zapewne organizować cechy rzemieślnicze. Już w r. 1462 Paweł biskup płocki potwierdza cech kowali w Pułtusku. Pomyślny rozwój miasta przerywają i opóźniają klęski bądź lokalna, jak wielkie wylewy Wisły 1475, 1493, pożary 1478, bądź ogólniejsze, jak wielka susza i sprowadzony przez nią głód i epidemia w latach od 1473 do 1475. Mimoto miasto rozwija się, dzięki swobodnemu handlowi z przyłączonemi przez traktat toruński 1466 Prusami, swobodnej żegludze na Wiśle a przytem ożywionej kolonizacyi rolnej na obszarze Mazowsza. Trzebienie puszcz i zakładanie wsi w bliższych i dalszych okolicach Warszawy, wytwarza miastu, w coraz liczniejszej ludności wiejskiej, zarówno dostarczycieli produktów jak i konsumentów na wyroby przemysłu miejskiego. Śród mieszczaństwa wyrasta arystokracya kupiecka i przemysłowa, która ująwszy w swe ręce ster rządów miasta, usiłuje monopolizować dla siebie handel i urzędy miejskie. Wywołuje to opór drobniejszych kupców i przemysłowców, którzy wyprawiają deputacyę do rady miejskiej z przedstawieniem swych żądań. Delegatami byli Marcin Flis, Stanisław Lacheta, Jan Figara a communitate verbum dicebant. Urząd miejski odrzucił te żądania i nałożył kary na delegatów zapewne przywódzców ruchu. Ludność odwołała się do księcia. Na zjeździe dostojników księstwa warszawskiego in comitiis w poniedziałek przed niedzielą Laetare, r. 1525, zapadło postanowienie, którem książę, kasując wyrok urzędu miejskiego, postanawia dla zabezpieczenia na przyszłość ludności od ucisku arystokracyi mieszczańskiej, iż wszystkim obywatelom miasta, zarówno bogatym jak ubogim, rzemieślnikom i wszelkim mieszkańcom, nadaje prawo prowadzenia handlu i sprzedaży napojów propinationem vini, cerevisiae, medonis et aliorum puculorum co łączyć mogą z prowadzeniem rzemiosł, a to według nadania pierwotnego przywileju a prima fundatione. Każdy handlujący winien tylko wpisać się do cechu kupieckiego fraternitas mercatorum. Mieszkańcy obu przedmieść utraque suburbio a więc Krakowskie i Praga nie mogą warzyć piwo w domach lecz mają nabywać je do sprzedaży w Starem Mieście podług dawnego zwyczaju. Widocznie, w liczbie zażaleń wniesionych przez ludność, była skarga na wykupywanie zboża na rynkach miejskich, przez spekulantów prowadzących nim handel, gdyż dekret książęcy stanowi, iż Jerzy Baryczka mający za murami koło kościoła św. Ducha dom zajezdny hospitalis et diversoria, może kupować owies i zboże na potrzeby domu na targu, lecz na wywóz Wisłą tylko po wsiach. Ażeby zaSłownik Geograficzny T. XIII Zeszyt 145. bezpieczyć trwale interesa ludności, postanowienie książęce określa porządek apelacyi, która ma iść od decyzyi burmistrza proconsul do całej rady starej i nowej a więc z 12 rajców złożonej, od wyroku rady zaś do decyzyi ogółu ławników i starszych cechów, , scabinos et seniores a wreszcie do sądu królewskiego, który wrazie potrzeby nakaże burmistrzowi zwołać całą radę ławników i starszych, by sprawę ponownie rozpatrzeć. Obok tego miały istnieć dawne sądy w sprawach prywatnych między mieszczanami, z apelacyą według prawa chełmińskiego. Następnie dekret zastrzega by przy wyborach na ławników i przysięgłych nie dopuszczać równoczesnego wyboru wielu krewnych. Burmistrz winien corocznie wobec dwu ławników wydelegowanych i dwu deputatów z gminu, tudzież delegata od cechów, zdawać rachunki z kasy miejskiej. Powyższy akt i wypadki które go wywołały, świadczą o rozwijącem się śród mieszczaństwa warszawskiego ruchu pokrewnym wielce z gminowładnemi dążeniami ówczesnej szlachty. Działalność handlowa i przemysłowa mieszczan uzdalniała tę klasę do samorządu miejskiego na podstawach demokratycznych, jak rozwój rolnictwa i przemysłu z niem związanego wypas wołów, przemysł leśny, huty i smolarnie uzdolniały i pobudzały szlachtę do życia politycznego. śmierć dwu ostatnich książąt mazowieckich i wcielenie Mazowsza do korony w r. 1526, choć pozbawi Warszawę opieki władzców, którzy mając tu swą rezydencyę, dbali o jej pomyślny rozwój, będzie faktem korzystnym dla miasta bo otworzy przed nim daleko świetniejszą przyszłość i uczyni centrem nie prowincyi już lecz całego kraju. Zaraz po śmierci księcia Janusza, król Zygmunt I, w powrocie z Gdańska, przybędzie do Warszawy 25 sierp. 1526 r. , by wyprawie pogrzeb zmarłemu i przeprowadzić wcielenie Mazowsza do korony. Zarówno złożenie przysięgi królowi przez delegatów szlachty mazowieckiej jak i zebrania dla przedstawienia królowi różnych swobód i odrębności prowincyonalnych, odbędą się w Warszawie r. 1526 i 1528. Zygmunt I potwierdził statuta, przywileje i zwyczaje prawne księstwa mazowieckiego d. 27 grud. 1529 r. na sejmie piotrkowskim, w ktorym poraz pierwszy uczestniczyli posłowie mazowieccy. Na ich prośbę król zwołał do W. r. 1531 sejm księstwa mazowieckiego, na którym pod laską Wawrzyńca z Prażmowa, wojewody i wiceregenta mazow. , zebrano statuta książąt i zwyczaje sądowe na podstawie ksiąg sądowych i spisanych w XV wieku zwyczajów. śmierć Walentego z Prażmowa i niechęć 5

Warszawa