najazd Mongołów, przyczyniła się do ich podniesienia. W potwierdzeniu przywilejów klasztoru koprzywnickiego z r. 1284 spotykamy wymienione koryto soli wielickiej, r. 1285 Leszek, ks. krakow. , sandom. i sieradzki, uzupełnia dawne nadanie na rzecz klasztoru w Trzemesznie koryta soli, określając wobec zmiennej wartości koryta, ilość soli należnej klasztorowi na 10 miar decem modios. Henryk Probus, książę szląski w czasie swego krótkiego władania w Krakowie 1289 1290 wydal, przez wdzięczność zapewne za poparcie ze strony niemieckiego mieszczaństwa Wielczki, braciom Jeschoni i Hysinboldo przywilej oddający civitatem nostram in Magno Sale iure Franconico collocandam. Prócz obrębu zajętego przez istniejące już miasto, daje książę 4 włóki wielkie na pastwisko, jatki rzeźnicze, szewckie, piekarskie, łaźnię, trzeci denar z kar sądowych, szosty dwór curia w mieście, szlachtuz. Prawa nadane zakładającym rozciągają się na cały obszar w promieniu pół stai dokoła miasta spatium medii milliaris. Przemyśl II, ks. polski i krakowski, potwierdzając w r. 1290 ten przywilej, dodaje jeszcze prawo wyprowadzenia czy sprzedania bez opłaty, raz w tydzień bancum salis i uwalnia mieszkańców W. I w obrębie ziemi krakow. i sandom. od ceł lądowych i wodnych. Rozwój kopalni bogacąc dzierżawiących je przedsiębiorców pochodzenia niemieckiego, sprzyjał wzrostowi miasta i napływowi ludności niemieckiej. Niemcy tutejsi łączą się z krakowskimi w popieraniu na tron zniemczonych książąt szląskich. Wójt wielicki Gerlach de Culpen Merze udział w buncie mieszczaństwa krakowskiego przeciw Łokietkowi r. 1311 i wprowadzeniu do Krakowa Bolesława, ks. opolskiego. Pozbawiony urzędu chroni się na Szląsk i tam jeszcze w r. 1312 podpisuje jako wójt wielicki przywilej dla cystersów w Mogile. Wójtowstwo otrzymał wtedy mieszczanin krakowski pochodzenia francuskiego Nicolaus Gallicus, dictus Manens, civis Januensis et Cracoviensis, od którego nabywa to wojtowstwo za 1100 grzyw. głośny potem Mikołaj Wierzynek Nicolaus Wirsing Tir discretus, fidelis et honestus według orzeczenia aktu. Prócz tych 1100 grzyw. na wybudowanie młyna, zakup placu, ogrodów, ról do jatek należących, budowę domu murowanego, wydał do 1200 grzyw. Otrzymywać będzie jako wójt szósty denar z czynszów, trzeci z kar sądowych, grzywnę tygodniowo z żupy jako wartość ławy soli bancus. Wrazie wojny w ziemi krakow. i sandom. obowiązany był wystawić dwu zbrojnych. Akt ten spisany wobec króla dnia 29 stycz. 1339 r. w Krakowie. Ponieważ W. lokowaną była na prawie nowotarskiem, jak o tem świadczy akt powyższy, przeto w r. 1361 Kazimierz nadaje miastu prawo magdeburskie z tem zastrzeżeniami, na jakich rządzi się tem prawem Kraków, R. 1363 król na przedstawienie żupnika Piotra Winrica i rajców wielickich wraz z cechem robotniczym dragarzy, którzy odmalowali ciężkie położenie ściągających tu z różnych krajów robotników, narażających się często przy pracy na różne kalectwa i ostatnią nędzę, pozwala zbudować szpital z kaplicą i na uposażenie daje dwu niewolników górniczych duos servos montanes z ich potomstwem. Dla kapelana zaś wyznacza 10 grzyw. rocznie z żupy. Wiek XIV i XV są najświetniejszą epoką dla miasta i żup wielickich. Według Długosza kopalnia w połowie XV w. przynosiła królowi 20000 grzyw. , co przedstawiało zapewne część tylko ogólnej wartości rocznej produckcyi. Mieszczanie wieliccy zajmowali się rozwożeniem soli po kraju. Mieli oni swe składy stałe. W r. 1489 król Kazimierz rozstrzyga spór między nimi a mieszczanami Oświecimia, w ten sposób, iż Wieliczanie po przywiezieniu soli do Oświecimia mają sprzedawać ją przez trzy dni, część niesprzedaną złożyć do składu na przechowanie do następnego targu. Mają płacić od bałwana oświecimskiego soli 1 gr. , od krakowskiego 1 2 gr. , od mniejszego jeszcze 6 den. Winni też budować most na rzece Włosiance zapewne ramię Soły i wrazie spalenia składu wystawić połowę Lustr. , IV, 296. Sprawy sądowe należały w W. , jak w innych miastach na prawie magdeburskim osadzonych, do wójta i czasem 3 a czasem 12 ławników i pisarza, administracya do burmistrzów kwartalnych consules, z których co kwartał jeden przewodniczył jako proconsul. Odznaką jego był sygnet przechowywany do r. 1809. Pierwotnym herbem miasta były dwa kilofy na krzyż złożone i młotek, później dodano wyobrażenie sprawiedliwości i koronę królewską, od 1809 r. pieczętuje się miasto białym orłem w czerwonym polu z koroną królewską. Kazimierz W. miał W. opasać murem i postanowił, by do sądu ławniczego na zamku krakowskim posyłała W. po dwóch ławników, przyczem nadał mieszczanom przywileje na sprzedaż soli. Zygmunt August zakazał mieszkać w W. żydom, co osłaniało mieszczan od konkurencyi w handlu. W tym okresie miasto nabyło wsi Kłosów, Gieraszow, Lednicę, , Marcinkowice, Tur i Grabówki. W r. 1609 miasto wykupiło wójtowstwo. Odtąd wójt był wybierany z pomiędzy burmistrzów consules. Władysław IV uwolnił mieszczan od postoju żołnierza. Jan III nadał 7 a August II cztery jarmarki. Mimo to nie wzrastało miasto, jak to już wyżej powiedziano, z powodu klęsk, a w ostatnich czasach Rzpltej ucierpiało znacznie od Szwedów i w czasach konfederacyi. Przedmieście Mierzączkę i wieś Lednicę Niższą kupiło miasto w r. 1786. Po zniesieniu prawa magdeburskiego w r. 1772 zaprowadzono rządy takie, jak i w innych miastach galicyjskich, ponieważ jednak ustanowiono starostwo, przeto miasto zaczęło się podnosić. Odkąd istniała w W.

Wieliczka