uposażoną 30 dzies. ziemi. Cerkiew filialna we wsi Rudlew o 2 w. . Welpesie, al. Wolpesie, Welpesy, wś i dwór nad Dubissą, pow. rossieński, w 2 okr. pol. , gm. Rossienie, par. Lidowiany, o 13 w. od Rossień. Suchoccy mają w W, i Bogdaniszkach 240 dzies. 33 lasu, 7 nieuż. . Welsaz, Welsaze niem. , ob. Wieldządz, Welse, Welza al. Welsza, rzeka, w Kurlandyi, dopływ Wenty z prawej strony; w pa, rafii Goldingen płynie na przestrzeni 70 80 st. pod ziemią. Welse, rzeka, lewy dopływ Odry dolnej, dziś złączona z rz. Bandow, prawym skanalizowanym dopływem rz. Wkry Ucker. Welsen, folw. dóbr koron. Goldingen, w okr. , pow. i par. Goldingen Kurlandya. Welsk, mto pow. gub. wołogodzkiej, nad rz. Welą, pod 61 5 płn. szer. i 59 49 wschd. dług. , o 267 w. ma płn. wschd. od Wołogdy, miało w 1861 r. 202 dm. 109 murow. , 17 sklepów, 9 ulic, 1 plac, 2 cerkwie 1 murow. , 957 mk. , szkołę cerkiewną, szpital miejski na 10 łóżek. Do miasta należy 2259 dzies. ; dochody w 1861 r. wynosiły 1395 rs. W t. r. było w mieście 11 zakładów, przemysłowych 3 terpentyniarnie i 8 fabr. sadzy; 49 rzemieślników. Mieszczanie zajmują się rolnictwem, kowalstwem i drobnym handlem. Targi odbywają się co tydzień, corocznie zaś 1 nieznaczny jarmak. Istniało już w 1137 r. jako główne sioło welskiej włości, w 1397 r. zajęte przez w. ks. moskiewskiego Bazylego Dmitrowicza. W 1611 r. zajęte przez atamana Zaruckiego, a w 1613 r. przez wojsko polskie, co powtórzyło się w 1614 i 1619 r. ; od 1780 r. mto powiatowe. Welski powiat leży w płn. zchd. części gubernii i zajmuje 494, 7 mil al. 23936 w. kw. Powierzchnia równa, poprzerzynana głębokiemi dolinami Wagi, Weli, Podsogi, Kokszengi i Ustii. Gleba gliniasta, miejscami ilasta i piaszczystogliniasta. Główna rzeka Waga, należąca do powiatu na przestrzeni 160 w. i przybierająca w jego granicach Peżmę, Kułoj, Welę i Ustię z Kokszengą, Jeziora liczne, zwłaszcza w płn. zchd. , błotnistej części powiatu. Najważniejsze z nich WierchnieKu bińskie. Oprócz części płn. zchd. błota zalegają i płd. wschodni zakątek. W r. 1861 było w powiecie bez miasta 77162 mk. , zamieszkujących 825 osad, mających 9329 dm. ; cerkwi było 50. Pod rolą było 84073 dzies. , pod łąkami 44458 dzies. , pod lasami 1782302 dzies. t. j. 5 9 ogólnej przestrzeni. Mieszkańcy zajmują się rolnictwem, uprawą lnu, hodowlą bydła 13270 sztuk koni, 21600 bydła rogatego, 18894 owiec, 2700 trzody chlewnej, przemysłem leśnym, głównie pędzeniem smoły i terpentyny, dalej obróbką i spławem drzewa oraz myślistwem. Przemysł fabryczny w 1861 r. reprezentowany był przez 54 terpentyniarnie z produkcyą 30600 rs. , 30 smolarni i dziegciami 10000 rs. , 38 fabryk sadzy 4000 rs. , 12 garbarni, 13 farbiarni, 15 cegielni i 1 fabr. papieru z produkcyą na 120000 rs. . Handel nieznaczny. W powiecie odbywa się corocznie 10 jarmarków. Welsnów, ob. Walsnów. Welsow al. Velstow niem. , ob. Wielestowo. Welsza, rzka, ob. Welse. Weluta, Wieluta, ob. Woluta. Welwecie, wś, pow. szawelski, w 3 okr. poL, gm. Gruździe, o 34 w. od Szawel. Welza, ob. Welse. Welże, wś i folw. nad rz. Niewiażą, pow. poniewieski, w 1 okr. poL, o 5 w. od Poniewieża. Wełajcie, wś, pow. telszewski, w 3 okr. pol. , o 49 w. od Telsz. Welcz 1. Wielki al. Wołczyce i Wołcz, niem. Gr. Wolz, wś na praw. brzegu Wisły, pow. grudziądzki, st. poczt. i szkoła 3klas. symultanna w miejscu; paraf. kat. Mokre; 1169 ha 553 roli orn. , 125 łąk, 7 lasu; 1885 r. 159 dm. , 219 dym. , 987 mk. , 112 kat. , 862 ew. , 13 dysyd. Mieszkańcy trudnią się uprawą tytuniu. W. wspomniany jest już w dok. z r. 1294, w którym zachodzi w ugodzie między bisk. pomer. Henrykiem a w. m. krzyżackim Meinhardem z Querfurtu jako wś graniczna p. n. Woltschitz. Odtąd miała należeć do bisk. chełmińskiego. Według ksiąg szkodowych z r. 1414 poniosła wś Wolize 400 grzyw. szkody. R. 1432 odnawia komtur grudziądzki Bohemund Brendel przywilej wsi Wolfswaldt t, j. Wełcza, nadając mieszkańcom 52 włók na prawie chełm. , sołtysowi zaś 4 wolne włóki i trzeci fenik kar, wyjąwszy sądy drożne. Proboszcz dostaje 2 włóki wolne. Ód reszty włók mają płacić po 1 1 2 grzyw. i po 2 kury na św. Marcin, oprócz tego 16 kor. żyta i 16 kor. pszenicy do zamku, a proboszczowi po 1 kor. żyta i tyleż jęczm. , także na św. Marcin dawać. We wsi będą dwie karczmy, z których każda będzie czynszowała jakoby od 1 włóki; nadto każdy karczmarz ma płacić po 3 grz. i służbę czynić w wyprawach. Niziny i łacha policzone są jako włóki. W łasze mają mieszkańcy wolną rybitwę. Jeżeli przy nowych pomiarach wykaże się nadwyżka, to ma zostać dołączona do lasu naszego, jeżeli się wykaże brak, doda się każdemu od boru w dwójnasób. Wskutek strat, które poniosły niziny, będą mieszk. wolni od tłoki, za co jednak mają płacić 17 grz. rocznie i czynić służbę wojenną. Wreszcie powinni groble utrzymywać. Dan w Grudziądzu w dzień św. Andrzeja. R. 1438 wykazują tu rejestry czynszowe 45 włók osiadłych i 2 karczmy.

Welpesie

Welpesie

Welsaz

Welse

Welsk

Welsnów

Welsow

Welsza

Weluta

Welwecie

Welza

Wel

Welcz