W obrębie gminy W. jest 22 wsi, 12 zaśc, 1 miasteczko Czerniawka, 3 sioła, 1 folwark, 3 drobne osady. W r. 1869 otrzymal w W. urzę dnik Piotr Zankowicz folwark, mający 316 dzies. Miejscowość poleska, obfita w łąki. Leśnictwo rządowe Wielatyckie 2, obejmuje 61887 dzies. lasów dobrze zachowanych. Za czasów Rzpltej W. stanowiły ststwo niegrodowe, położone w wdztwie witebskiem, pow. orszańskim. Oko ło r. 1771 było one w posiadaniu Józefa Tysz kiewicza, który opłacał kwarty złp. 1590, a hy berny złp. 700. Na sejmie warszawskim z r. 1773 75 Stany Rzpltej chcąc zakończyć dłu goletnie spory o dobra Świady, do tegoż ststwa naleźące jeszcze od r. 1669, wyznaczyły oddziel na komisyę, z 12 urzędników złożoną, do osta tecznego ich załatwienia. 2. W. al. Welatycze, wś i dobra nad kotliną, rz. Strumień, pow. piń ski, na Zarzeczu, w 2 okr. pol. lubieszewskim, gm. Chojno, o 12 w. od Pińska. Wś ma 14 osad, 179 mk. Cerkiew paroch p. wez. Narodzenia N. M. P. , fundacyi Adama Skirmunta z r. 1826, ma z dawnych zapisów l 1 2 włóki gruntów i łąk, około 800 parafian. Bobra, dość dawna własność Skirmuntów, 4467 dzies. Miejscowość bardzo nizinna, zalewana w czasie powodzi wiosennych, najczęściej komunikująca się z Pińskiem wodą. Łąk wiele, rybołówstwo znaczne, grunta bardzo urodzajne, namułowe. Lud rybaczy i flisaczy. W. niegdyś własność kn. Jarosławowiczów piń skich, nadane były przez kn. Teodora w r. 1501 Iwanowi Domanowiczowi. W. ks. Witold, Zyg munt, Kazimierz i Aleksander nadają W. Iwanowi Wielatyckiemu, co potwierdziła królowa Bona w r. 1524 ob. Rewizya puszcz, str. 249, 259. Jest teź o W. wzmianka w dokum. pod r. 1555 ob. Pisc. kn. , str. 172, 173. Tę kró lewszczyznę wzieli w wieku XVIII Skirmun towie, A. Jel Wielawa, ob. Welawa. Wiela Wieś, ob. Wielka Wieś i Wielowieś. Wielawsk, Wielawsko, Welawsk, Weławsk, wś, pow. mozyrski, ob. Walawsk Podług reg. pobor. wdztwa kijowskiego z 1581 r. własność Iwana Szyszki Stawieckiego, który płaci od 12 osiadł. , 5 zagr. po 6 gr. a Dymitrowa Grynia Rohozińska od 1 zagr. 6 gr. Jabłon. , Ukraina, I, 42, 45. W 1591 r. zapadł dekret w sprawie między Andrzejem Syngurą i córką jego Olena Hawryłoą Bykowską, pierwej będącą Michałową Szyszczyną Stawecką, a Fedorem Szyszką Staweckim o gwałtowne wybicie z majętności Welawskiej, od pierwszego małżonka jej jako wiano zapisanej tamże, II, 5. W 1598 r. własność Stanisławowej Czenowickiej Oleny Sokurówny, w części zaś Jacka Andruskiego i Andrzeja Czerczyckiego, mężów Szyszczanek Staweckich t. II, 21, 23. W 1609 r. posiadał tu częśó Grzegorz Stawecki Szyszko a 1618 Fedor Szyszko Stawecki oraz Hiacynt i Helena z Szyszków Staweckich Andruscy tamże, 131, 214, 228, 262, 273. W 1622 r. własność Fedora Staweckiego z ucześnikami t. , I, 93. W 1624 r. Jan ks. Zasławski sprzedaje część w W. Fe dorowi Staweckiemu t. , II, 641. leg. poboro we z 1628 r. podają jako właścicieli Pawła Szyszkę Staweckiego, który płaci ze swej czę ści w zastawie z 1 dym. , Jacka Andruskiego z 6 ogr. i Fedora Szyszkę Staweckiego, płacącego z 4 dym. , 1 ogr. t. , I, 76, 85. Podług Złotej księgi X, 3 W. w XVI w. należy do dóbr Czernichowiec i jest własnością Fedora Stawe ckiego, ożenionego z Katarzyną córką Stepana Olechnowicza Steckiego. J. Krz. Wielącza, wś i fol. , pow. zamojski, gm. Mokre, par. Wielącza, odl. 12 w. od Zamościa a 8 w. od Szczebrzeszyna. Leży na krawędzi płn. płaskowzgórza panującego po nad doliną Wieprza, do którego uchodzi mały strumień, oddzielający W. od przyległych Niedzielisk. Wraz za wsiami Zawadą i Bodaczowem, których dotyka swemi krańcami, rozłożyły się zabudowania W. jedną długą linią 7 w. wzdłuż traktu z Zawichosta do Uściługa. W. obecnie dzieli się na W. Ordynacką, mającą 94 osad i 2126 mr. i W. Plebańską 15 osad, 167 mr. Ludność ogólna 1040 mk. rz. kat. Pol. W. Poproboszczowski, własność porucznika Iwanowa, ma 175 mk. a fol. ordynacki Wincentówka, z pustek po czynszownikach, liczy 82 mr. We wsi jest kościół par. kat. murowany, w stylu ostrołukowym, p. w. św. Stanisława, wzniesiony w r. 1826 przez Stanisława ordynata Zamoyskiego, a konsekrowany w r. 1832 przez Józefa Marcellego Dzięcielskiego, bisk. lubelskiego. Pierwotny kościół i parafią założyć mieli Górkowie w XVI w. R. 1655 Jan Zamoyski wzniósł nowy kościół murowany. Szkoła początkowa, zbudowana r. 1853 kosztem ordynacyi dla wsi Bodaczów, Niedzieliska, W. i Zawada. Pierwszym nauczycielem był zasłużony wielce w sprawie oświaty Michał Żukowski 1873 r. , który nauczał nie pobierając żadnego wynagrodzenia od r. 1856 do r. 1865 a odtąd po przejściu szkół ludowych pod opiekę rządu do r. 1869 za roczną płacą rs. 120 jako nominowany nauczyciel. Z szkółki tej wyszło kilku księży, prowizorów, urzędników, a kilku po ukończeniu progimnazyum w Zamościu powróciło do pracy na roli. Wś ta została oczynszowaną przez Andrzeja Zamojskiego. Par. W. dok. zamojski składają wsi Bodaczów, Klemensów, Niedzieliska, Kąty, Płoskie, Siedliska, W. , Wieprzec, Wólka Wieprzecka, Kosobudy i Zawada. Liczy ogółem 4845 dusz 1893 r. , w r. 1874 było 2283 a 1879 r. 3821 wiernych. T. Żuk. Wielądki 1. wś, pow. węgrowski, gm. Jaczew, par. Korytnica, ma 23 dm. , 189 mk. , 31 mr. R. 1563 siedzi tu drobna uboga szlachta, mająca ogółem 3 3 8 łana uprawnej ziemi Pawiński, Mazowsze, 419. W 1827 r. było 22

Wielawa

Wielawa

Wiela Wieś

Wielawsk

Wielącza

Wielądki