go przez ks. Bogusława Radziwiłła w Starej Wsi r. 1651 dnia 5 kwiet. , przeznaczony został na kościół parafialny dla gminy ewangielicki ej warszawskiej, która w r. 1650 zwracała sie do Radziwiłła z prośbą o opiekę. Książe wyznaczył ze swych funduszów 300 flor. rocznie na utrzymywanie pastora, którym został Jan Columbus, poprzednio pastor w Nowej Wsi nad Bugiem. Następcami jego byli Erdmann Lehman, Tyraeus Wielkopolanin, Rosentretter, Marcin Oloff od r. 1677, zmarły r. 1690 w Toruniu na stanowisku kaznodziei polskiego, Krzysztof Grabowski r. 1691, Andrzej Grabowski 1692 94, Fryderyk Metellus, Jakub Surmiński odr. 1700, Jerzy Abrahamowicz 1714 20, Jan Fryderyk Backstross od 1720. Wypędzony z miasta po zamknięciu kościoła w r. 1724, przebywał w Warszawie w domu posła pruskiego. R. 1728 złożył on urząd swój a następca jego został Jerzy Rausch z Siedmiogrodu, który zmarł w r. 1762 w Warszawie. Po nim objął to stanowisko Krzysztof Grzegorzewski. Jakkolwiek i po sprzedaży Węgrowa Radziwiłłowie nie przestają rozciągać opieki nad gminą ewangielicka, jak o tem świadczy przywilej Ludwiki Karoliny, margrabiny brandenburskiej, córki ks. Bogusława, to jednakże przy wzroście gminy warszawskiej ona obejmuje protektorat nad zborem. Pastorowie już przy końcu XVII w. zaczynają przyjeżdżać do Warszawy dla sprawowania obrządków. Naturalnie gmina warszawska dostarcza znacznego zasiłku na utrzymanie pastora. W r. 1779 płaci mu 600 flor. i utrzymuje współcześnie drugiego pastora w Warszawie. Wreszcie ukończenie budowy kościoła ewangielickiego w Warszawie sprowadzi rozdział obu parafii ob. Dr. Leopold Otto Beitrag zur Geschichte Eyangaugsburg. Gemeinde zu Warschau, Warszawa, 1882. Dobra W. składały się w r. 1870 z fol. Ruchna i Kuchenka, miasta Węgrów, wsi Ruchna i Ruchenka, rozl. mr. 4332 fol. Ruchna gr. or. i ogr. mr. 968, łąk mr. 98, past. mr. 13, wody mr. 3, lasu mr. 57, zarośli mr. 47, nieuż. mr. 117; bud. mur. 13, drew. 14; płodozm. 18pol. ; fol. Ruchenka z posiadłościami miejskimi gr. or. i ogr. mr. 650, łąk mr. 162, past. mr. 5, wody mr. 1, lasu mr. 2187, zarośli mr. 5, nieuż. mr. 19; bud. mur. 6, drewn. 14; płodozm. 16pol. ; lasy urządzone, gorzelnia, browar, wiatrak, cegielnia. Miasto Węgrów os. 649, mr. 4001; wś Ruchna os. 82, mr. 341; wś Ruchenka os. 23, mr. 17. Powiat węgrowski, w gubernii siedleckiej, utworzony został r. 1867 z części dawnego powiatu siedleckiego 11 gmin i części zniesionego pow. stanisławowskiego 6 gmin. Zajmuje on płn. zach. część obszaru gubernii, ma 24, 31 mil kw. powierzchni. Graniczy od zach. z pow. nowomińskim i radzymińskim, od płn. Bug stanowi granicę od pow. ostrowskiego gub. łomżyńska, od wschodu graniczy z pow. sokołowskim, od płd. z siedleckim i w części z nowomińskim. Obszar powiatu przedstawia płaskowzgórze, pokryte do niedawnego czasu lasami bagnistemi zwłaszcza w części płn. wsch. , wznies. około 500 st. npm. Płaskowzgórze to przerzyna w kierunku od płd. ku płn. zach. bagnista, dość szeroka dolina Liwca i jego głównego dopływu Kostrzynia. Część zachodnia południowej połowy obszaru przedstawia wyżynę, sięgającą do 570 st. npm. koło Boguszyna i stanowiącą dział wodny Liwca i Bugu. Część wsch. półno cną, dotykającą pow. sokołowskiego, zajmuje wyżyna lesista, przechodząca w bagnistą dolinę Bugu. W ogóle północna połowa, zwłaszcza w części zawartej między linią dr. źel. warsz. peter sburskiej a Bugiem, przedstawia obszar lesisty przeważnie i słabo zaludniony. Dolina Liwca od ujścia Kostrzynia z lew. brz. rozszerza się do 3 wiorst, tworząc łąki nadrzeczne. Pomiędzy Wyszkowem a Łochowem pas łąk z każdego brzegu ma do 2 klm. szerokości. Dalej, od ujścia Osownicy pod Barchowem, dolina Liwca zwęża się, przechodząc przez wał płaskowzgórza lesistego, towarzyszącego lew. brzegowi Bugu. Dolina Liwca, ze swemi pięknemi łąkami, była zaludnioną już w czasach przedhistorycznych, jak o tem świadczą grodziska we wsiach Krzymosze, Klimy, Barchów, na fol. Grodzisk na lew. brzegu Liwca, w par. Liw, około 5 mr. rozległe grodzisko. Urny z popiołami wykopano we wsiach Jarnice, Popów, Turna, Liw; groby kamienne znaleziono w Popowie, Rowiskach, Żarnówce. W r. 1870 wykopano około 150 sztuk monet rzymskich z czasów Marka Aureliusza między Liwcem a Jarnicami. Nazwy starych osad w dolinie Liwca świadczą przeważnie o pomorsko wielkopolskim pochodzeniu założycieli. Są to osady Węgrów, Liw, Barchów, Popów, Morzyczyn, Jarnice i Sakłak. Nazwa Paplin wskazuje na pruskolitewskie pochodzenie, Turna i Jaczew będą zapewne ruskolitewskiego początku. Już w XIV w. zaludnienie znaczne tych stron wywołuje powstanie oddzielnej ziemi liwskiej, stanowiącej część Mazowsza i obejmującej pas pobrzeża prawego Liwca, podczas gdy dalszy obszar na praw. brzegu należał do ziemi drohickiej części Podlasia. Liczno wsi drobnej szlachty są pozostałością osad wojennych, otaczających dawny gród liwski. Ludność powiatu obecna składa się z Mazurów i Podlasiaków zajmujących płd. wsch. połowę obszaru. W r. 1867 było 49016 mk. ; r. 1890 liczono 69896 stałych i niestałych, prócz tego 5882 zapisanych do ksiąg ludności stałej lecz nieobecnych, śród ludności niestałej 2616 było 204 poddanych obcych. W mieście jednem Węgrowie było 7950, w gminach 61946 mk. Co do wyznań było 111 prawosławnych 23 w Węgrowie, 88 w gminach, 2465 protestantów 119 w Węgr. , 2346 w gminach i 9427 żydów 5730

Węgrów