pod W. dwudniowa krwawa bitwa z Francuzami, podczas której cale prawie miasto uległo zniszezeniu, zgorzało bowiem 1064 dm. , 436 sklepów 117 fabryk. Przedstawiający bitwę obraz Hessego zdobi salę rady miejskiej tutejszej, Wiaziemski powiat, położony w wschodniej części gubernii, graniczy od pln. z pow. syczewskim, na wschód z gżackim, na płd. wschód, płd. i płd. zach. z bielskim i zajmuje 51, 1 mil al. 2619 w. kw. Największa przekątnia powiatu wynosi 86 w. na długość a 58 w. na szerokość. Powierzchnia przedstawia płaszczyznę wyniosłą, mającą glebę przeważnie gliniastą i tylko w części zachodniej, na lew. brzegu Dniepru, piaszczystą. Na wybrzeżach rzek występują obnażenia wapienia górnego, najznaczniejsze łomy którego znajdują się pod wsią Horodyszcze, na pograniczu pow. dorohobuzkiego i bielskiego. Rzeki, oblewające powiat, należą do systematów Dniepru i Wołgi. Dniepr na przestrzeni 15 w. stanowi granicę pow. wiaziemskiego i dorohobuzkiego. Poczyna on na tej przestrzeni być spławnym. Z dopływów najważniejsza Wiaźma, przerzynająca powiat od wschodu na zachód; Ośma bierze początek w granicach powiatu. Do dorzecza Wołgi należy rz. Wazuza, wypływająca z błot przy wsi Matrjuchowa. Niewielkie błota znajdują się na wybrzeżach rz. Wiaźmy i w części północnej około źródeł Wazuzy. W 1860 r. było w powiecie bez miasta 71251 mk. , zamieszkujących 754 osad 43 sioła, 2 słobody, 465 wsi, 123 dworów, 121 chutorów i in. drobnych osad. W t. r. było w powiecie 57 cerkwi prawosł. Główne zajęcie mieszkańców stanowi rolnictwo, jakkolwiek zbiory, zwłaszcza oziminy, niezaspakajają miejscowych potrzeb. Pod rolą znajduje się do 143000 dzies. , pod łąkami do 16000 dzies. , pod lasami do 27400 dzies. 2431 dzies, lasów skarbowych. W 1860 r. było w powiecie 19400 sztuk koni, 34600 bydła rogatego, 20500 owiec zwyczajnych, 11000 trzody chlewnej, 1830 ułów pszczół. Ogrodnictwo zaspakaja zaledwo miejscowe potrzeby, natomiast sadowaictwo dość wysoko rozwinięte. Przemysł fabryczny na niskim stopniu, reprezentowany był w 1860 r. przez 6 fabryk 1 garbarnia, 3 gorzelnie, 2 fabryki zapałek. Wiaźmicze wś, pow. orszański, gm. Alenowicze, ma 46 dm. , 238 mk, Wiaźmiony, wś i dobra skarbowe, pow. wieliski, w 2 okr. pol, gm. Wiaźmiony, o 24 w. od Wieliża, szkoła ludowa od 1864 r. . Gmina, w pld. części powiatu, graniczy od zach. z gm. Budnica, od płn. i wsch. z gm. Czepia, od płd. zgub. smoleńską, obejmuje 54 miejscowości, mające 657 chat włośc. obok 21 dm. należących do osób innych stanów, liczy 5748 mk. włościan, uwłaszczonych na 12091 dzies. Zarząd gminy we wsi Krute. Okolica wzgórzysta. Dobra skarbowe W. składają się z 31 wsi i 4 zaśc. i mają 17212 dzies. J. Krz. Wiazna al. Nowosiólki, fol. poradziwiłłowski, pow. słucki, w 3 okr. pol. kopylskim, gm. Howiczna, o 76 w. od Słucka, około 1 1 2włóki. Własność włościanina Marcina Urbana, znanego w okolicy z dobrego gospodarstwa i hodowli koni. Ziemia urodzajna, miejscowość bezleśna. Wiaźniewa, rzeczka, w gub. smoleńskiej, lewy dopływ Kaspli, uchodzi powyżej Porzecza. Wiaźniki, mto powiat. gub. włodzimierskiej, pod 56 15 płn. szer. a 59 50 wsch. dług. , na wyniosłym prawym brzegu rz. Klaźmy o 2 w. od jej źródeł i przy linii dr. źel. moskiewsko niźegorodzkiej, odl. o 117 w. od Włodzimierza, miało w 1859 r. 674 dm. 33 murow. , 5206 mk. , 6 cerkwi, monaster męzki Błagowieszczeński, 69 sklepów, szkołę powiat. , szpital, bank miejski, st. poczt. , st. dr. źel, przystań. Do miasta należy 630 dzies. ziemi 311 pod miastem; dochody w 1860 r. wynosiły 5987 rs. Mieszkańcy zajmują się głównie przędzeniem i tkaniem płótna a w części ogrodnictwem i sadownictwem 60 ogrodów. Przemysł fabryczny skierowany jest głównie do płóciennictwa. W 1860 r. było w W. 8 fabryk płótna, produkujących za 860000 rs. , 2 farbiarnie z produkcyą na 3525 rs. i 1 garbarnia, produkująca za 7500 rs. W t. r. było w mieście 172 rzemieślników. Handel dość ożywiony. St. W. dr. źel. moskiewsko niźegorodzkiej, położona między stacyami Seńkowo o 9 w. a Denisowo o 14 w. , odległą jest o 293 w. od Moskwy a 117 w. od Niżnego Nowogrodu. Miasto powstało w 1779 r. ze słobody Wiaźnikowskiej. Wiainikowshi powiat leży w płn. wschod. części gubernii i zajmuje 63, 9 mil al. 3092, 6 w. kw. Powierzchnia powiatu, przerznięta od zachodu na wschód rzeką Klaźmą, przedstawia w części płn. nizinę, pokrytą mnóstwem bagnisk, powstałych z powodu braku spadku. Natomiast część południowa, na prawym brzegu Klaźmy, jest dość wyniosła i falista, poprzerzynana ruczajami, doplywającemi do Klaźmy. Gleba w części gliniasta, przeważnie piaszczysta i błotnista, w ogóle nieurodzajna. Południową częśó powiatu przerzyna rz. Klażmą na przestrzeni 65 w. Z dopływów jej ważniejsze Teza i Łuch. Mnóstwo niewielkich jezior, rozrzuconych przeważnie na lewym brzegu Klaźmy. Błota zajmują do 6000 dzies. i zalegają głównie środkową część powiatu. Prawie połowę ogólnej powierzchni zajmują lasy do 149000 dzies. . W drzewostanie przeważa jodła i sosna. W 1859 r. było w powiecie bez miasta 79836 mk. 293 jednowierców i 460 rozkolników, zamieszkujących 534 osad. W t. r. było w powiecie 68 cerkwi prawosŁ, 1 jednowierców i 1 monaster męzki. Rolnictwo, z powodu ubogiej gleby, stoi na niskim stopniu i niezaspakaja miejscowych potrzeb. Pod rolą Wiaźmicze Wiaźmicze Wiaźmiony Wiazna Wiaźniewa Wiaźniki