jeszcze raz domy, spraszając gości aby towarzyszyli młodej parze do kościoła, Po oracyi drużby jadą wszyscy do kościoła, a po ślubie udają się najprzód do oberży, albo też, jeżeli ślub się odbywa w tej samej wiosce, wprost do domu weselnego. Wieczorem zaczyna się uczta godowa. Stoły pownosić i potrawy na nich ustawić jest obowiązkiem drużbów. Późno w noc dopiero goście się rozchodzą. Zamiejscowych biorą gospodarze wioski na noc. U nich zostają zwykle na obiedzie drugiego dnia. Po obiedzie wyjeżdża drużba znowu spraszać gości do domu weselnego, w którym się bawią zwykle jeszcze do czwartku lub piątku. Narzecze warmińskie jeszcze dotąd naukowo nie jest zbadane. Obok licznych odrębności zachowało ono wiele form starożytnych. Ludność tutejsza wymawia w przed i jak z, tak np. zilk zamiast wilk, żyzica za żywica zianek za wianek, wtrąca też z mazurska s, mówiąc psiwo zamiast piwo. Używają tu form noja za nam, woja za wam. Przytaczamy na próbę wyjątek z opisu kiermaszów na polskiej Warmii Też to dzisiaj i ludu było na tym odpuście, bodajemci tu jeszcze nigdy tyle nie zidział widział, choć mi już łosmy ósmy dziesiątek na kark włazi. Ale też buło i na co przyjść, co to za śliczne nabożeństwo, przytem ładne pozietrze, że aż pachnie, a i ten tryumf muzyka mi jeszcze w łuszach brzmi. Kubalu, co to za jedni teraz muzykują na chórze To wejcie dziadku wszystko są gospodarskie syny, którzy się kościelnej muzyki wyuczyli i nigdzie na weselach grywać nie wychodzą Mataniów Frącek grywa na tubzie, Zieczorków Józef na trompecie, Zientaków Jochim na waltorni, Barzińskiego Kuba na tynorze, Duliuszów Matys na bekornecie, Zielizięskiego Jendrys na pykolu a stary Łolander na bębuże. To wejta zuchy, aż ci mi się chce ich pochwalić. Ale jeszcze zięcej chwały zasłużyli te nieboraki księża, jak ci się pocili, co ci mieli za pracę; ale też i nie driw, na tyle narodu czteraoh księży; przy tem trzy kazania, suma, procesya, tyle ludzi do słuchania i do komunikowania, wszyscy czterej jeszcze łostali w słuchanicach i do nieszporu ledwo skończą. Majątek przechodzi z ojca na syna. Gdzie się jaki Niemiec ożeni, wnet nauczy się trochę po polsku, a dzieci już zupełnie polskie. Gospodarze posiadają zwykle po 2 włóki chełmińskie dosyć dobrej roli. Oprócz nich są jaszcze t. z. ogrodnicy, posiadający własną chałupę i parę morgów roli; trudnią się wszyscy rolnictwem. Zakładów fabrycznych jest bardzo mało, Kolej toruńskowystrucka przerzyna na 12 milowej przestrzeni sam środek polskiej Warmii, łącząc zarazem jej trzy miasta Olsztyn, Wartembork i Biskupiec. Ludnośó protestancka osiadła na Warmii dopiero po okupacyi pruskiej. Hozyusz bowiem, wróciwszy z soboru Trydenckiego, rozporządził, aby żaden protestant w granicy biskupstwa nie mieszkał, ani żadnych dóbr nie posiadał. Rząd pruski zniósł ten zakaz, a potem umieszczać zaczął po miastach załogi luterskie i urzędników, nadto ułatwiał rodzinom ewangielików roboczych osiedlanie się na Warmii. Załogi otrzymały naturalnie swoich predykantów, a gminy luterskie swoich katechetów, którzy nie tylko uczyli w szkole ale i spełniali funkcye kościelne. Już r. 1817 było na Warmii 1364 rodzin protestanckich, liczących blisko 6000 dusz. R. 1836 zaś 10 miast warmińskich miało swoich predykantów i nauczycieli. W 1880 r. było już 22000 prot. , t. j. dziesiąta częśó ludności ob. Westfaelisches Volksblatt, 1886, Nr 316. Żródła Dr. Sieniawski Biskupstwo warmińskie, Poznań, 1878; Freiburger Kirchenlexikon v. Wetzel u. Weite, mieszczący obszerny artykuł o Warmii pióra obecnego biskupa dr. Andrzeja Thiel; Zeitschrift f. Gesch. u. Alterth. Ermlands; Cod. dipl. Warmiensis. Kś. Romuald Frydrychowicz. Warmiak al. Wermiak, wś, pow. kolneński, gm. Łyse, par. Myszyniec. W 1827 r. było 22 dm. , 142 mk. Warmiaki, wś nad rzką Naborówką, pow radzymiński, gm. i par. Jadów, ma 58 mk. , 197 mr. W 1827 r. 17 dm. , 116 mk. Warmie, strumień, w gub. kowieńskiej, prawy dopływ Wenty. Warmie, pow. szawelski, ob. Gierdziały. Warmiki, dwór, pow. szawelski, w 1 okr. poL, gm. Błagowieszczeńsk, o 56 w. od Szawel. Warminie, wś, pow. rossieński, gm. Stulgie. Warmuntów, 1806 Warmunthowicz, 1516 Warmołtowicze wś, pow. kozielski, . par. katol. Rzeczyca, ew. Gnadenfeld. Wś miała 258 ha, 70 dm, , 431 mk. 68 ew. . Warmuntowice, niem. Warmuntowitz, dobra i wś, pow. wielkostrzelecki, par. katol, Centawa, ew. Wielkie Strzelce. W r. 1885 dobra miały 498 ha, 8 dm. , 93 mk. 5 ew. ; wś 240 ha, 32 dm. , 267 mk. 6 ew. . Warna, ob. Wrona. Warna, zaśc. nad potokiem t. nazwy, pow. wileński, w 1 okr. poL, gm. Rzesza o 15 w. , okr. wiejski i dobra w 1865 r. Fryczyńskich Zameczek, o 6 1 2 w. od Wilna, ma 3 dm. , 2 mk. prawosŁ, 31 katol. , 4 żydów podług spisu z 1865 r. 8 dusze rewiz. . Warna. wś, należała do dóbr zadnieprskich ze Skwiry Połowców Rożynowskich ob. t. X, 744. Warnadzoł, ob. Warnauły. Warmiak Warmiak Warmiaki Warmie Warmiki Warminie Warmuntów Warmuntowice Warna Warnadzoł