Wiata, wś nad rzką t. n. , pow. dzisieński, w 3 okr. pol, gm. Leonopol o 12 w. , okr. wiejski i dobra, Mirskich, Międzyrzecze, o 52 w. od Dzisny, 13 dm. , 6 mk. prawosł. i 160 katol. w 1865 r. 61 dusz rewiz. . Wiater ob. Wiacior. Wiaterne Hale ob. Hale Wiaterne, Wiatiszerówka, wś, pow. sieński, gm. Zameczek, ma 7 dm. , 48 mk. Wiatka, wś, pow. opoczyński, gm. Niewierszyn, par. Dąbrowa, odl. od Opoczna 28 w. , ma 5 dm. , 34 mk. , 175 morg. Urząd gminny. Wś ta wchodziła w skład dóbr Janikowice. Wiatka 1. wś, w dawnym pow. pińskim, wspomniana w dokum. pod 1542 ob. Rewizya puszcz, str, 282. 2. W. , pow. homelski, mylnie ob. t. IX, 691, za Wietka, Wiatka, mto główne gub. wiackiej, na lewym wyniosłym brzegu rz. Wiatki położone, , pod 58 37 płn. szer. a 67 19 wsch. dług. , odlegle o 1486 w. na wsch. od Petersburga a 985 w. na płn. wschód od Moskwy, wzn. 440 st. npm. W 1861 r. miało 1737 dm. 180 murow. , 18 cerkwi, 2 monastery męzki i żeński, 409 sklepów 186 murow. , 15153 mk. 123 katol. , 102 rozkoln. , 160 żyd. i 60 machomet. , gimnazyum gubern. męzkie, szkołę powiat. i paraf. , ochronę dla dzieci, szkołę żeńską wyższą i miejską, seminaryum eparchialne, szkołę duchowną powiat. , szpital, dom dla obłąkanych, więzienie, bank miejski założony w 1862 r. , bibliotekę publiczną, 2 ogrody spacerowe. Do miasta należy 1902 dzies. 706 pod miastem; dochody w 1860 r. wynosiły 18423 rs. W t. r. było w mieście 14 zakładów przemysłowych, produkujących na 125889 rs, rocznie. Przemysłem rękodzielniczym zajmowało sie 1949 osób 1559 majstrów. Handel dość ożywiony, zwłaszcza zbożem, płótnem, siemieniem lnianem i konopnem, lnem, masłem itp W mieście odbywa się jarmark od 28 sierpnia do 9 września. W. założoną została w 1181 r. przez wychodźców nowogrodzkich pod nazwą Chłynowa, stanowiła do końca XV w. wolną gminę, mającą ustrój wewnętrzny podobny do nowogrodzkiego; w 1391 r. miasto zostało zdobyte i złupione przez Mongołów, od 1489 r. przyłączone do ks. moskiewskiego; w 1780 r. otrzymało dzisiejszą nazwę i przeznaczone zostało na miasto główne namiestnictwa wiackiego, od 1796 r. mto gubernialne. Wiacki powiat, położony w środkowej części gubernii, zajmuje 91, 8 mil al. 4442, 8 w. kw. Powierzchnia nieco falista, gleba piaszczysta i gliniasta. Podłoże stanowi przeważnie piaskowiec, w niektórych częściach margiel. Z rzek najważniejsza Wiatka, przerzynająca powiat od zachodu na wschód na przestrzeni 50 w. i przybierająca w jego granicach Czepce i Bystrzycę. Niewielkie jeziora znajdują się w dolinie Wiatki. Łasy zajmnją do 200000 dzies. 106750 dzies. lasów skarbowych, przeważnie w płn. wsch. części powiatu. W 1860 r. było w powiecie 159552 mk. 549 rozkolników. Cerkwi prawosł. było 37. Role zajmują do 177000 dzies. , laki zaś, najlepsze nad rz. Wiatką, do 108000 dzies. W 1860 r. było w powiecie 45500 sztuk koni, 71000 bydła rogatego, 77000 owiec, 13000 trzody chlewnej. W t. r. było w powiecie 76 zakładów przemysłowych, produkujących za 230000 rs. Wiacką gubernia, położona w płn. wsch. części Rossyi Europejskiej, zajmuje 2605 mil al 126052 w. kw. Graniczy na wschód z gub. permską, na płd. z orenburską i kazańską, na zach. z niżegorodzką i kostromską, na płn. zach. z wołogodzką. Z ogólnej przestrzeni 24 przypada na grunta orne, 4, 1 na łąki, 68, 1 na lasy i 3, 8 na nieużytki. Powierzchnia w części płn. wsch. pokryta jest wzgórzami, w pobliżu rz. Kamy ciągną się odnogi pasma Uralskiego. Gleba w części pln. torfiasta, w południowej mulista, zmieszana z piaskiem i gliną i w niektórych częściach czarnoziemna. Pod względem geognostycznym przeważają w gubernii margle i wapienie formacyi permskiej. Z rzek najważniejsze Kama i Wiatka. Z dopływów pierwszej główniejsze Siwa, Iż, Tojma, drugiej zaś Zalazna, Kirsa, Piżma, Chołunica, Czepca, Urżumka, Kilmes i in. Jezior wiele; wszystkie one leżą w dolinach rzek i stanowią przeważnie dawne koryta rzeczne. Ważniejsze z nich Urkul długie 10 w. , szerokie 200 saż. i Armatik dł. 10 w. , szerokie do 300 