wyższy od poziomu jeziora i wreszcie z powodu znacznej różnicy poziomu 106 mt. miedzy jeziorami Pinnau i Drużno założono 5 równi pochyłych, od 14 do 25 mt. wysokości. Z pomocą siły wody, wozy, statki i tratwy przewożą się po lądzie pod górę i na dół. Tylko kanał Moryssa w Pensylwanii ma podobne urządzenie Tomaschky i Lullies, 1. c. W. uchodząc do morza przynosi mnóstwo materyału lądowego, a natrafiwszy na wiatr płn. , który tu przeważnie panuje na wiosnę i w lecie t. j. w czasie gdy rzeka unosi najwięcej materyałów ziemnych, słabnie i osadza materyał zabrany z lądu na dnie morskim; tym sposobem tworzą się mierzeje czyli nasypy, które z czasem wynurzają się z pod wody i piętrzą pod działaniem wiatru, tworzącego z nich odsypiska. Tak powstała mierzeja Fryska poczęści przy pomocy Pregoły, oddzielająca zatokę Świeżą od morza oraz mierzeja Helu, otaczająca zatokę Gdańską Pucką od północy. Tę ostatnią mierzeję W. rozpoczęła usypywać jeszcze w czasie, gdy prawie wszystka jej woda uchodziła do zatoki Gdańskiej; mierzeja ta byłaby z czasem zamknęła całkiem zatokę, pozostawiając tylko mały przejazd jak w mierzei Świeżej pod Piławą, ale gdy coraz więcej wody zaczęło uchodzić Nogatem do zatoki Świeżej, brakło nurtowi W. siły i materyału dla dokończenia poczętego dzieła a odsyp Helu niema dziś charakterystycznej cechy mierzei, bo nieodgradza zatoki morskiej, lecz pozostał wąskim półwyspom. W. niedokończywszy budowy Helu, wróciła się główną masą wód do zatoki Świeżej i pomogła Pregole utworzyć mierzeję tej zatoki. Siły, które nadały zatoce Gdańskiej i Świeżej ich formy obecne, są bez przerwy czynne i za dni naszych, a rezultatem ich działania będzie ciągła przemiana tych zatok. Tymczasem siły te pracują nad zamuleniem i zasypaniem zatoki Puckiej i świeżej, zatoki te staną się zapewne kiedyś lądem bagnistym, który ręka ludzka zamieni na urodzajne łąki. Gdy to nastąpi, wtedy W. i Pregoła skierują cały materyał ziemny do właściwej zatoki Gdańskiej i zaczną tu tworzyć nowe mierzeje Kozłowski, Pamiętnik Fizyograficzny, t. IV. W. jest największą z rzek wpadających do Bałtyku. Długość W. rzeczywista od źródeł do ujścia wynosi według Szystowskiego Pamięt. Fizyogr. , t. VII 999 w. a w szczególności częśó od źródeł do wsi Morgi 201, 87 w. , część pograniczna między Galicyą a królestwem polskim od wsi Morgi do Zawichosta 175 w. , część od Zawichosta do granicy pruskiej 390, 96 w. Część ostatnia od granicy do ujścia 231, 42 w. Według inżyniera Krościńskiego Przegląd Techniczny, 1893 r. długość W. wynosi 1060 w. 1127 klm. . Powyżej wymienione części wynoszą 279 w. 297 klm. , 175 w. 186 klm. , 388 w. 412 klm. , 218 w. 232 klm. . Spadek rzeki Nazwisko miejscowości Ogólny Na wiorstę średni spadek rzeki wynosi na wiorstę przeszło 1 mt. 1195 999 al. 1125 1060 Spadek rzeki jest największy w górnej jej części, następnie ciągle się zmniejsza i dochodzi do swego minimum przy ujściu, jak to przekonywa poniższa tablica, ułożona na zasadzie niwelacyi dokonanej przez inżyniera Keppena w r. 1826 mt. 1125, 00 233, 67 198, 20 136, 20 114, 05 76, 99 51, 84 34, 42 0, 00 w. 0, 001 94, 45 84, 87 203, 68 77, 00 132, 50 105, 50 92, 00 209, 29 w. 0, 001 94, 45 179, 32 383, 00 460, 00 592, 60 698, 00 790, 00 999, 25 mt, 0, 001 891, 331 35, 47 62, 001 22, 15 37, 06 25, 15 17, 42 34, 42 mt. 0, 000 9, 437 0, 418 0, 304 0, 288 0, 280 0, 238 0, 189 0, 164 Źródła Wisły. Ujście Przemszy Kraków. .. Zawichost. . Nowoaleksandrya. .. Warszawa. . Płock. .. . Toruń. ., . Gdańsk. .. Prędkość wody w rzece zmienia się odpowiednio do stanu poziomu wody w średnim stanie wynosi w najbystrzejszej żyle, prądzie albo warcie fahrwatter około 2 stóp na sekundę, podczas zaś silnych powodzi ma dochodzić 8 stóp. Bługość W. w linii powietrznej, łączącej źródła z ujściem, wynosi 500 w. , tak iż rozwinięcie rzeki, t. j. długość rzeczywista, jest dwa razy większą od powyższej odległości. Obszar dorzecza wynosi 198, 285 klm. kw. , a mianowicie w Szląsku i Galicyi 43, 776 klm. kw. , w granicach królestwa polskiego 121, 183 klm. kw. , w granicach Prus 33, 326 klm. kw. Wisła więc po Renie 225, 000 klm. kw. posiada największe dorzecze ze wszystkich rzek niziny niemieckopolskiej. Całe dorzecze W. jest ku wschodowi wydane tak, że jeżeli pociągniemy linię z południa ku płn. , od źródeł do ujścia, to cały obszar rzeki przypadnie na wschodzie a w zagięciu tego kolana, które W. robi ku wschodowi, legła Noteć i Warta gałęziami swemi. Zwykle oznaczają, mówi Pol, koniec górnej W. o 5 do 6 milowym biegu na Szląsku a to dlatego, że tutaj zbiegła w krainę zapadłą i zwolniała w spadku. Powód ten nie jest wszakże, jak sądzi Pol, dostatecznym trzeba tu bowiem zwrócić uwagę na jakość wód, na rodzaj onych. Często zdarza się, że znamiona, cechujące górny bieg, dają się spostrzegać na dolnym lub odwrotnie. To samo da się i tutaj powiedzieć. Przestrzeń ta, którą W. przechodzi podmokłem zapadliskiem na Szląsku jest mała i niknie w porównaniu z dalszym biegiem. Wybrzeża osuszają się znowu w Krakowskiem, łoże jej jest znowu kamieniste, woda nabiera więcej spadku a obustronne jej dopływy są wodami górskiemi. Tym sposobem górny bieg W. aż do Sanu rozciągnąć należy.

Wisła