zgoła dopływów, gdyż za takie nie można poczytać drobnych, przygodnie tylko wodę posiadających strug, jakie tu i owdzie spływają. Przyczyną tego są dwie rzeki, a mianowicie Minina na zachodzie i systemat Tyśmienicy na wschodzie, obie płyną równolegle do Wieprza i zabierają mu znaczniejszą część wód; odgrywają tu one tę samą rolę, jaką wzglądem Bugu odgrywa systemat Prypeci i sam Wieprz. Od Górki, leżącej na prawym wyniosłym brzegu, rzeka przepływa między Skromowicami a Kockiem, którędy przechodzi trakt LubartowskoRadzyń ski, przyjmuje od prawego brzegu rzekę Czarną idącą od osady Serokomli, a od lewego strumień wypływający z łąk Serockich i biegnący równolegle do rzeki głównej. W dalszym biegu W. wstępuje w nizinę sapowatą, bagnistą, zupełnie płaską, nie pozbawioną jednak miejsc suchszych, na których powstały wsie i miasteczka, niekiedy nad samem łożyskiem rzeki. Takiemi są Ruska wieś, Boźniewice, Zakalew, Mściska, Ostrów Wielki i Łysobyki na prawym, a Griżyce, Krupy, Ostrów Szlachecki, Węgielce i Drewnik na lewym brzegu. Pod Łysobykami W. przyjmuje z obu stron dopływy od północy strumień z Charlejowskiego lasu, płynący na Krępę i Stoczek, a od południa rzekę Mininę, mającą źródła w pobliżu wsi Niemce, na zachód od Zawieprzyc i przepływającą znaczne jezioro zwane Młyńskim Stawem. Poniżej Łysobyk W. opuszcza powiat lubartowski i na pięciowiorstowej przestrzeni przez Blizocin i Składów tworzy granicę między powiatem nowoaleksandryjskim a łukowskim, poczem, aż do wsi Sarny takąż granicę między nowoaleksandryjskim a garwolińskim. Pod Sobieszynem, wsią położoną na prawym brzegu, W. przyjmuje z północy znaczny strumień od Podlodowa, a idący od Grabowa i przepływający kilka stawów, poczem oddziela osadę Baranów, leżącą na lewym brzegu od wsi Drążgowa. Dolina rzeki jest tu do 4 wiorst szeroka i błotnista, tak, źe wsie Pogonów, Wilczonka i Skrodki na lewym brzegu a Żabianka, Białki i Korzeniów na prawym odsunęły się na 1 1 2 do 2 w. od koryta; tylko dwór w Osmolicach jak na wyspie leży prawie nad samą rzeką. Dopiero pod Sarnami, gdzie od prawej strony przybywa potok od Zalesia Zakrzewskiego i Ryków, gdzie przechodzi trakt Lubelskowar szawśki po moście, zbudowanym przez Feliksa Pancera, inżyniera i gdzie W. wkracza całkowicie w obszar powiatu nowoaleksandryjskiego, dolina zwęża się znacznie, brzegi stają się twardsze i osady zbliżają się do samego niemal łożyska. Leżą tu z lewej strony Kośmin, Niebrzegów i Nieciecz, a z prawej Podwierzbie i osada Bobrowniki. Pomiędzy Massowem i Skokami przecina rzekę poraz drugi plant kolei Nadwiślańskiej, aż wreszcie w obrębie fortów twierdzy Iwangrodzkiej W. dosięga Wisły jednolitem korytem. Począwszy od Baranowa aż do uścia, towarzyszą obu brzegom drobne jeziorka; są to albo tak zwane Wieprzyska będące pozostałościami wylewów, podczas których woda wypełniła poboczne zagłębienia gruntu, albo też ślady dawnego koryta Wa. Długość całkowita rzeki podawaną bywa zwykle na mil 27, czyli wiorst 189, jestto cyfra znacznie mniejsza od rzeczywistej. Wymierzona cyrklem na mapie wydanej przez wojskowy instytut geograficzny w Wiedniu w skali 1 750, 000 odległość źródeł od uścia, z pominięciem mniejszych zakrętów, wynosi już 220 km. czyli około 209 w. ; przy użyciu zaś mapy z r. 1839 w skali 1 126, 000 i pominięciu zbyt drobnych zakrętów, długość ogólna wynosi 229 w. a mianowicie od źródeł w Wieprzowem jeziorze do Krasnobrodu 16 w. , do Zwierzyńca 35, do Szczebrzeszyna 46, do Izbicy i Tarnogóry 74, do Krasnegostawu 86, do Łęcznej 131, do Lubartowa 154, do Kocka 180, do Łysobyk 193, do Baranowa 203, do Bobrownik 220, do uścia 229 w. , przy uwzględnieniu zaś najdrobniejszych zboczeń i zakrętów długość ta mogłaby podnieść się o 2 1 2 do 3, tak, iż długość 235 w. byłaby do rzeczywistej najbardziej zbliżoną. A ponieważ powietrzna odległośó wynosi 170 w. , przeto stosunek rozwoju koryta jak 170 235 czyli prawie jak 5 7. Głębokość wynosi średnio 4 stopy; przy większym przyborze wody, co dzieje się na wiosnę zwłaszcza po śnieżnych zimach, oraz po długotrwałych deszczach, poziom wody w korycie podnosi się o 5 6 stóp, i wówczas miejscowości o brzegach płaskich zalewane są na znacznych przestrzeniach 1 2 wiorst szeroko a komunikacya przeciwnych brzegów przerwaną. W dolnym biegu, mianowicie między uściem a Łysobykami, podniesienie się poziomu wody niekoniecznie zależy od przyboru samego Wieprza i jego dopływów, ale i od przyboru Wisły, ta bowiem wlewa się w niżej naówczas od swego poziomu położone koryta swych dopływów, a tamując swobodny odpływ ich wód, podnosi tem samem ich poziom. Szerokość rzeki wynosi średnio do 15 sążni; w górnym biegu do Izbicy szerokość ta dochodzi średnio do 5 sążni, w okolicy Krasnegostawu do 10, poniżej Łęcznej do 15, między Kockiem a uściem do 20. W. mmarza średnio w końcu listopada, puszcza w połowie marca; lody odchodzą spokojnie; większe zatory powstają tylko w dolnym biegu, a i to rzadko. Samo koryto znajduje się przeważnie w gruncie tęgim, gliniastym i tę ma zaletę, że nie dzieli się na ramiona, nie tworzy wysp i zbyt drobnych nie posiada zakrętów. Te właściwości Wieprza ułatwiłyby wielce uregulowanie jego koryta, a prace w tym celu przedsięwzięte nietylko uczyniłyby żeglugę prawidłową, ale zarazem podniosłyby wartość gruntów przyległych i łąk oraz oddałyby kulturze znaczne,

Wieprz