nes Kmitha de Wysnicze haeres sprzedaży sołtystwa we wsi Prądnik, które nabywa niejaki Herman Krauz, mieszczanin krakowski. Układ dokonany był wobec opata tynieckiego. Możnaby ztąd wnosić, iż ten Jan Kmita zostawał w stosunkach pewnych z mieszczaństwem krakowskiem. W końcu tego roku spotykamy Jaśka Kmitę na starostwie sieradzkim. W dwa lata później inny może Jan Kmita, z dodatkiem miles, asystuje nadania przez króla Kazimierza przywileju na lokacyą miasta Przyrowa provido viro Jacobo Rechiczki de Naglovicz heredi. Widocznie więc siedzą, Kmitowie w Krakowie i dorabiają się majątku, może obrotami pieniężnemi, a względów królewskich usłużnością; . Zręczny dworak ów Jaśko umie pozyskać sobie przychylność Elżbiety, na której dworze odgrywa wybitniejszą rolę. Sprawuje on urząd starosty krakowskiego i ginie przy uśmierzaniu bójki wszczętej w mieście między Węgrami a Polakami. Wynagradzając to królowa Elżbieta dała podobno synowi zabitego Piotrowi starostwo łęczyckie. Trzymając się drogi przez ojca utorowanej, nie opuszcza Piotr dworu, zyskuje względy królowej Jadwigi i otrzymuje kasztelanią lubelską w r. 1385, a następnie w 1406 r. widzimy go wojewodą krakowskim. Syn czy synowiec tegoż, także Piotr, piastuje godność kasztełana lubelskiego w r. 1469 a wojewody krakow. i marszałka nadwor. 1501 r. Zapewne bratem czy blizkim krewnym Piotra był Stanisław, wojew. bełzki r. 1501, żonaty z Katarzyną Tarnowską, ojciec najgłośniejszego z Kmitów Piotra, który żonaty był naprzód z Anną Górkówną, a następnie z Barbarą Herburtówną. Piastował on godność wojewody krakowskiego, marszałka kor, i posiadał starostwa krakowskie, spiskie, przemyskie, kolskie. Zmarł 1553 r. , w 76 r. życia. Na nim zakończyła się ta gałęź rodu Kmitów, która doszła fortuny wielkiej i godności, uboższe odnogi istniały dłużej, jak o tem świadczy Paprocki. Zapewne istniał już wtedy w Wiśniczu dwór czy zamek, stanowiący rezydencyą człowieka, który starał się skupiać koło siebie wszystkich wybitniejszych ludzi swej epoki i wywierał doniosły wpływ na sprawy polityczne a poniekąd i ruch umysłowy. W zamku tym podejmował on przez trzy dni r. 1550 króla z żoną Barbarą. Pozostałe dobra przeszły po Piotrze na potomstwo dwu siostr, z których jedna była za Stadnickim, a druga za Barzym. Siostrzeniec Piotra, Stanisław Barzy, wojew. krakow. , otrzymawszy Wiśnicz, sprzedał r. 1590 Sebastyanowi Lubomirskiemu, kaszt. wojnickiemu. Seb. Lubomirski otrzymał od cesarza Rudolfa dziedziczny tytuł hrabiego na Wiśniczu, jego synowi zaś Stanisławowi pozwolił Zygmunt III w r. 1616 założyć u stóp zamku miasto Wiśnicz na prawie niemieckiem. Prócz zwykłych, praw wymienianych w przywilejach Słownik Geograficzny T. XIII. Zeszyt 152. otrzymali mieszczanie prawo składa towarów prowadzonych z Węgier i na Węgry, głównie wina, miedzi i żelaza, uwolnienie od ceł w całem państwie, trzy jarmarki doroczne i targi we wtorki. Po Lubomirskich odziedziczył dobra Aleks. hr. Potocki, następnie jego syn Maurycy hr. Potocki, poczem przeszły wianem z Maryanną z hr. Potockich w dom ordynata Tomasza hr. Zamoyskiego, w ostatniem zaś dziesięcioleciu nabył Maurycy Straszewski, prof. uniw. krakow. Kościół paraf. , podobnie jak klasztor karmelitów, ufundował Stanisław Lubomirski, ststa sandomierski, spiski i dobczycki, używając do budowy, według podania, jeńców tatarskich. Do r. 1783 była tu prepozytura z czterema mansyonazami, którzy utrzymywali także szkoły. Na cmentarzu znajduje się zbudowana ze składek w r. 1869 gotycka kaplica, z obrazem wskrzeszenia Łazarza, malowanym i darowanym przez Jana Matejkę. Do parafii dyec. tarnowskiej, dek. bocheńskiego należą wsi Leksandrowa, Łomna, Cichawa i Połom Duży. W. graniczy na płn. zachód z Cichawą, na płn. z Kopalinami, na wsch. z Wiśniczem Starym, na płd. z Leksandrowa i Królówką. W. jest miejscem urodzenia współczesnego malarza Juliusza Kosaka, który przyszedł tu na świat r. 1824, w sąsiedniej zaś z miasteczkiem wsi Królówce urodził się r. 1791 Kazimierz Brodziński, Opisy miasta i budowli jego z rysunkami podawał Tyg. Illustr. r. 1860 I, 60, 1866 XIV, 217, 1867 XV, 125 i 1868 r. I, 5. Charakterystyczne domy drewniane miejskie wedle rysunków Matejki podawały Kłosy t. VI, zamek zaś i jego wnętrze wedle rysunków Matejki pomieszczone zostały w t. XIII str. 133 i XXXIX. 2. W. Mały, wś, pow. bocheński, w okolicy pagórkowatej, pokrytej lasem liściastym, na płn. od Wiśnicza Starego, a na płn. wschód od Wiśnicza nowego, przy drodze gminnej z Brzeźnicy do W. starego. Od wschodu otacza wieś góra, nazywana w płn. części Gródkiem szczyt 317 mt. wzn. , w płd. części Królową górą 347 mt. , od zach. ma Kopaliny i skarbowy las, należący do kompleksu Kolanowa. Ku płd. obniża się teren na 257 a ku płn. wsch. na 227 mt. Mała wioska, rozrzucona przy drodze i po pagórkach ma 61 dm. i 330 mk. rz. katol. , przyłączonych do parafi w Wiśniczu Nowym. Pos. tabularna dra Maur. Straszewskiego wynosi 68 mr. roli, 11 mr. łąk, 4 mr. 142 sąż. pastw. , 673 mr. lasu; pos. mn. 346 mr. roli, 51 mr. łąk i ogr. , 22 mr. pastw. i 54 mr. lasu. Gleba jest tu glinką dosyć urodzajną. Jako attynencya klucza wiśnickiego dzieliła losy Wiśnicza Starego i zamku w W. Nowym. Graniczy na płd. z Wiśniczem Starym, na wschód z Porębą, na płn. z Brzeźnicą, a na zach. z Kurowem i Kopalinami. W 1581 Pawiń. , Małop. , 55 W. Mały był tenutą Lutomirskiego może Lubomirskiego, miał 3 łany km. , 2 kom. bez by

Wiśnicz