bnie dziś młyn na Lubochni; w r. 1381 rzeka jest Wełną. R. 1422 król Władysław, za twierdzając swobody Rogoźna, pozwala miesz kańcom ryby łowić wędką i drobnemi siecia mi na W. , między młynami królewskiemi Kod. Wielk. , wyd. Racz. , str. 154; r. 1485 Jakub Brudziński z Brudzynia nabył od Sę dziwoja Czarnkowskiego wś Zakonowo, leżącą za rz. Wełną Paprocki, Herby, 628, t. j. na jej lewem porzeczu. Od r. 1793 prze stała W. odgraniczać Pałuki. 2. W. Mała, ob. Wełnianka E. Cal. Wełna 1. Villa super flumen Vna r. 1136, Welma prope Gnezdnam 1326, Welnia, Wołna Duchowna, wś i folw. , pow. gnieźnieński, o 8 klm. na półn. wschód od Gniezna, na lew. brzegu Wełny, przy wejściu do jez. Jeziorzańskiego; wzn. 111, 5 mt. npm. i 16, 5 mt. nad poziom jeziora, graniczy z Łabiszynkiem, Goślinowem, Wełnicą i Jeziorzanami pow. mogilnicki; par. św. Michała, poczta i st. dr. żeL w Gnieźnie; z folwarkiem 4 dm. , 45 mk. , należącym do majętności Łabiszynek, tworzy okrąg wiejski, mający 5 dym. , 55 mk. 44 kat, 11 prot. i 190 ha 176 roli. Wś nad rz. Wełną, którą niegdyś trzymał rataj biskupi Stan, wymieniona w bulli Innocentego II z r. 1136 Kod. Wielk. , n. 7, nie jest Wełnicą, leżącą bliżej Gniezna nad jez. Sowinkiem, zanim bowiem nazwa Wełnica się ustaliła, zwała się ta osada Wełną ob. Wełnica, tak samo jak posiadłość arcybiskupia, która w r. 1326 sposobem zamiany za część Kwieciszewa przeszła w ręce kanoników trzemeszeńskich. Villa quondam Jurici Jerzyk que Vehne nominatur, którą w r. 1235 Odonicz uwalnia od juryzdykcyi kasztelanów ostrowskich, siedzących na ostrowiu jeziora Lednego Lednica, nie jest Wełną z pod Gniezna, własnością kanoników trzemeszeńskich od r. 1326, zatwierdzoną przywilejem króla Kazimierza z r. 1368. Następnego roku proboszcz Berwold oznajmia, że Mikołaj, dziedzic niegdyś Karsewa, sprzedał Andrzejowi sołtystwo w W. , posiadłości klasztornej, za 9 grzyw. ; wyłuszczając następnie dochody sołtysa, tudzież obowiązki jego i kmieci, pozwala Andrzejowi założyć sadzawkę w dolinie, która pochyla się ku młynowi Księżemu Warchoł, . W r. 1517 opat Andrzej zamierzał oddać kapitule gnieźnieńskiej Wełnę, młyn pod Niestronnem i kościół par. w Łąkoszynie pod Kutnem za uzyskanie kanonikatu Łaski, Lib. Ben. , II, 482 przyp. . Proboszcz przy kościele par. św. Michała w Gnieźnie pobierał meszne po 2 kor. żyta z każdego łanu kmiecego; takich łanów było 3 między r. 1580 i 1620. Po zniesieniu klasztorów rząd pruski zabrał W. i wcielił do domeny w Gnieźnie. 2. W. , Welma r. 1352, Velina r. 1384, Welnia, majętność, w pow. obornickim, o 7 klm. na połd. zachód od Rogoźna, na praw. brzegu Wełny, która tam obraca młyn; kaplica stoi na zach. krańcu osady, przy drodze do Dąbrowy Ludomskiej; dwa słupy sterczą na północnych kresach; rzeczka Golnica Flinta, prawy dopływ Wełny, odgranicza na półn. zach. Wełnę od Dąbrowy; część lasów, przedzielona traktem obornickim od lasów parkowskich, Kruszyną zwanych, ciągnie się wzdłuż lew. brzegu rz. Wełny; na praw. jej brzegu wznoszą się wzgórza Złote góry 80 mt. npm. i łączą się na półn. zach. z lasami, zwanemi Poręby około 68 mt. ; wyżyna na suchym obszarze W. dosięga 76, 8 mt. Par. katol. , poczta i st. dr. żelaznej w Parkowie o 2, 5 klm. Majętność W. z Grudną 9 dm. , 167 mk. , Józefinowem 5 dm. , 124 mk. i folw. na Parkowie 9 dm. , 150 mk. , tworzy okrąg dwor. , mający 34 dm. , 636 mk. 576 katol. , 61 prot. i 2568 ha 1369 roli, 212 łąk, 201 pastw. , 728 lasu, 57 nieuż. i 0, 26 wody; czysty dochód z ziemi 23603 mrk; gorzelnia parowa, młyn, cegielnia, nabiał, chów i tucz bydła, owczarnia Rambouillet Negretti. Właścicielką jest fundacya katedry magde burskiej. Zachodząca w dok. z r. 1239 Wel ma circa Zrazim jest Wełną w pow. wągro wieckim. Mikołaj z W. brał udział w pierw szej konfederacyi wielkopolskiej, która za wiązała się w Poznaniu dnia 2 września r. 1352 przeciw nieprzyjaciołom panującego króla Kod. Wielk. , r. 1313. W r. 1384, w czasie wojny domowej, czeladź zbrojna Do biesława z Gołańczy, wypadłszy z zamku Uj ścia nad Notecią, porwała Przecława, syna Janusza z Gułtów nie z Gołuchowa i matkę jego Anastazyę, spaliła dwór ich W. i złupiła wszystko mienie Janko z Czarnkowa w Pomn. Dziej. PoL, II, 753. Tą Anastazyą zdaje się być owa Nastka z Wełmy, wdowa po Januszu z Rogowa, matka także Jarosława z Siedlca pod Kostrzynem, która między r. 1388 i 1389 zaznaczyła istnienie swoje licz nemi procesami, jakie wiodła z sąsiadem swo im Dobrogostem z Ludom Ludomskim i z in nymi. W toku tych sporów uchwalono ujazd między wsią W. i postronną Dąbrówką Akta gr. Wielkop. , I, Rogowo i Wełna. Około r. 1580 posiadał Wełnę Janusz Grudziński, kaszt. krzywiński, potem kolejno Grzymułtowski Marcin, Rydzyński Wojciech, kaszt. lędzki r. 1727, Kołaczkowscy 1793 i Gra bowscy 1843. Z niob Grzymułtowski wzniósł na początku XVII w. kaplicę, w miejscu któ rej wystawił Rydzyński nową r. 1727. Przy schyłku zeszłego wieku składały tę majętno ści Dziewcza Struga, Grudna, Jaracz, Parko wo, Piłka i Wełna; później powstały Kaziopole i Stajenka. 3. W. , Welma circa Zrazim

Wełna

Wełna