austryacki do zajęcia się kwestyą uregulowania W. bez zaprzeczenia mają charakter międzynarodowy i będąc w zupełności równoznaczne dla Rossyi zniewoliły i to państwo do zawarcia konwencyi z r. 1864 i do przyjęcia czynnego udziału w robotach regulacyjnych na rzeczonych 176 wiorstach rzeki W. , a także na 18 wiorstach pogranicznej części Sanu. Jednym z powodów specyalnych, powiększających znaczenie regulacyi W. , było podjęte przez rządy austryacki i pruski i wykonane wspólnemi silami uregulowanie Czarnej Przemszy, w pobliżu której położone są, kopalnie węgla w Dąbrowie. Węgiel krajowy po uspławnieniu W. stanie się przystępnym dla większej części Królestwa. Na zasadzie przeprowadzonych studyów przyjęto następujące główne podstawy regulacyi Wisły 1 od Zawichosta do Nieszawy, W. w zależności od czterech jej wielkich dopływów Sanu, Wieprza, Pilicy i Narwi z Bugiem, da się podzielić na cztery następujące części a od Zawichosta, t. j. cokolwiek niżej ujścia rzeki Sanu do W. , do ujścia rzeki Wieprza, długość 110 w. , licząc po istniejąjcym nurcie; b od ujścia Wieprza do rz. Pilicy 65, 25 w. ; c od ujścia Pilicy do rz. Narwi 91, 5 w. ; d od ujścia Narwi do granicy pruskiej 166, 5 w. Normalna głębokość, przy szerokości nurtu około 350 st. ang. przyjęta dla dwu pierwszych części 4 st. , dla trzeciej 5 st. , a dla czwartej 7 st. Głębokości te mierzy się na wodowskazie warszawskim. 2 Normalna szerokość koryta rzeki dla letniego stanu wody, czyli odległość między budowlami wodnemi przyjęta dla pierwszej części 1050 st. ang. , drugiej 1086 st. ang. , trzeciej 1120 st. ang. , czwartej 1190 st. ang. 3 Odległość między walami ochronnemi, których wysokość określono na 24, 5 st. ang. , przyjęto dla pierwszej części 2555 st. ang. , drugiej 2800 st. ang. , trzeciej 2940 st. ang. , czwartej 3500 st. ang. Co do 4go. Projektowanie kierunków normalnych linii tras i wyznaczenie kierunków walów ochronnych opiera się na następującem rozumowaniu Przy krętym kierunku nurtu, przy zapchaniu koryta rzeki mnóstwem mielizn i wysp oddzielnych, a także przy znacznej liczbie oddzielnych odnóg, sprostowanie kierunku rzeki robotami regulacyjnemi potrzebowałoby przedewszystkiem przemieszczenia istniejącego koryta rzeki częstokroć na znaczne odległości, co wywołałoby potrzebę przerzucania ogromnych ilości piasku i ziemi, trzebaby wykonać wiele przekopów i zbytnio oddalać budowle regulacyjne od brzegów; wykonywać je przy znacznych głębokościach, osobliwie przy nadmiernie długich poprzecznych trawersach. Na skutek znowu znacznego sprostowania nurtu przy zwiększonym spadku, otrzymałoby się większe prędkości, wymagające zbyt silnych budowli regulacyjnych i bardzo niekorzystne dla holowania statków. Przy takich waSłownik Geograficzny T. XIII Zeszyt 151. runkach regulowanie rzeki pociągnęłoby za sobą potrzebę ogromnych nakładów i ogromnego czasu, a przy znacznych ilościach piasku, jakie musiałaby rzeka przenosić i mogłaby nie prawidłowo w korycie układać, pomagałoby się tworzeniu lodowych zatorów. Dla uniknięcia wszystkich powyżej przytoczonych ewentualności, przyjęto trzymać się przeważnie głównego koryta rzeki i istniejąjcego nurtu. Ponieważ najczęściej przy normalnych poziomach wody loże i nurt główny trzymają się więcej wysokich brzegów rzeki, przyjęto, aby jedna z tras zawsze po takich przechodziła brzegach, przerzucając się z jednej na drugą, stronę rzeki. Wskutek tego wypada, aby przedewszystkiem brzegi umocowane zostały i w następstwie w system robót wejść mogły. Kierunek walów ochronnych zastosowany został do kierunku tras wybranych, z większemi sprostowaniami i z zastosowaniem się do kierunku wód wielkich. Inne specyalne szczegóły projektu musimy tu pominąć. Projekt regulacyi W. w granicach Królestwa rozpatrywany był w r. 1870 przez komisyę międzynarodowa, złożoną z przedstawicieli Rossyi, Prus i Austryi i uznany został jako w zupełności odpowiedni i zgodny z zasadami przyjętemi na austryackiej i pruskiej W. Takowy projekt polecony przez radę ministeryum komunikacyi, w r. 1889 przez ministra komunikacyi zatwierdzony i przy wykonaniu robót regulacyjnych jako miarodajny przyjęty został. Roboty regulacyjne na W. między Zawichostem i granicą pruską prowadzone są w wielu punktach, w miarę udzielania stosownych kredytów, lecz sumy asygnowane bywają w rozmiarze nieznacznym, i dlatego o systematycznej regulacyi rzeki myśleć dziś prawie nie można. Wykonywane roboty mają jedynie charakter umocowania brzegów w miejscach najbardziej zagrożonych i tam, gdzie właściciele nadbrzeżnych majątków z pomocą przychodzą. Anna Nałkowska. IV, Nazwa. Najdawniejszy ze wspominających o Wiśle pisarzów, geograf rzymski Pomponius Mela, żyjący w pierwszym wieku po Chr. , nazywa Wisłę Visula, Późniejszy nieco Pliniusz, w swej Historyi naturalnej, używa formy Vistula a obok tego przekształconej w wymawianiu ludu formy Visculua. Grecki geograf Ptolemeusz przejął od rzymskich pisarzów nazwę, którą pisze Ouistoula. Formy te, od których poszła francuzka nazwa Vistule, pozwalają przypuszczać iż pierwotna nazwa brzmiała Wistła Fis pierwiastek, tło przyrostek. Jak w wyrazach masło mastło i wiosło wiostło tak i w nazwie Wisła wypadło pierwotne t. Podczas gdy jeszcze w pieśni anglosaksońskiego pielgrzyma z VIII w. spotykamy formę Wistla, to w opisie Wulfstana z IX w. już użyto formy Wisle a Kon

Wisła