żnie lasu, 2a część Józ. Hellera 1739 mr. , z czego 88 mr. roli i pastw. a resztę lasu i osta tnia Fel. Gniewosza 669 mr. , z których 42 mr. roli, łąk i pastw. a resztę lasu. Lasy świerko we, gleba owsiana, górska. Pos. mn. ma ogółem 3978 mr. roli, 755 mr. łąk, 1587 mr. pastw. i 542 mr. lasu. Wś ta wymienioną; jest w akcie z r. 1361; ob. Surowice. Uposażenie parafii w W. Niżnym składa się z 109 mr. roli, 61 kóp owsa skópczyny, 18 sągów drzewa i 165 złr. dodatku. Parafię założył Józef Ossoliński, chorąży sandom. Jest w tej części szkoła ludowa. W. Górny ma kapelanią samoistną, uposażoną 50 mr. roli i 106 złr. dodatku. Obie parafie należą do dekat. jaśliskiego. W. graniczy na płd. z Czystohorbem, na płn. z Surowicami, na zach. z Rudawką i Moszczańcem, a na wschód z Jawornikiem i Przybyszowem. Mac. Wisłoka, rzeka, dopływ Wisły, przedstawiający w porównaniu z innemi prawymi dopływami stosunkowo najmniej wybitnych i wielkich załomów. Źródła jej biją z warstw wzn. 600 do 700 mt. npm. , a ujście leży na wysokości 166 mt. Spadek wód jest więc mniej znaczny niż u innych rzek karpackich. Różnica wysokości źródła od ujścia wynosi 500 mt. Ujście leży 15 mt. niżej sąsiedniego Dunajca a 18 mt. wyżej niż Sanu. W ogóle dorzecze W. pochyla się ku północy i wschodowi. Zatem i dział jej wschodni jest niższy, niż zachodni. We wschodnim najwyższy szczyt Hanasiówka sięga 823 mt. , w zachodnim Lackowa 999 mt. Całe dorzecze czerpie wody z Nizkiego Beskidu, gór mało lesistych, a przecież ściągających nie mniej opadów atmosferycznych, jak inne pasma. W r. 1890 opad roczny w okolicy Gorlic wynosił 1617 milim. , u źródeł 944 mm. , przy ujściu 500 mm. Wody letnie, jako spływające z niższych i mało lesistych gór są cieplejsze od wód Dunajca i Sanu, a w zimie chłodniejsze. Lód trzyma się na W. zazwyczaj trzy miesiące, od połowy grudnia do połowy marca. Ciepło, które woda ze źródeł unosi i lasy, które łożysko niby płaszczem w czasie zimy osłaniają, wstrzymując oziębianie się są przyczyna, że zamarzanie, jako też i puszczanie lodów postępuje na W. od ujścia ku źródłom. W r. 1890 1 W. stanęła w Gawłuszowicach i Mielcu po Kliszów 28 list. , w Niegłowicach 10 grud. , a pod Żmigrodem 14 grudnia. Najwcześniej wiec stanęła w dolnym biegu, najpóźniej w górnym. Puściła zaś zupełnie pod Mielcem 7 marca, pod Gawłuszowicami 8, pod Niegłowicami i Żmigrodem 10. Pierwej więc puściła w dolnym, później w górnym biegu. Prócz tego trzeba pamiętać, że lód na W. , podobnie jak i innych rzekach nie utrzymuje się bez przerwy przez trzy miesiące, ale ulega działaniu odwilży. W r. 1890 91 puściła W. pod Mielcem 1 grudnia, znów stanęła 9 grud. , pod Gawłuszowicami 1 grud. puściła, a zamarzła 13 grud. W. wyprzedza w ogóle w zamarzaniu zachodnie dopływy Wisły. Przyczyny szukać należy w tem, że płynie z gór niższych, dolinami więcej odsłoniętemi i jest więcej zbliżoną ku obszarom z klimatem lądowym. Stan jej wód, najwyższy bywa w czasie letnich deszczów, zwykle w czerwcu. Dolina W. w górnym biegu jest wynikiem erozyi i denudacyi działającej w różnych kierunkach i dziś niemal zupełnie zatarte ślady dolin i grzbietów podłużnych odnaleść można tylko przy najdokładniejszem badaniu budowy Szejnocha, Studya geologiczne w Karpatach Galicyi Zachodniej, Kosmos, 1886, zesz. I i II. Wody W. i jej dopływy rzeźbią doliny w piaskowcu wielkopłytowym szarym wietrzejącym żółtawo, tak zw. piaskowcu Krośnieńskim i zasypują okolicę alluwialnemi glinami i piaskami. Po za tymi alluwialnymi nasypami, równolegle z brzegami rzeki, ciągną się strome terasy z glin i szutrowisk dyluwialnych. W. jest przeważnie podgórską rzeką, bo jeśli warstwicę 500 mt. przyjmiemy jako granicę wzgórz, to od źródeł aż do tej warstwicy płynie zaledwie 3 1 2 klm. , a znowu jeśli uważać będziemy warstwicę 200 mt. jako granicę między wyżyną a niziną, to właściwa nizina zacznie się na dolinie W. już powyżej Pilzna. Aż dotąd rzeka płynie przez podgórze na długości koło 70 klm. ; stąd zaś dąży powiślem krakowskiem do ujścia aa długości do 60 klm. Powiśle pokryte jest pokładem porzecznym alluwium. W. w okolicach Pilzna przepływa wały gliny loesowej, dalej w okolicy Brzostka i Jasła płynie przez Porzecze alluwium, w wyższych warstwicach przez eocen i kredowe pokłady karpackie. Na Porzeczu tworzą się rozległe kamieńce, zwłaszcza tam gdzie woda wskutek zakrętu, lub głębokiego werznięcia się w jednę stronę koryta, zwalnia na przeciwnym brzegu swój prąd i osadza tam swe zwiry. W pokładzie loessowym tworzy urwiste brzegi. W. powstaje z dwóch potoków Radociny i pot. Zawoje. Radocina wypływa na obszarze wsi t. n. . w powiecie gorlickim. Zbiera wody głównego działu, z pod góry Beskidu 619 mt. i Dubiego werchu 664 mt. , płynie na północ przez wś Radocinę, tworzy następnie granicę pondędzy wsią Długie a Czarnem; w Nieznajowej, którą oddziela od wsi Rozstajne łączy się z pot. Zawoje i odtąd przyjmuje nazwisko Wisłoki. Potok Zawoje powstaje śród bezleśnych pagórków wsi Wołowca. Okolica Radociny nie posiada znaczniejszych lasów, ledwie gdzieś po stokach lub głębszych ścianach wąwozów natrafić na nie można. W. płynie zrazu granicą pomiędzy Nieznajową a Rozstajnem, w kierunku wschodnim, pomiędzy pagórkami sięgającymi po praw. brz. od 602 do 651 mt. , po lewym zaś wzgórza tworzą pasemko z kierunkiem płd. wsch. ze szczytami Mareska 794, Uherec 706. Dolina w najszerszem miejscu ma do 1 2 klm.

Wisłoka

Wisłoka