saż. . Rozległe biota znajdują się w powiatach kotelnickim, orłowskim, słobodzkim i głazowskim. Klimat jest w ogóle ostry i w północnych powiatach podlega nagłym zmianom, szkodliwie oddziaływającym na roślinność. Średnia temperatura zimy wynosi 10, 2 R. , wiosny 1, 4 lata 13, 8 jesieni 2 R. W 1860 r. było w gubernii 2, 170, 221 mk. 806 katol, , 5485 jednowierców, 41817 rozkol. , 116 protest. , 237 żydów, 83876 machomet. i 10657 poganów, zamieszkujących w 12 miastach, 373 siołach, 1 słobodzie, 12662 wsiach i 7068 drobnych osadach. Pod względem etnograficznym, oprócz Wielkorusów, przemieszkuje w gubernii do 207000 Wotyaków, do 100000 Czeremisów, około 77000 Tatarów, do 7000 Teptiarów i Bobylów, około 3600 Besermianów, do 4600 Permiaków i do 3600 Baszkirów. W 1860 r. było w gubernii 503 cerkwi i 5 monasterów prawosł. , 8 cerkwi jednowierców, 7 domów modlitwy rozkolników, 1 synagoga żydowska i 127 meczetów. Rolnictwo rozwinięte jest głównie w powiatach południowych; sieją żyto, owies i jęczmień, mało zaś tatarki i pszenicy; uprawiają także len i konopie. Ogrodnictwo na niskim stopniu, sadownictwo zaś prawie że nieistnieje. Z innych przemysłów znaczniejsze rybołówstwo, myślistwo i dobywanie rudy żelaznej, Wotyacy zajmują Wia się hodowlą; pszczół. Z powodu niedostatecznej ilości łąk hodowla bydła niezbyt rozwinięta, słynne są jednakże tutejsze konie, niezbyt wielkie lecz silne i piękne. Handel dość ożywiony. Pod względem przemysłowym w 1860 r. było w gubernii 496 fabryk i zakładów przemysłowych, produkujących za 3, 670, 424 rs. Pod względem administracyjnym gubernia dzieli się na 11 powiatów wiacki, głazowski, jarański, jełobuski, kotelnicki, małmyski, noliński, orłowskie sarapulski, słobodzki i urżumski Wiatochma, wś włośc. nad rzka Zujką, , pow. wilejski, w 3 okr. pol, gm. Parafianów o 6 w. , okr. wiejski Wiatochma, o 71 w. od Wilejki, 17 dm. , 168 mk. praw. W skład okręgu wiejskiego wchodzą wsi W. , Bałtrymiejowce Bartłomiejowce, Kolagi, Olchówka, Słoboda al. Kuty, Turki, Woznowszczyzna oraz zaśc. Bakowszczyzna al. Diatiary, w ogóle 308 dusz rewiz. b. właśc. skarb Wiatowice, u Długosza Vynthovycze, wś, w pow. wielickim, par. rzym. kat. w Niegowieci, 7, 6 klm. na pln. leżąca od Gdowa, nad pot. Pasternikiem, dopł. Królewskiego potoku, uchodzą cego pod Pierzchowcem z lew. brzegu do Raby. Przez wieś prowadzi droga z Świątnik Górnych do Książnic. Wś wraz z obszarami tabular. ma 113 dm. i 507 mk. , 496 rzym. kat. i 11 izrael. Pos. więk. ma 200 mr. roli, 35 mr. łąk, 3 mr. ogr. , 2 mr. pastw. , 9; 19 sąż. stawu, 4 mr. nieuż i 800 sąż. parcel bud. pos. mn. 232 mr. roli, 58 mr. Iak i ogr. i 19 mr. pastw. Długosz L. B. , II, 118 wspomina tę wieś, nie podając bliższych szczegółów; w 1581 Pawiński, Małop. , 60, Adam Niewiarowski płacił tu od 17 pół łanków km. , 2 zagr. bez roli i karczmy z 1 4 łana. Ist niał tu dawniej zbór ewangielicki oraz cmentarz, na którym rodziny ewangielickie z okolicy, a mianowicie Lettowowie z Pierzchowca, Dębic cy z Krakuszowic, Liplasa i Wiatowic, Zielińscy z Brzezia, Kępińscy z Kuchar, Wielowiejscy ze Zborczyc, mieli swe groby. Po przejściu W. z rąk Dębickich w inne, zbór został zburzony, bu dowle do pastorów należące rozprzedane i po niszczone, drzewa około cmentarza wycięte. Por. Krakuszowice, W. graniczą na wsch. z Krakuszowicami, na płd. z Liplasem, na zach. z Jawczycami a na pln. z Surówkami. Okolica pagór kowata, z glebą, glinkowa, na piaskowcowym pod kładzie. Mac. Wiatrak 1. os. , pow. olkuski, gm. i par. Kidów. 2. W. Naramicki, os. , pow. wieluński, par. Naramice; w r. 1827 był 1 dm. , 3 mk. 3. W, Rudzki, pow. wieluński, par. Ruda; w 1827 r. 1 dm. , 5 mk. 4. W. Skotowski Chotowski, pow. wieluński, par. Chotów; w 1827 r. 1 dm. , 5 mk. 5. W. Świątkowski, pow. wieluński, par. Lututów; w 1827 r. 1 dm. , 7 mk. 6. W. Urbański, pow. wieluński, par. Ruda; w 1827 r. 1 dm. , 5 mk, 7. W. , os. , pow. janowski, gm. Annopol Wiata Wiata Wiater Wiaterne Wiatiszerówka Wiatka Wia Wiatochma Wiatowice Wiatrak