z praw. brzegu, stanowią jeziora Łekneńskie 84, 8, Redgoskie 87, 6 i Rgielskie 84, 6, które odpływa rzeczka Nielbą pod samym Wągrówcem. Jezioro Łekneńskie zasilają na półn. wodocieki z Łukowa i odpływ jez. Stępuchowskiego 95 mt. . To jezioro i Czeszewskie czekaly długie wieki na połączenie przez rękę ludzką. Nazwa jez. Chocienisko Chocienicsko w r. 1216, Kod. Wielk. , 87 w okolicy Łekna zaginęła; Brniewo Prenevo, w r. 1243, Kod. Wielk. , n. 238 mylnie objaśnione jeziorem pod Czerniejewem zdaje się być częścią południową jez. Żeńskiego, dziś Pawłowskiem zwaną. W wschodniej dolinie sieci jezior gołańczewskiej leży najniżej Białybród 93, 6; ztąd ku połd. obszar falisty dosięga 100 mt. i pochyla się do 888 mt. Nowa Wieś rąbczyńska nad Wełną. Od pobliskiej zaś Koźlanki 100, 3 wznosi się ku I wschodowi, północy i półn. wschod. do 128, 1 i 133, 8 mt. wyżyny sławomirskie i górzyc kie. W tej części jedyne Gręziny 92, 5 leżą w kotlinie, nieopodal jez. Czeszewskiego. O milę na wschód od jeziora tego znachodzimy na praw. porzeczu Wełny piąte bagnisko, zwane Pomorką; zasilane od połd, wodociekami z Siedlca i Piotrkowic, ciągnie się między Paryżem i Nad borowem ku wschodowi; przekopane w nowszych czasach, łączy swe wody z strumykiem od Żarczyna i z strugą od Słębowa, z któremi na granicy pow. szubińskiego Żnin zmierza do Gąsawki dopł. Noteci. Podobna struga, Karkoszką zwana 105, 5 mt. , powstaje pod Cerekwicą, płynie ku północy, a pod Świerczewem skręca ku wschodowi; minąwszy Sarbinowo, opuszcza pow. wągrowiecki, płynie na Bożejewiczki w pow. szubińskim Żnin i uchodzi do mniejszego jez. źnińskiego. Długość biegu jej w pow. wągr. około 6 klm. Jezioro Kaczkowskie 94, 7, przy granicy pow. mogilnickiego, zasilane na północy ściekami z Cerekwicy, Uścikowa i Ustaszewa, odpływa na połd. do jez. Wolskiego 94, 3, które z jez. Izdebnem jednę tworzy całość i spływa do jez. Rogowskiego 93, 5. Cała długość tych jezior, w pow. wągr, i mogilnickim, z odpływami wynosi około 7 klm. Przez jez. Rogowskie i połączone z niem jez. Zioło 93, 7 płynie Wełna, rzeka rybna i spławna, która przebiega cały powiat od wschodu ku zachodowi. Do jez. Zioło odpływa jez. Dziadkowskie 93, 8, którego brzeg północnowschodni przypiera do granicy powiatu. To jezioro leży na dziale wodnym dwu grup jezior, z których połdn. uchodzi do Wełny pod Biskupicami w pow. gnieźnieńskim; północna zaś zbliża się kończyną jez. Kołdrąbskiego 95 do Wełny na 700 kroków. Oddziela tu ją wał wznoszący się 109, 4 mt. npm. ; jez. Kołdrąbskie odpływa na połd. do Niedzwiedzkiego 94, 7; a to do Redeckiego 94, którego odpływ wchodzi do pow. gnieźnieńskiego i z jeziorem Kowalewskim 93 9 spływa do Dziadkowskiego. Długość tej sieci jezior z odpływami wynosi około 19 klm. Suchy obszar objęty północna grupą jezior pochyla się od półn. l11, 8 mt. ku połd. 107, 6. Z jeziora Rogowskiego płynie Wełna do Tonowskiego 93, 4, wpoprzek którego, między Wiewiórczynem a Skórkami, ciągnie się granica pow. mogilnickiego. Wydobywszy się z jez. Tonowskiego płynie Wełna między wsią t. n. a Żernikami na Zrazim, gdzie obraca młyn, potem łąkami 93, 3 na Janowiec, dawniej Janowym młynem zwany, gdzie z lew. brzegu przyjmuje strugę od Bielaw; z Janówca płynie na Mieścisko doliną pochylającą się od 92, 3 do 86, 7 mt. npm. ; przed Mieściskiem rozdziela się na dwa ramiona, które na obszarze Rąbczyna zbiegają się w jedno koryto; północne ramię łączą rowy i przekopy z jez. Stępuchowskiem, którego wody odprowadzone są także do jez. Łekneńskiego. Z Mieściska płynie Wełna na Wągrówiec, zabierając liczne ścieki; w Rudzie Mieściskiej tworzy łachę i obraca młyn; mija Zbietkę, Łaziska i przeciwległą Nową Wieś Rąbczyńską; oblewa Sady Sadki i Straszewo, gdzie obraca młyny; przed Wągrówcem przyjmuje z praw. brzegu Nielbę, odpływ jez. Rgielakiego, i rozdziela się na dwa ramiona, z których jedno płynie środkiem Wągrówca, a drugie wzdłuż półn. krawędzi miasta. Na tej przestrzeni obniża się dolina rzeki od 85, 5 do 79, 8 mt. npm. Na półn. zach. krawędzi miasta zabiera Wełna odpływ gołanieckiej sieci jezior i wchodzi do jez. Łęgowskiego 77, 4, zasilonego odpływem jez. Wiatrowskiego 77, 8, które w innem miejscu łączy przekop z Wełną. Ta rzeczka wydobywszy się z jez. Łęgowskiego, pędzi młyn Ostrowski, a przed młynem Prusieckim przyjmuje z lew. brzegu odpływ jez. Prusieckiego 77, zasilanego od połd. siecią drobnych zbiorników wód jeziorko na Lechlinie wznosi się 82, 2 mt. Przy Pankowie przekop odprowadza z tej sieci częśó wód do jez. Czarnego 72 w lasach siernickich, odpływającego do Welnianki. Wełna minąwszy Pruśce, Jakubowo i Biniewo, opuszcza powiat wągr. , poza granicą którego przyjmuje z praw. brzegu Rudkę z Tymienicą strugę Potulicką. i w swym dalszym biegu zdąża do Warty. Długość biegu jej w powiecie przeszło 40 klm. Drugą rzeką w powiecie jest Wełnianka, powstająca w pow. gnieźnieńskim i płynąca przez jezioro Kłeckie 100, 8 na półn, i 99, 8 na połd. , którego półn. kończyna wchodzi do pow. wągr. i przyjmuje odpływ

Wągrowiec