skim wsi Świętojańskie, Rynłowce, Kolety, Komaszówka, Twardy Róg, od zach. z pow. biebrzańskim i dawną granica pruską. Obszar powiatu wynosił do 80 mil kwadr. polowę obszaru zajmowały lasy. Było w nim 15 miast królewskich i 5 szlacheckich. Miasta królewskie miały 1733 dymów i 9769 mk. , szlacheckie prócz Raczek 242 dym. i 1376 mk. Dobra królewskie tworzyły 7 zarządów Aemter, obejmujących 66 folw. , 416 wsi, 28 oddzielnych osad, 5902 dymów i 46280 mk. ; dobra szlacheckie liczyły 2033 dym. i 12792 mk. Bobra szlacheckie szacowano na 1300000 tal. W byłych dobrach klasztornych liczono 1200 włościan, dawały do 30000 tal. dochodu. Lasy klasztorne, pięknie zachowane, obfitowały w drzewo masztowe i budulcowe. W obrębie powiatu leżały następne miasta Bakałarzewo, Berzniki, Filipowo, Jeleniewo, Krasnopol, Lejpuny, Liszkowo, Łoździeje, Metele, Mirosław, Przerosi, Puńsk, Sejny, Sereje, Suwałki, Szczebra, Wiejsieje, Wiżajny. Z tych najludniejsze Łoździeje miały około r. 1800 1537 mk. , zaś Suwałki, Przerosi i Sereje więcej niż 1000 mk. Z części dawnych dóbr klasztornych utworzony został majorat rządowy, w pow. suwalskim, w gminach Hutta i Kuków. W skład majoratu wchodzą folw. Hutta, Nowy al. Czerwony, Piotrowa Dąbrowa, Stary, Papiernia, Jesionowo. Kuków i Zdrojczyszki. Obszar gruntów majoratu wynosi 3975 mr. , a lasu 197 mr. 4 prętów. W r. 1868 dobra te oddane zostały jako majorat generałlejtnantowi Mikołajowi Ganeckiemu. Do tegoż majoratu należą trzy młyny w Papierni i Tartaku nad rzeką Czarną Hańczą, i w Tartaku nad rz. Pierty. Wszystkie wzmiankowane folwarki otaczają miasto Suwałki ze wszech stron, a część gruntów folw. Papiernia i staw dotykają samego miasta i tu też jest rezydencya właściciela, murowany młyn wodny i łazienki dla użytku miasta. Najobszerniejszy z folwarków Kuków ma mr. 1390; na fol. Hutta mieszka administrator majoratu. W Hucie i Kukowie są liczne i obszerne budowle gospodarcze i gorzelnie, a w Hucie prócz tego browar piwny. Grunta w ogóle żytnie, ale sieją teź i pszenicę; najlepsze w Czerwonym Folwarku. W lesie położonym obok Hutty znaczna ilość dębów, pomieszanych z sosną i świerkiem. Obszerne jeziora, znane pod ogólną nazwą wigierskich, wchodzące niegdyś w skład ekonomii Hutta, pozostały przy skarbie. O własność znacznej części tych dóbr toczył się długoletni proces, rozpoczęty przez rodzinę Kiewliczów przeciw skarbowi królestwa. Ostatecznie wyrokami trybunnału warszawskiego, sądu apelacyjnego i IX depart. senatu proces ten rozstrzygnięty na korzyść skarbu. Obecnie ogromne te dobra rozpadły się na kilkanaście części, które przeszły w największej części na donacye. Źródła Holsche Geographie und Statistik V. West. Sued u. NeuOstpreussen. Berlin, 1800 r. t. I, 437444. Połujański, , Wędrówki po gub. augustow. str. 150181. Opisy z rycinami dawały Tygod. Illustr. z 1862 r. t. IV, 35 i z 1871 r. , VII, 243, Kłosy t. VII, str. 153 i Tygod. Powszechny z 1880 r. . M. R. Witan. Br. Ch. Wigstadl, ob. Witków. Wigstein 1. Górny, czesk. Viksztein Horni, niem. Ober Wigstein, wś na Szląsku austr. , w pow. opawskim, obw. sąd. Witkowskim, w miejscu, gdzie Mora prawy dopł. Opawy zwraca się ku płn. W r. 1880 było tu 27 dm. , 183 mk. 182 rz. kat. , 1 izrael. , 141 Niemców i 41 Czechów. Szkoła ludowa w miejscu. W. Górny tworzy z Hertmanicami Erdmannsdorf i Radkowem Ratkau jedną gminę. Na gruntach wsi znajdują się ruiny zamku Wigstein. Resztki murów mają jeszcze 5 do 6 sążni wysokości, widocznie zamek niegdyś miał kilka pięter. Główna brama znajdowała się po stronie płn. Z trzech innych stron broniły zamku strome ściany. Wewnątrz, po lewej stronie wielkiego podwórza, wznosi się główna część hodowli. Początkowe dzieje zamku nie są znane. Według A. Petera Burgen u. Schloesser im Herzogthum Schlesien, Teschen, 1879 zbudował na miejscu zniszczonego przez Mongołów w r. 1241 zamku Witko Krawarz nowy zamek i nazwał go od swego imienia Witkowstein, Witkenstein a stąd dzisiejsza forma Wigstein. Założyciel osadził tu wieś. W. przeszedł potem w posiadanie ks. opawskich. Aktem z 1433 r. Przemko, ksiąźe opawski, zapisuje zamek ten w dożywocie swej żonie Helenie ob. Gruenhagen i Markgraf, Lehns u. Besitzurkunden Schlesiens, t. II, str. 504. Zamek przechodził kilkakrotnie w zastaw. W r. 1591 jest w posiadaniu Jana Brabańskiego i należy do Moraw. W r. 1612 otrzymuje Adam Oderski zamek i dobra W. od cesarza Rudolfa II na własność. Ważne następstwa miała wojna 30letnia. Protestancka szlachta popierała Ernesta hr. Mansfelda, znanego wodza, gdy tenże w r. 1626 na Szląsk wkroczył. Po ustąpieniu tegoż cesarz Ferdynand II skazał skompromitowanych na konfiskatę dóbr albo na kary pieniężne. Z powodu nieuiszczenia kar, jakie cesarz Ferdynand I nałożył na szlachtę protestancką, popierającą Mansfelda, dostały się niektóre dobra, a między niemi W. , w sekwestr. Po zwycięztwie pod Jankowem 6 marca 1646 zajęli Szwedzi pod Torstensonem cały Szląsk aż po przełęcz Jabłunkowską. Jedynie w obwarowanych miejscowościach utrzymały się garnizony cesarskie. Do tych należały, prócz Opawy, Grodziec Graetz i Wigstein. Dobra W. zmieniają odtąd szybko właścicieli; dłuższy czas pozostały w posiadaniu Emanuela Glassnera, kupca i bankiera, które je nabył w r. 1860 Ob. Leparz Beitraege zur aelteren Geschichte des Herzogthums Schlesiens. Peter A. Volksthuemliches aus Oesterreichisch

Wigstadl

Wigstadl

Wigstein