witebscy i wójt i mieszczanie miasta witebskiego i cała ziemia witebska i powiedzieli przed nami, że przyszedłszy złodzieje z Wielkiego Nowogrodu okradli im cerkiew Najczystszej Bogarodzicy i z tej cerkwi i przywilej ich ukradli, który oni od ojca naszego króla Jmci mieli, a odpis tego przywileju przed nami kładli, i bili nam czołem, abyśmy im nasz list przywilej na niego dali; my zaś z łaski naszej za ich dla nas wierną służbę udarowaliśmy ich tem i daliśmy im nasz list na to samo, jako i ojciec nasz król Jmć dał był jako nam w domy cerkiewne, w dom Boży św. Bogarodzicy, i w dom Boży św. Ducha i też w dom Boży Zwiastowania i w inne cerkwie nie wstępować; a w kupleniny, które będą z naszego zezwolenia kupione, i w bezojcowizny i w odumarlizny witebskie teź nie mamy wstępować, a żon ich gwałtem za mąż nie dawać, a który Witeblanin, umierając, pozostawi swój majątek komu, i w to nie wstępować, a i podwód końskich od ludzi miejskich lub posielan nie brać; .. . a o krzywdy sprawę dawać, ,. a bez sprawy Witeblanina nie kaźnić. .. a kaźnić ich podług winy. .. a ojczyzn im nie zabierać. .. a w zastaw nigdzie I Witeblan nie dawać, a na wojnę być im z nami pospołu gotowymi. .. Siabrów miejskich do podwód naszych ani na łowy nie pędzić. Także do wag witebskich, ani do łokci nam się nie wtrącać; Witeblanom rzek naszych albo jezior nie zabierać, a kto zabierze, tego my karać będziemy. Także odpuściliśmy im cła po całej ojczyźnie naszej na wieczne czasy. .. Także dawać im mamy wojewodę po staremu podług ich woli, a który wojewoda będzie im nie luby i obwinią go przed nami, damy im innego wojewodę podług ich woli; także Witeblanom wolno żyć w Witebsku po staremu podług swej woli każdemu, dopóki kto będzie chciał, a który z powodu jakichkolwiek gwałtów nie będzie chciał, a będzie mu w Witebsku nie lubo, tego gwałtem trzymać nie będziemy droga mu czysta, gdzie chce, bez żadnej zaczepki; a pojedzie on do naszej ojczyzny, do Litwy, nie tajemnie, lecz pokłon oddawszy św. Zwiastowaniu, i opowiedziawszy się naszemu wojewodzie i swej braci mężom witebskim, a w majątku swym będzie miał zupełną swobodę odchodząc, sprzedać, albo darować. Jeżeli Witeblania, przyjechawszy na Litwę, będzie oskarżał innego Witeblanina, nie poszlemy po winowanego dzieckiego sługę z Litwy, lecz damy list do wojewody witebskiego, który będzie sądzić podług przysięgi, rozejrzawszy sprawę z książęty, bojarami i mieszczanami, a osądziwszy ma kaźnić w Witebsku podług prawa miejscowego. Przywilej ten, potwierdzony przez Aleksandra, Zygmunta I 1540 r. , Zygmunta Augusta 1561, Stefana 1582, Zygmunta III na sejmie warszawskim 1592 r. , ma wielkie podobieństwo do wszystkich innych przywilejów Kazimierza i jego ojca, i stanowi epokę w rozwoju wewnętrznym Witebszczyzny. Ale księstwo witebskie już niknie zupełnie sama ta nazwa już się nie wspomima; od r. 1511 czy 1514 ustanawia się województwo witebskie, a księstwo ginie nawet w tytule królów polskich, pojawia się ono dopiero w tytule cesarzów ruskich Ukaz cos. Aleksandra I z 1808 r. Witebskie województwo, ustanowione w lipcu 1511 czy 1514 r, dzieli losy historyczne kresów moskiewskich i całej Litwy. W r. 1492 car Iwan III zaczął nieprzyjazne kroki względem Litwy; w tym czasie Kazimierz umarł, a syn jego i następca na w. księstwie litewskim Aleksander, chcąc uniknąć wojny, ożenił się z córką Iwana Heleną 1495 r. , która jechała do Wilna przez Witebsk i Połock. Małżeństwo to jednak nie przyniosło pokoju; przewidując wojnę, Aleksander kazał ufortyfikować zamki połocki i witebski. Rzeczywiście w r. 1502 wojska moskiewskie wtargnęły na Litwę, spaliły przedmieścia Witebska i wszystkie wsi pomiędzy Witebskiem a Połockiem. W r. 1503 zawarto pokój na lat sześć; w tym przeciągu czasu umarł zarówno Aleksander jak i Iwan III. Jednorazowe wyprawy Moskwy nie ustawały w r. 1516 napadła ona na Witebsk, ale wziąść go nie mogła, w r. 1519, 1534, 1536 spalono przedmieścia Witebska. W r. 1562 zaczęła się wojna o Inflanty; znowu przedmieścia Witebska stały się pastwą ognia. W r. 1563 Moskwa zajęła Połock i pobudowała zamki przy jeziorze Uświacie i przy ujściu Ułły do Dźwiny. W r. 1576 na tron Rzpltej został wybrany Stefan Batory. Zaczynając wojnę z Iwanem Groźnym, powiada Sapunow Wit. Starina, I, 576, Batory wydał manifest, w którym zaznaczył, że podnosi miecz na cara, a nie na spokojnych mieszkańców, których będzie oszczędzać i bronić we wszelkich wypadkach. Tak się też stało nigdy wojna dla rolników i obywateli nie była więcej spokojną i ludzką. D. 29 sier. 1579 r. Połock został przez Batorego wzięty. Za różne zasługi podczas wojen minionych Zygmunt III d. 17 marca 1597 r. nadał m. Witebskowi prawo magdeburskie, które w r. 1624, za zabójstwo arcybiskupa połockiego Jozafata Kuncewicza było mu odjęte; przywrócone w r. 1633. Podczas wojny z carem Aleksym Michajłowiczem, 22 list. 1654 r. bojar Wasil Szeremietjew, po 14ty godniowem oblężeniu, wziął Witebsk, zrujnował zamki, ściągnął z mieszkańców ogromną kontrybucyę, a zabranych do niewoli rozesłał do dalszych miast. Na mocy pokoju Andruszowskiego 1667 zostały Litwie zwrócone Witebsk, Połock i inne miasta. Niektóre z nich były następnie znowu zabrane, na mocy zaś umowy Moskiewskiej 1678 r. zwrócone zostały Litwie Wieliż i Siebież. Podczas wojny o tron pomiędzy Stanisławem Leszczyńskim i Augustem U Witebsk trzymał stronę Stanisława i potajemnie

Witebsk