zapisuje 50000, z nich 30000 żydów. Baliński Opisanie statystyczne m. Wilna podaje w 1836 r. 35922 mk. Ta cyfra jest mylną, albowiem według spisu VIII w. r. 1834 było mieszkańców 52209; a według urzędowego spisu z 1836 r. było mężczyzn 30253, kobiet 25882, a zatem 56135 mieszkańców. Według urzędowych danych z r. 1846 było w W. 27871 męż. , 26311 kob. , razem 54182 mk. Według IX spisu wr. 1850 było 49006; według X spisu 1858 r. 58175, wreszcie według spisu w 1875 r. było męż. 42178, kob. 40490, razem 82668 mk. Od owego jednodniowego spisu w r. 1875 nowej regestracyi nie było, dla tego musimy się posiłkować tak zw. Pamiatnemi kniżkami, wydawanemi corocznie przez biuro statystyczne gubernialne. Wiadomości podawane przez te kniżki mają względną wartość, cyfry bowiem otrzymują się w ten sposób, że do cyfr roku poprzedniego dodaje się liczba urodzonych w roku bieżącym, a odejmuje liczbę zmarłych. O ruchu urodzonych i zmarłych biuro statystyczne otrzymuje wiadomości od policyi i konsystorzów Według tych kniżek ludnośó W. w r. 188 wynosiła 107, 286, a w r. 1890 męż. 53039, kob. 56769, razem 109, 808 osób, w tej liczbie prawosławnych 13787, rozkolników 746, katolików 33628, luteranów 1820, kalwinów 142, żydów 63698, karaimów 127, mahometanów 360. Za 14to letni peryod, t. j. od 1875 do 1888, urodziło się 36385 dzieci; w tem chrześcian 24776, żydów 11509; na 100 dziewcząt było chłopców 133, 3; na 1000 męż. i 1000 kob. ludności urodziło się 27, 6. W tymże peryodzie czasu 1875 1888 było 39046 wypadków śmierci. Z nich męż. 21637, kob. 17409; odnośnie przyrostu ludności przekonywamy się, że jest małym przyrost rozpatrujemy oddzielnie dla chrześcian i żydów. Co do pierwszych przyrost średni w peryodzie powyższym jest 4, 1; co do drugich niepodobna go w przybliżeniu nawet podać dla tego, że przy zestawieniu urodzeń i śmiertelności między żydami otrzymujemy rezultaty niepewne; zależy to od nieprawidłowej regestracyi rodzących się. W peryodzie czternastoletnim ludność żydowska powiększyła się o 13079 głów. Zestawiając dane odnośnie urodzeń i śmierci otrzymamy coroczny ubytek na 401, 6, a zatem na lat 14 ubytek ludności wyniesie 5622, Podobny rezultat sprzeciwia się powszechnie znanej nieznacznej śmiertelności między żydami. Według sprawozdania Dumy w W. jest 1509 dm. murow. i 1169 drew. , ogółem 2678. Z nich w samem mieście wszystkie, z bardzo małym wyjątkiem 25 30 drewnianych, murowane; na okrainach i na przedmieściach biedniejszych Nowy Gorod, Popowszczyzna, Szkaplerna i t. d. drewniane. Bomy w mieście przeważnie dwupiętrowe parter i piętro; trzy piętrowe i wyższe stanowią wyjątek; jednopiętrowe parterowe przeważnie na przedmieściach. O ilości mieszkań w obecnej chwili nie mamy danych. Według jednodniowego spisu w r. 1875 było 1748 dm. , 3817 zabudowań zamieszkałych, a w nich 12787 mieszkań na 82668 mieszkańców, na jedno zatem mieszkanie przypadało 6, 6, ludzi. Porównawszy te cyfry z takiemiż Petersburga 7, 5, Berlina 4, 6, Pesztu 5, 4 i Kijowa 5, 7, przekonamy się, że ludność jest mocno ścieśnioną w mieszkaniach. Odnośnie ilości mieszkań na każdy dom to i w tym wypadku zauważyć łatwo wielką ciasnotę, albowiem na każdy dom wypada średnio 7 mieszkań. Rzecz naturalna, że ta ciasnota przeważnie dotyka środek miasta, lecz odnośnie mieszkań tylko, bo co się tyczy ciasnoty w samych mieszkaniach ta jest ogólną tak dla środka jak i dla okrain miasta. Mieszkań składających się z 1 pokoju jest 46, 9; z 2 25, 3; z 3 11, 2; z 46, 5; z 5 3, 7; z 6 do 10 5, 7; więcej jak z 10 1, 0. Na 100 mieszkań znajduje się w suterenach 4, l na 1 Piętrze 66, 3; na 2 22, 0, na 36, 2, na 4 0, 2, na różnych piętrach l, 2. Kanałów w Wilnie jest 8, włączając tu i rzeczkę Koczergę, przecinającą wiele ulic zachodniej części miasta; mają one odpływ do Wilii. Początek ich datuje się jeszcze z XVIII w. , jezuici bowiem przeprowadzili z akademii kanał przez plac Dworcowy i Skopówkę do Willi. Wszystkie kanały znajdują się tylko w jednej części miasta zachodniej i przylegającej do niej części środka miasta; we wschodniej części nie ma żadnych kanałów. Skutkiem znacznego podniesienia miasta w części wschodniej ściek jest naturalny, i w czasie ulewnych deszczów znakomicie spełnia swe przeznaczenie. Skwerów i ogrodów publicznych jest 7. Z nich dwa ogrody publiczne botaniczny i gaj pobernardyński, i skwery Cielętnik, teatralny, Śto Jerski, Św. Katarzyny i Dworcowy. Placów publicznych 6. Są to właściwie rynki, a niektóre z nich mają nawet specyalne przeznaczenie; np. na jednych z nich sprzedają drzewo, ztąd Drewniany, na innym siano Sienny, wreszcie Koński i t. d. Na tych placach zbiera się w pewne dni tygodnia dużo wiejskich furmanek z produktami spożywczemi, opłacających za postój podatek do miasta; mimo to miasto słabo się opiekuje temi placami, ztąd nieporozumienia pod względem sanitarnym. Miasto jest dostatecznie zaopatrzone w wodę. Głównem źródłem są Wilia i Wilejka, chociaż woda rzeczna jest mniej dobrą do użycia. Prócz tego znajduje się w mieście 1043 studni i cztery źródła Wengry, Misyonarski, Ostrobramski i Lewek. Z pierwszych trzech rozprowadzoną jest woda rurami po mieście. Woda źródlana z Wengier dostarcza dziennie 78000 wiader, z Misyo

Wilno