trakcie, dotąd nie zbadane, wskazuje na dawne zasiedlenie. Nieistniejąca dziś wieś Spiiany, o której wcieleniu do W. wspomina Lib. Ben. Łaskiego, należała zapewne do naroku grodu łęczyckiego, jak o tem świadczy nazwa. Prof. Pawiński rozkopywał tu cmentarzysko przedhistoryczne. W czasach późniejszych siedzi tu drobna szlachta h. Rola Wituńscy. W księgach sąd. łęczyckich występują częściowi dziedzice W. już w r. 1386. Paszko Łącki skarży Sławomirę, wdowę po Janie z W. , o nieprawne zajęcie przez jej męża kuźnicy żelaza czy teź kopalni rudy quod se in mineram violenter intromisit. Kościół paraf. powstał zapewne już w XIV w. , bo wspomniany jest w aktach konsystorza gnieźn. z pierwszej połowy XV w. Uposażyli go właściciele wsi. Rok 1550, wykuty na drzwiach żelaznych od zakrystyi, wskazuje zapewne datę odbudowania z muru. Na początku XVI w. kościół p. w. św. Katarzyny, miał proboszcza i dwu wikaryuszów. Uposaźenie w ziemi stanowił łan roli w trzech polach, łąka zwana Poświątne 5 do 6 wozów siana. Dziesięciny z łan. km. i folw. w W. pobierał pleban, toż samo i kolędę, po groszu z łanu Łaski, L. B. , II, 477, i przypisy. Według reg. pob. pow. łęczyckiego z r. 1557. wś W. , należąca do Wituńskich, miała 10 łan. , 4 puste łany, 3 zagr. , 1 karczmę, 1 rzem. , 16 osad. Pawiński, Wielkop. , II. 86. W. par. , dek. łęczycki, 3252 dusz. W. gmina należy do sądu gm. okr. II w Łęczycy tamże st. poczt. , ma 16474 mr. obszaru i 6273 mk. śród stałej ludności 6 praw. , 23 prot. , 27 żyd. Wskład gm. wchodzą wsi Adamów, Byszew, Budki, Gajewo, Gledzianów, Gledzianówek, Józefów, Józefków Szamowski, Julinki, Kuchary I i II, Kostusin, Krokoszyce, Ktery, Leszno, Maryanki, Michałów, Nędzarzew, Obidów, Obidówek, Oraczew, Piaski, Rudniki, Rybitwy, Strzegocin, Szamów, Uwielinek, Wardawa Młoda, Wargawa Stara, Węglewice, Wierzyki, Witonia, Zieleniew. Br. Ch. Witonia, ob. Witunia. Witoniż, wś nad Stochodem, pow. łucki, na płn. zach. od Torczyna, gm. Szczuryn, ma 42 dm. , 376 mk. , cerkiew, szkołę, 2 młyny wodne. Posiada kaplicę katol. par. Kisielin. Podług rewizyi zamku łuckiego z 1545 r. własność Fedora i Wasila Witonizskich, którzy sami od siebie byli zobowiązani do opatrywania jednej horodni zamkowej a wspólnie z innemi drugiej Jabłonowski, Rewizye, 40, 53. Witonowo, folw. , pow. borysowski, w 3 okr. 43 Witohoszcz Witohoszcz Witonia Witoniż Witonowo