wilejów. Po śmierci króla przeszły dobra nal żonę Maryą Kazimirę i syna Aleksandra. Po jego zgonie przypadły W. , Rzucewo i Kolebki młodszemu bratu Jakubowi Ludwikowi, który je r. 1720 wraz z Poczerninem i Leśniewem sprzedał hr. Piotrowi Przebendowskiemu za 160000 zł. R. 1728 został stary ratusz rozebrany i na jego miejsce nowy pobudowany. Małżonka Przebendowskiego Urszula z Potockich i syn jej Ignacy, starosta; pucki i mirachowski, zasłużyli się przez dwie fundacye dla młodzieży. R. 1772 liczyło miasto, które odtąd urzędowo Nowem Miastem Neustadt nazywano, 112 dym. i 565 mk. R. 1774 sprzedał I. Przebendowski dobra wejrowskie i rzucewskie Józefowi Przebendowskiemu za 511147 zł. pr. R. 1778 została tu otwarta szkoła ewang. ; w mieście liczono podówczas 29 rodzin ewang. z 60 dziećmi. R. 1782 sprzedali wierzyciele dobra wejrowskie i rzucewskie angielskiemu konsulowi w Gdańsku bar. Aleksandrowi Gibsone za 400000 zł. , od niego zaś nabył je r. 1796 hr. Keyserling za 200000 tai. ; jego potomkowie jeszcze dziś je posiadają. R. 1780 było w mieście 568 mk. kat. i 262 ew. ; 1817 r. liczono 137 dym. i 1069 mk. ; r. 1828 było 178 dm. i 1398 mk; r. 1868 było 3493 mk. 1862 kat. , 1487 ew. i 144 żyd. . R. 1823 poświęcono kościół ewang. R. 1827 rozpadły się dobra wejrowskie i rzucewskie na dwa działy; pielwsze zostały w ręku Keyserlingów, drugie odziedziczył von Below. R. 1831 srożyła się tu cholera, tak że na nanickiem polu założono cmentarz choleryczny. W drugiej połowie b. w. musieli reformaci na rozkaz rządu opuścić siedzibę, ale staraniem wiernych stanął w krótkim czasie wspaniały budynek za miastem, dokąd się ojcowie przenieśli. Ale wnet potem r. 1875 wszystkie zakony męzkie w dyecezyi zniesione zostały. Parafia katol. dekanatu puckiego, liczyła 1892 r. 5201 dusz. Kościół p. w. Trójcy Przenajśw. , patronatu prywatnego, był pierwotnie w pruski mur stawiany; teraźniejszy, z cegły, został pobudowany r. 1754. Nowa wieża jest żelazna, miedzią pokryta. Duży dzwon pochodzi z r. 1645, średni z r. 1765. Przy kościele istnieje szpital dla 6 ubogich z miasta i bractwa Szkaplerza św. od r. 1740 i trzeźwości od r. 1856. W skład par. wchodzą Wejrowo, Nanic, Śmiechowo, Pętkowice i Biała. Do kościoła filialnego w Górze należą Góra, Paradyz, Zelewo, Grabowino, Zamostne, Kniewo, Rybno, Rybinko, Warzkowo, Prynkowo, Przysnowo, Orle, Bolszewo, Lisewo, Hamerek, Słuchowo, Jeleniewo, Chynowo i Dąbrówka. Proboszczami byli Grzegorz Bissert 1653 1657; Konstantyn Bekier 1659 1662; Andrzej Wagner 1664 72; Daniel Cartius 1673 75; Jan Kazimierz Grszyński 1676; Mateusz Praetorius 1687 1704; Franciszek Walenty Ruthen 1705 1721; Paweł Łazarowicz 1718 1733; Kazimierz Kaszubowski 1735 38; Jan Radoszewski do r. 1741; Antoni Langhannik; Godfryd Makowski; Franciszek Gręca 1768 1788; Andrzej Gube 1788 1825; Michał Wenzel 18261851; Józef Brill 1851; Jan Rook od r. 1861; Walenty Dąbrowski od r. 1887. Wejrowski powiat był dawniej daleko większy, w r. 1861 obejmował 26, 33 mil kw. , lecz w r. 1887 odłączono od niego nowo utworzony pow. pucki, także dziś obejmuje tylko 85122 ha 38811 roli orn. , 4661 łąk, 26027 lasu. Okręgów wójtowskich liczy 20, miast 1, gmin 54, obwodów dominialnych 49, osad 305, domów 4028, dymów 7563, gmachów publicznych 18 1885 r. . Mieszkańców było 1871 r. 36893, 1875 r. 37829, 1880 r. 39610, 1885 r. 40032. Katol. było 1885 r. 29442, ewang. 10321, dyssyd. 43, żyd. 226. R. 1890 liczono 41600 dusz, 30396 katol, 11003 ew. , 44 sekt różnych, 214 żydów. Budżet powiatowy wynosił na 1890 r. 121500 mrk. Po W. , które 1890 r. liczyło 5546 mk. , drugą z rzędu osadą jest Sopot, gdzie było 4772 mk. W tych osadach są sądy okręgowe. R. 1892 liczył powiat 5253 dzieci szkolnych kat. i 1521 ew. Na północ graniczy powiat z pow. puckim, na wschód z zatoką pucką, na płd. z pow. gdańskim górnym i kartuskim, na zach. z pow. lęborskim. Głównemi rzekami są Reda i Łeba; z jeziór zajmuje pierwsze miejsce jez. Żarnowieckie czyli Piaśnica, 8 klm. długie, 2 klm. szer. Drogi nie są zbyt liczne. Północną część pow. przerzyna kolej gdańskoszczecińska; stacye są w Luzinie, Wejrowie, Redzie, Chyloni, M. Kaczkach i Sopocie. Bitych traktów jest kilka gdańskoszczeciński, 2 z Redy do Packa, 3 z Chyloni do Kosakowa, 4 z Bolszewa do Rybna, 5 z Wołowej Karczmy do Pomieczyna, 6 z Kielna do Oliwy, 7 z Wejrowa na Piaśnicę do Krokowa, 8 z Wejrowa do Szynwałdu. Przy wyborach do parlamentu niem. wybiera powiat razem z puckim i kartuskim zawsze Polaka, Źródła 1 Prutz Gesch. d. Kr. Neustadt. Gdańsk, 1872, str. 197 204; Pielgrzym, 1871, Nr 19 i 1878, Nr 117 119; 3 Bau u. Kunstdenkmaeler d. Prov. Westpreussen str. 50 53; 4 Westpreussisches Volksblatt, 1886, Nr 276 i nast; 5 Cenowa. Spis kaszubskosłowiańskich nazwisk wszystkich miast, wsi i pustkowi w reg. gdańskiej, kwidzyńskiej i kaszubińskiej. Świecie, 1866. Ks. Romuald Frydrychowicz. Wejryszki 1. wś, pow. nowoaleksandrowski, w 1 okr. pol. , gm. Antolepty. Worotyń

Wejryszki

Wejryszki