z jez. Birżule, leżącego między mkami Janopol, Powondenie i Wornie, przepływa pod mkami Ja nopol dawniejsze Wirzuwiany, skąd W. niekie dy Wirzuwianką nazywają, Łukniki, Kownatów i Tryszki i ma ujście o 2 w. powyżej mka Wieksznie, w pobliżu dworu Kiegry. Przybiera od praw. brzegu Upinę, od lewego zaś Raszkietę, Poteklę, Bugienis i Tramesiadis. J Krz. Wiry 1. wś i os. leś. , pow. wieluński, gm. Naramnice, par. Lututów, odl. 16 w. od Wielunia, mają 9 dm. , 79 mk. W 1827 r. było 5 dm. , 25 mk. 2. W. , pustka, pow. sieradzki, gm. i par. Godynice, odl. od Sieradza 26 w. , ma 5 dm. Należy do Brąszewic. 3. W. , pow. koniński, gm. i par. Rzgów. Wiry, wś, pow. kobryński, w 3 okr. pol. , gm. Imienin, o 40 w. od Kobrynia, 250 1 2 dzies. ziemi włośc. 109 łąk i pastw. , 13 1 2 nieuż. . Wiry al. Wyry, wś, pow. rówieński, okr. pol. Dąbrowica, gm. Wiry, par. praw. Kamienne o 12 w. , o 28 w. od Bereznego a 120 w. od Równego, ma 34 dm. , 349 mk. Wraz z po bliskiemi wsiami Kamienne, Sieliszcze Małe, Babin i Łenczyn oraz kilku obok leżącemi rudniami należała dawniej do rodziny Ba bińskich. O W. wspomina się w połowie XVII w. , gdy Piotr Babiński zapisuje dożywociem żo nie swej Jadwidze Parysównie część Babina, Sie liszcza, Kamiennego i Wiry, lecz znowu w ugo dzie zawartej w 1737 r. , między Łukaszem i Franciszkiem Babińskiemi, wymienione jako miej sce nieosiedlone, bierze je Franciszek, który je znowu 5 lutego 1748 r. odstępuje Kazimierzowi, podczaszycowi kijowskiemu. Gmina, położona w płn. wsch. zakątku powiatu, graniczy od płn. z gub. mińską, od wschodu z gm. Kisarycze pow. owruckiego, od pld. z gm. Berezne, od zachodu przez rz. Słucz z gm. Niemowicze i z gm. Osowa pow. łuckiego, od płn. zach. z gm. Lubikowicze. Obejmuje 23 miejscowości, mają ce 721 chat włośc. obok 105 dm. należących do innych stanów, 5504 mk. włościan, uwłasz czonych na 12110 dzies. ziemi. J. Krz. Wiry, wś nad rzeką t. n. , pow. szumski gub. charkowskiej, gm. Wiry, o 31 w. od Szumska, ma 666 dm. , 4210 mk. , zarząd gminy, 2 cerkwie, szkolę, st. poczt. , szpital, 6 sklepów, targi, 3 jarmarki, cegielnię. Wiry, część wsi Młyny, w pow. jaworowskim. Wiry 1. w dok. Wyry, Wiri, Wirowe, Wyr Thsutonicum, wś gospodarska, w pow. poznańskim zachodnim, okr. komis. i poczta Komorniki, st. dr. żel. w Żabikowie, szkoła i kościół paraf. w miejscu, sąd w Poznaniu. Ma 52 dm. , 469 ha, 499 mk. 477 katol. , 6 żydów. Osada przy przewozie przez Wartę ma 1 dm. , 8 mk. 2. W. , wś rycerska, tamże, ma 498 ha razem z Górą, przy czystym dochodzie 6400 mrk, 11 dm. , 202 mk. 177 katol. . W r. 1357 zastawił W. Jakusz z Rogalina Janowi, bisk. pozn. R. 1387 Sędko z Wścieklic prawuje się o rozgraniczenie W. Kościół istniał tu. przed r. 1510. Właścicielami W. byli podówczas Grodzińscy a w r. 1580 psoiadali je częściowo Ciświccy, Kunowscy i Potuliccy. Potem Zbijewscy i podobno Działyńscy. W. par. w dek. bukowskim, ma 1392 dusz. Wiry, wś, dawna własność klasztoru N. P. Maryi na Piasku we Wrocławiu, ob. Wierau. Wiry, także Wery, niem. Wirry, 1415 Wyre, 1536 Vyry, 1649 i 1710 Wery, 1789 Wehry, dobra ryc, pow. świecki, st. p. , kol. i par. kat. Drzycim, 2, 2 Um. odl. 569 ha 448 roli orn. , 28 łąk, 38 lasu; 1885 r. 9 dm. , 17 dym. , III mk. , 77 kai, 34 ew. folw. Grabowska Huta 1 dm. , mk. , cegielnia; hodowla bydła, świń i owiec. R. 1889 znaleziono tu przy wykopywaniu wielkich kamieni siekierkę kamienną, dobrze zachowaną. Według taryfy pobor. z r. 1648 płaci ztąd p. Piwnicki od karczmy i 4 ogrod. 2 fl. 12 gr. ob. Roczn. Tow. P. N. w Pozn. , 1871, str. 180. Sympla wynosiła r. 1682 i 1717 20 gr. Wizyta Rozdrażewskiego z r. 1583 wykazuje tu włościan, którzy od każdej włóki dawali mesznego po 1 kor. żyta i tyleż owsa str. 71. R. 1676 było 40 mk. Według wizyty Szaniawskiego, z r. 1710 pobierał ztąd prob. drzycimski 2 kor. żyta i tyleż owsa str. 261. R. 1773 rozróżniano jeszcze 5 włók folw. i 6 wł. włościańskich; liczono też 20 dm. i 116 mk. W r. 1775 włóki włościańskie były już zamienione na folwarczne, których liczono 14; włościańskie posiadła, w liczbie 13, były zobowiązane do czynszu i tłoki. R. 1676 posiadał W. Michał Piwnicki; r. 1715 sprzedaje je Maciej Piwnicki Mikołajowi Piaskowskiemu za 11300 zł. ; po nim odziedziczył je r. 1725 Józef Piaskowski; r. 1775 był dziedzicem Antoni Pląskowski. R. 1833 nabył W. i Rówiennicę Fryderyk Paesler za 22875 tal. ob. Zeitsch. d. Westpr. Gesch. Ver. , 1886, str. 351. Kś. Fr. Wirydowo, attyn. dóbr Miasota, w pow. wileńskim, ob. Weredewo. Wlrynka, strumień, w pow. drysieńskim, w dobrach Sarya. Wirynta, jezioro, w pow. święciańskim, w pobliżu Kołtynian. Daje początek rzeczce Wirynta, lewemu dopł. rz. Świętej, Na brzegach jeziora leżą wsi Czurłańce i Podumble oraz zaśc. Śliżyski Wirynta, Wierynta, rzeka, w pow. wiłkomierskim, lewy dopływ rz. Świętej. Wypływa z jez. Wirynta pod Kołtynianami, w pow. święciańskim, oblewa Szwabiszki, Owantę, Kurkle, i ubiegłszy 58 w. , poniżej Kowarska ma ujście. Obraca 13 młynów. Na brzegach jej znajdują się najlepsze w powiecie łąki zalewne. Przybiera od praw. brzegu Niewiażę, od lewego Owantkę. Wiryszcze, wś, pow. nowogródzki, w 1 okr. poL, gm. Szczorse, o 23 w. od Nowogródka.

Wiry

Wiry

Wirydowo

Wirynta

Wiryszcze