Trylisom, tam przez generała Gejsmara był rozbity i wzięty do niewoli ob. Rapport de la Commission d enquête, St. Petersburg, 1826, str. 136. Edward Rulikowski. Wasilkowski powiaty położony w środkowej części gub. kijowskiej, zajmuje 81 9 mili al. 3961, 7 w. kw. Powierzchnia w części falista; szereg wyniosłości przechodzi z pow. kijowskiego i niknie niedochodząc rz. Botoki. Pomiędzy rz. Protoką i Kamionką, dopływami Rosi, rozciąga się dość obszerne płaskowzgórze, stanowiące środkową część powiatu i ograniczone od płn. rz. Unawą i Stuhną. Zachodnia część powiatu jest niska i tylko na wybrzeżach Rosi, Kamionki i Unawy spotykają się niewielkie wyniosłości. Część północna, granicząca z pow. kijowskim, nosi poczęści charakter Polesia. Około Białejcerkwi rozciąga się obszerna równina ku Wasylkowowi, Chwastowowi i Mirówce, szeroka od Mirówki do Chwastowa 40 w. , a długa od Białejcerkwi do rz. Stuhny 70 w. Powiat nieposiada rzek spławnych, obfituje jednak w ogóle w rzeki i strumienie. Znaczniejsze rzeki są Roś, przepływająca na przestrzeni 179 w. , Irpeń na granicy północnej, Stuhna, biorąca początek w powiecie. Protoka, Kamionka, Nastaszka, Olszanica, Uzin, Kraśna Jachna i in. Na wszystkich rzekach powiatu znajduje się 93 młynów. W niektórych źródłach spotyka się ślady żelaza. Jezior powiat nieposiada, rzeki natomiast w wielu miejscach tworzą obszerne stawy. Błota nieznaczne. Glebę, w ogóle dość urodzajną, stanowi niezbyt głęboki słój czarnoziemu, miejscami z przymieszką gliny, jak np. w pasie na płd. wschód od rz. Kamionki. W 1887 r. było w powiecie bez mta W. 249, 610 mk. 123, 123 męż. , 126, 487 kob. , w tej liczbie 205, 501 prawosł. , 530 rozko. , 4, 955 katol. , 8 ewang. , 15 mahom, i 38, 601 żydów podług kalendarza Hurlanda w 1879 r. było 24, 185 żydów. Pod względem administracyjnym powiat podzielony jest na trzy okręgi policyjne stany Białacerkiew, Chwastów i Wasilów i 19 gmin Barachty, Błoszczyńce, Białącerkiew, Chwastów, Czerkas, Hrebionki, Jeziorna, Kowalówka, Koźanka, Ksawerówka, Ostrów, Połowiecka Mała, P. Wielka, Rokitne, TruszkiSzamra jówka, Wasylów, Wasylków, Wieprzyk i Wincentówka. Sądy pokoju są 1 w Wasylkowie, Białejcerkwi 2 i 4 okr. poL i Chwastowie; inkwirenci sądowi w Wasylkowie, Białejcerkwi 2 i 3 okr. pol. i Chwastowie. Miejsc zamieszkałych jest 184, mających 29, 840 dym. W 1860 r. było w powiecie 81 cerkwi prawosł. , 5 kościołów i 2 kaplice katol. zaliczające się do dekanatu kijowskiego, 3 synagogi i 12 domów modlitwy żydowskich. Mieszkańcy zajmują się głównie rolnictwem. Z powodu urodzajności gleby pozostaje znaczna ilość zboża na zbyt. Pod rolą znajduje się w powiecie 227, 465 dzies. Ogrodnictwem głównie uprawą kapusty, zbywanej w Kijowie, zajmują się głównie w 4 wsiach Olszanicy, Teleszówce, Szarkach i Romaszkach. Łąki, przeważnie stepowe, zajmują do 58, 000 dzies. ; rocznie zbierają około 4, 000, 000 pud. siana. Pod lasami znajdowało się w 1860 r. 42, 000 dzies. do 18, 700 dzies. lasu budulcowego, przeważnie nad rz. Irpeniera. W drzewostanie dominuje sosna, z przymieszką drzew liściastych. Pod względem własności, z ogólnej przestrzeni 342, 052 dzies. należy do włościan 199, 633 dzies. , do właśc. większych posiadłości 94, 379 dzies. , do cerkwi 5, 092, do skarbu 15, 563 dzies. i do apanaży udiełów 27, 385 dzies. W 1887 r. było w powiecie 31, 026 sztuk koni, 51, 144 bydła rogatego, 90, 144 owiec zwycz. , 36, 991 trzody chlewnej, 1, 160 kóz. Pszczelnictwo dość rozwinięte, znajduje się bowiem do 20, 500 ulów, przynoszących około 13, 000 rs. rocznie. W 1860 r. było w powiecie 31 fabryk i zakładów przemysłowych, produkujących za 300, 000 rs. , mianowicie fabryka narzędzi rolniczych w Białejcerkwi z produkcyą na 75, 580 rs. , 3 cukrownie w Jeziornie 75, 000 rs. , Siniawie 57, 000 rs. i Szamrajówce 80, 000 rs. , 10 nieznacznych gorzelni, 5 browarów piwnych, 1 miodosytnia i 11 cegielni. W 1880 r. było w powiecie 19 fabryk, zatrudniających 2, 505 robotników i produkujących za 2, 813, 523 rs. W 1881 2 r. było w powiecie czynnych 5 fabryk cukru, która przerobiły 561, 414 berkowców buraków. Handel powiatu koncentruje się na jarmarkach w Wasylkowie 3 rocznie, Białejcerkwi 12 i Chwastowie 9 rocznie oraz na targach w Motowidłówce. Głównemi przedmiotami handlu są zboże bydło rogate i wyroby przemysłu włościańskiego. Białacerkiew jest ogniskiem handlu nietylko dla pow. wasylkowskiego ale i dla sąsiednich powiatów skwirskiego i taraszczańskiego. Pod względem komunikacyjnym płn. zach. część powiatu przecina dr. żel kijowsko brzeska ze stacyami Wasylków, Motowidłówka, Chwastów i Kożanka, od której w Chwastowie oddziela się linia dr. żeL chwastowskiej, przerzynająca środkową częśó powiatu w kierunku płd, wschod. ze stacyami Chwastów, Justynówka, Białacerkiew, Sucholasy, Olszanica. Główny trakt bity przecina środkową część powiatu przez Wasylków, Białącerkiew do Taraszczy. W Białejcerkwi oddziela się ramię do Skwiry. St. poocztowe są w Wasylkowie, Białejcerkwi, Chwastowie, Grebionce i Trockiem, st. telg. w Wasylkowie i Białejcerkwi. Obieralnymi marszałkami szlachty pow. wasylkowskiego

Wasylków