skiego, 1495 mk. , 16 Kochanowicze, wł. Chrapowickiego, 17 Przydrujsk, wł. Miłosza, 747 mk. , 18 Rosica, wł. Łopacińskiego, 639 mk. ; w pow. lepelskim 19 Bieszenkowicze, wł. hr. Chreptowicza, 2889 mk, 20 Boczejkowo, wł. Ciechanowieckiego, 724 mk. , 21 Ułła, wł. Reutta, 1806 mk. , 22 Uszacz, wł. hr. Platera, 908 mk. , 23 Woroniec, wł. Lissowskiego, 182 mk. , 24 Zaskorki, wł. Korsaka, 39 mk. , 25 Wietrzno, wł. Glińskiej, 149 mk. , 26 Orzechowno, wł. Zabiełły, 205 mk. , 27 Babynicze, wł. Tomaszewicza, 449 mk. , 28 Kublicze, wł. w połowie rządowa, w drugiej połowie Zenowicza, 806 mk. , 29 Sieliszcze, wł. Szyryna, 78 mk. , 30 Pyszno, wł. Szczytta, 146 mk. , 31 Kamień wł. Szyrynowej, 828 mk. , 32 Czaszniki, wł. Wołodkowicza, 4292 mk. ; w pow. połockim 33 Sirocino, wł. bar. Rozena, 838 mk. , 34 Ekimań, wł. Beznierczego, 253 mk. , 35 Homel, wł. Missuny i Majewskiego, 192 mk. ; w pow. rzeźyckim 36 Kownany, wł. włościan Krutowych, 57 mk. , 37 Wielony, wł. Janowskich, 557 mk. , Warklany, wł. ks. Sanguszkówny, 1244 mk. , Malta, wł. Janowskiego, 120 mk. , 40 Iserówka, wł. von Kern, 34 mk. , 41 Rybiniszki, wł. Kierbedzia, 294 mk. Główne zajęcie ludności stanowi rolnictwo, które jednakże stoi na nizkim stopniu rozwoju, zarówno dla ubóstwa średnio urodzajnej gleby jak i dla braku wszelkich ulepszeń. W r. 1788 w całej b. gub. połockiej posiano ziarna ozimego 295, 892 czetw. , jarego 367, 243 czetw. , zebrano ozimego 959, 644 czetw. , jarego 1, 002, 393 czetw. W gub. witebskiej zaś w 1802 r. posiano 1, 076, 910 czetw. , zebrano 4, 027, 000 czetw. , z tego sprzedano 1, 513, 704 czetw. ; w 1803 r. posiano 908, 249, zebrano 3, 065, 893; w 1804 r. posiano 1, 104, 663, zebrano 3, 889, 674, sprzedano 1, 436, 331. Zyto dało w tych latach 2 8 ziarn, pszenica ozima 4 15, jęczmień 15, owies 3 10, gryka 2 10, groch 5 12. Podług Keppena w r. 1802 zboża ozimego posiano 304, 941 czet, zebrano 1, 359, 200 czet. , jarego posiano 976, 641, zebrano 2, 681, 253; w r. 1808 cały urodzaj oceniono na 3, 169, 285 rs. ; w r. 1834 zasiew oziminy dał 2 1 2 ziarna, jary tylko 1 ziarno; w r. 1836 zasiew ozimy 237, 145 czet; ., czyli 3 ziarna, jary 393, 186 czet. 3 ziarna. W r. 1840 zebrano 100. 000 pudów lnu; ozime i jare zboże dało w tym roku przecięciowo 3 ziarna. W r. 1844 włościanie rządowi posieli zboża ozimego 40, 839 czet. , zebrali 122, 514 cz. , jarego posieli 64, 687, zebrali 83, 546, kartofli zasadzili 31, 989 cz. , zebrali 76, 564 cz. W r. 1846 zebrano 193, 788 cz. kartofli. D. 7 marca 1846 r. w Wit. gub. wied. ogłoszono, iż dla całej ludności włościańskiej w gubernii, w ilości 468, 660 dusz, potrzeba do nowego zbioru 702, 990 czetw. zboża, jest zaś tylko 183, 433 czetw. , czyli trzeba dokupić 519, 566 czetw. Wr. 1848 posiano ozimego zboża 40, 439 czetw. , zebrano 150, 962 czetw. , jarego posiano 64, 567 cz. , zebrano 204, 233 cz. Od r. 1814 było w gubernii 12 lat z rzędu nieurodzajów, z powodu małej ilości bydła dla uprawy ziemi. W r. 1845 i 1846 w wielu miejscowościach zbiór nie zwrócił nawet zasianego ziarna. Po r. 1847 do 1856 było 3 lata nieurodzajów. W ogólności potrzeby ludności zaspakaja miejscowa produkcya tylko w latach urodzajnych. W r. 1862 posiano zboża ozimego około 270, 090 czetw. , zebrano około 750, 000 czetw. , jarego wysiano 440, 000 cz. , zebrano 1, 300, 000 czetw. Pola ornego liczono wtedy 1, 726, 737 dzies. , czyii prawie 1 3 część powierzchni gubernii. Głównemi produktami rolnemi sa żyto, owies i len. Ludność miejscowa w wielkiej ilości uprawia kartofle, które jej zastępują zboże i chleb. W r. 1862 wysiano 150, 000 czetw. , zebrano do 400, 000 czetw. Len stanowi jeden z ważniejszych przedmiotów uprawy i prawie jedyny produkt, który włościanie sprzedają. Wywozi się go do Rygi przecięciowo 350, 000 do 450, 000 pudów. R. 1847 do 1851 włącznie ceny targowe były żyta 3, 02 do 6, 30 rs. , mąki żytniej 3, 09 6, 78, gryki 4, 64 6, 26, owsa 1, 49 2, 70, siana 9 21 rs. , pszenicy 5, 85 7, 88 rs. System gospodarstw jest przeważnie trzypolowy. W Inflantach więcej jest gospodarstw postępowych, płodozmiennycb; w powiatach białoruskich płodozmianu prawie wcale nie znają, i jedyny postęp stanowi tylko nawożenie gruntów mąką kostną lub superfospatem, które, w miescowościach położonych w pobliżu dr. żeL, sprowadzają nawet włościanie. W wielu miejscowościach dwory gospodarują, po połowie z włościanami, t. j. oddają, im za wszystkie roboty polowe połowę plonu, a nadto obowiązani oni są zwykle jeszcze do innych robót, jak grodzenie płotów, naprawy dróg i mostów i t. d. Przemysł i fabryki. Na początku bieżącego stulecia cały przemysł fabryczny gubernii ograniczał się do młynów, garbarni, smolarni i wielkiej liczby drobnych gorzelni browarów. W r. 1801 w gub. witebskiej i mohylewskiej wypędzono 700, 000 wiader wódki. W r. 1840 było w gub. witebskiej 759 fabryk, z nich 6 rzemieślniczych, 550 gorzelni, 66 garbarni, 65 cegielni. W r. 1844 wydano w celu przemysłowym po zagranice gub. 7250 pasportów. Włościańskich fabryk było 3; gorzelni w ogóle 4136, na których wypędzono w 1843 r. 1, 004, 718 wiader wódki i spirytusu. W niektórych miejscowościach włościanie zajmują się przemysłami domowemi, aczkolwiek te są w stanie bardzo pierwotnym. Nad Dźwiną budują łodzie i krypy, w pow. wieliskim wyrabiają drewniane naczynia, sanie, koła, i t. p. , to samo i w pow. drysieńskim; w horodeckim, sie

Witebsk