wa 1423, 1431, Michał 1433 35, Jan z Sobiekurska 1475; chorążowie Paweł 1385, Jakób z Białołęki 1431, Mikołaj Druźbicz z Zastowa 1474; cześnicy Krystyn 1363; wojscy Przybysław 1343, Wawrzyniec z Targowa 1409. Koło intelligencyi dworskiej stanowią zapewne tacy dostojnicy jak kanclerze. Guntherus 1342, Paweł z Borzewa 1377 1423, Gotbardus de Babsk 1429 39, Stefan z Mniszewa, doktor dekretów 1433 48; archidyakoni warszawscy Albricus de Modlna 1428; zapewne i sędziowie książęcy Panatha judex curiae 1347, Maronus 1363, Albertus de Chebdowo 1435. Do spisywania aktów znajdują się specyalni notaryusze, jak Thylio notarius curiae 1350, Dominions 1388 r. . Akt ugody mieszczan z kapitułą spisał w r, 1409 Martinus Albertus de Czerwinsko clericus plocen. dioec, scriba consistorii varsov. , publice Imperiali auctoritate notarius, Mikokołaj z Błonia doktor dekretów 1436, Grzegorz z Brzeźna 1437. W r. 1474 występuje w dok. Mayster Petrus de Chotkowo medicinae doctor, kanonik płocki, warszawski, łowicki. Przedstawicielami intelligencyi są też ówcześni wójci warszawscy, spełniający niekiedy funkcyę notaryuszów na dworze książęcym. Rzecz naturalna, iż stały pobyt dworu książęcego oddziaływać będzie zarówno na wzrost dobrobytu i ludności, jak też na ogładę umysłową i obyczajową. Przytem bezpośrednia opieka książąt niemało się przyczyni do rozwoju instytucyi miejskich i kościelnych, porządku i bezpieczeństwa ludności. W r. 1425 Janusz nadaje szpitalowi św. j Ducha domui pauperum hospitali circa sanctum Spiritum extra muros Varschovienses młyn mały, książęcy prope Varschoviam super rivulo Drzanszna ze sadzawką, tudzież folwark Pustola przy drodze do Błonia retro villam nostram Wola ofiarowany przez Wawrzyńca, podsędka warszaw. , dziedzica Targówka Thargowe za Pragą Wejnert Star. Warsz. , I, 121. Z powodu ukradzenia przywileju młynarzowi książęcemu, wydaje ks. Janusz w grudniu r. 1425 odnowiony dokument. Młynarz, według tego aktu, pobierał trzecią miarę, dwie szły do księcia. Wydatki na reperacyę ponosił młynarz tylko w trzeciej części, dwie zaś książę. Zwyczajem innych młynarzy obowiązany był przerabiać i naprawiać sprzęty we dworze książęcym scampna, scabella, gradus, hostia, fenetras ac lectas. Śmierć ks. Janusza w r. 1428 choć pozbawi miasto opieki dbałego i rozumnego władcy, nic powstrzyma pomyślnego rozwoju W. , opartego głównie na wzmagającym się ruchu handlowym i napływie ludności. Świadczy o tem naprzód powstawanie coraz nowych fundacyi kościelnych. Do końca XIV w. miała W. , prócz drewnianego kościoła parafialnego św. Jana, dwa małe kościoły a raczej kaplice, po za murami, św. Jerzego i św. Ducha; ubogi kościołek paraf. na Solcu. Jedno tylko było zgromadzenie zakonne Augustyanów przy kościele św. Marcina. W ciągu XV w. ufundowaną została kollegiata przy nowo wzniesionym kościele św, Jana, wzniesiony nowy kościół par. p. w. P. Maryi na Nowem Mieście, kościół św. Anny z klasztorem Bernardynów, kaplica św. Jerzego zostaje przebudowaną na kośoiół, przy którym r. 1454 powstaje klasztor kanoników regularnych filia Czerwińska. Powstaje też roku 1444 nowy szpital przy kościele św. Marcina pod opieką panien Marcinkanek. Dworzec książęcy został podobno przebudowany ł rozszerzony zapewne. Choć był drewniany ale otoczony został murem obronnym bramami i wieżami. Kierunek tego muru określa akt Janusza z roku 1379. Rozwój przemysłu miejskiego uwydatnia się w powstających przy mieście młynach, postrzygalniach sukna, foluszach, cegielniach, rosnących dochodach z przewozu na Wiśle. Książę Bolesław IV wnuk Janusza ustanawia w r. 1461 cztery doroczne jarmarki, dozwalając przybywać na takowe zarówno krajowcom jak i obcym, lecz tylko chrzescianom. Żydom zabronił książę osiedlać się w mieście. W r. 1402 wydaje postanowienie w sprawie opłat przewozowych. Od opłaty wolni być mają bartnicy i wszyscy przybywający z daninami książęcemi w miodzie, owocach, płacić zaś mają wtedy kiedy zarazem wiozą cóś na sprzedaż. Kupcy prowadzący bydło i konie mogą je przepławiać przez Wisłę fluctuare, pellere bez opłaty, byleby przytem nikt zwierzętom nie pomagał rękami lub innym sposobem. Mieszczanie warszawscy, kupcy i prasołowie mają się przeprawiać na tym jedynie przewozie. W r. 1483 potwierdzony został przywilej ks. Bolesława III zapewne, co do wyłącznej sprzedaży piwa wareckiego w piwnicy ratuszowej. Podana przez Wajnerta, a wyjęta z rozprawy Vossberga, wiadomość o akcie urzędowym magistratu warszawsk. z r. 1469, spisanym w języku niemieckim, w którym redagowane były wówczas akta urzędu radzieckiego, może w zestawieniu z innemi danemi, służyć za świadectwo, iż żywioł niemiecki odgrywał przeważną rolę śród mieszczaństwa warszawskiego, podobnie jak w Krakowie i Poznaniu, Na zwiększenie napływu niemieckich rzemieślników i kupców wpłynęła niemało wojna tocząca się między Polską a Zakonem na obszarze Prus i ucisk jakiego ludność miast pruskich doznawała za rządów Zakonu. W tym czasie zaczynają się Warszawa