chanioła Michała, wzniesioną została pierwotnie w 1646 r. przez ks. Jeremiego Wiśniowieckiego a w 1726 r. przez ks. Michała Serwacego po zniszczeniu odrestaurowana, była początkowo kościołem przy klasztorze karmelitów. Świątynia ta, odnowiona ponownie w 1768 r. , została po supremacyi karmelitów w 1832 r. zamienioną na cerkiew i poświęconą w 1835 r. Odnowiona w 1840 r. kosztem skarbu, została zniszczoną przez pożar 17 kwietnia 1863 r. , poczem nabożeństwo przeniesiono do cerkwi filialnej, p. w. Wniebowstąpienia Pańskiego. Mała ta cerkiewka, wzniesiona w ogrodzie pałacowym, u stóp góry zamkowej, zwana dotąd cerkwią zamkową, jest najdawniejszym zabytkiem Wiśniowca. Fundowana przez ks. Wiśniowieckich w 1530 r. , odnowioną została w 18723 r. W sklepach podziemnych tej cerkwi spoczywają zwłoki wielu ks. Wiśniowieckich, między innymi obojga rodziców ks. Jeremiego Michała, ssty owruckiego, i żony jego Reginy Mohylanki. Uposażenie cerkwi stanowi hutor o 3 w. , obejmujący 41 1 2 dzies. , oraz 11 dzies. łąk przy wsi Kunnicy. Nadto do par. w W. Nowym należy cerkiew filialna we wsi Dźwiniacze o 5 w. . W W. Starym znajduje się cerkiew par. , p. w. Narodzenia N. M. P. , z drzewa wzniesiona w 1845 r. kosztem hr. Mniszcha a ukończona staraniem parafian w 1869 r. , uposażona jest 72 1 2 dzies. ziemi z zapisu ks. Michała Korybuta Wiśniowieckiego z 1738 r. W W. Starym znajduje się również kościół par. katol. , p. w. św. Stanisława, z muru wzniesiony w 1757 r. przez Jana Mniszcha. Parafia katol. , dekanatu krzemienieckiego, 1790 wiernych. Kaplica w Wierzbowcu. W kościele tym mieści się obraz św. Antoniego Padewskiego, słynący cudami. W grobach kościelnych spoczywają zwłoki fundatorów. Ozdobę miasteczka stanowi dworzec książąt Wiśniowieckich, wzniesiony około 1720 r. na górze, na gruzach dawnego obronnego zamczyska, pośród widocznych jeszcze wałów i okopów fortyfikacyjnych, przez ostatniego potomka rodu ks. Michała Serwacego. Jestto wspaniały, dwupiętrowy gmach, z ciosowego kamienia, w podkowę zbudowany, z dwupiętrowym wypukłym dachem, w stylu rococo. W głównej sieni pałacowej napis na ogromnej tablicy marmurowej głosi późniejszą historye W. Ściany tej sieni wykładane są taflami z fajansu we wzory szafirowe na tle białem. Tu mieszczą się schody prowadzące na górne piętro. Po obu stronach sieni znajdują się wysokie pokoje, w których wiszą obrazy z wyobrażeniem wesela i koronacyi Maryi Mniszchówny w Moskwie obrzęd zaręczyn której odbył się w tutejszej cerkwi zamkowej i bajeczne tryumfy przodków domu Mniszchów za Karola Wielkiego i Ottona III w ostatnich czasach obrazy te sprzedane zostały przez obecnego właściciela W. do muzeum rumiańcowskiego w Moskwie. Po prawej stronie sieni ciągną się mniejsze mieszkalne pokoje; po lewej stronie ogromna sala, mieszcząca popiersia gipsowe znakomitych Polaków. Palej idzie długi szereg pokoi gościnnych. Na górze, z prawej strony schodów, wysoka sala przedpokojowa, także taflami fajansowemi wyłożona, a w niej portrety trzech ostatnich królów polskich. Za nią sala Korybutów, w której mieszczą się portrety samych ks. Wiśniowieckich, dalej kilka salonów z pięknemi staroświeckiemi obiciami gobelinowemi na ścianach i meblach, a na samym końcu obszerny pokój sypialny, z okazałem łożem pod baldachimem, na którem spoczywał w. ks. Paweł podczas swego pobytu tutaj. W tem samem skrzydle znajduje się obszerny teatr domowy a za nim, podobnie jak na dole, pokoje gościnne. Po lewej ręce od schodów jest przedpokój Lubomirskich, z ich portretami, dalej biblioteka i kaplica, zupełnie prawie opuszczona, następnie pokoje zajmowane niegdyś przez Stanisława Poniatowskiego, wytwornie i bogato urządzone. W sypialni Poniatowskiego, na wielkim zwierciadle nad kominkiem znajduje się brylantem wyrznięty napis Le Conte du Nord, zrobiony jakoby przez w. ks. Pawła. W pokojach tych są ładne obrazy, portrety Holbeina i widoki Canalettego. W pałacu znajdowała się biblioteka, licząca do 15000 tomów, pomiędzy niemi wiele rzadkości bibliograficznych oraz cennych rękopisów. Pałac otoczony jest dokoła obszernym i pięknym ogrodem, na pochyłości góry rozłożonym. Ogród ten założony został przy końcu zeszłego wieku przez słynnego ogrodnika Miklera. Gmina, położona w środkowej części powiatu, graniczy od zachodu z gminami Oleksiniec, Poczajow i Bereżce, od płn. z gm. Białokrynica, od płn. wschodu z gm. Borki, od wschodu z gm. Borsuki, od płd z gm, Wierzbowiec i Zarudzie, obejmuje 18 osad, mających 1012 dm. włośc. obok 315 należących do innych stanów, 13851 mk. włościan, uwłaszczonych na 7755 dzies. Okrąg policyjny Wiśniowiecki obejmuje cztery gminy W. , Borsuki, Wierzbowiec i Zarudzie. W. jest bardzo starą osadą, choć daty jego założenia nie można na pewno określić. Podług Stryjkowskiego Dymitr Korybut, ks. siewierski, syn w. ks. Olgierda, wyzuty ze swej dzielnicy, otrzymawszy od Witolda niektóre grody na Wołyniu, miał około 1395 r. załoźyć zamek tutejszy; syn zaś jego Fiedor czyli Fedko stal się protoplastą książąt na Wiśniowcu. Według innych założycielem zamku i głową domu Wiśniowieckich był Sołtan, prawnuk Korybuta. Oba jednak te twierdzenia niemają żadnej podstawy. Nazwa osady poraz pierwszy występuje w przywileju Władysława Warneńczyka, którym nadaje Zbaraż, Gródek, W. , Maniów i in. w dożywotne władanie Wasilowi, synowi Fedka, kn. Nieświckiego, gorącego stronnika Świdrygajłły. Wasil pozo

Wiśniowiec