Wasylińska, góra, wzn. 407 mt. ; jest to erozyjne wzgórze wznoszące się nad Zbara żem, rozłożonym nad rz. Gniezna. Najniżne w okolicy poziomy tej rzeki przenosi góra ledwo 100 mt. ; nad sąsiednią wyżynę nie wznosi się więcej jak 20 50 mt. Góra jest zbu dowana z wapienia litawskiego al. mioceń skiego. Czub jej i stoki nagie, tylko połu dniowe są nieco lasem podszyte. E. R. Wasylków, Wasilków, w kronikach Wasilew, Wasiliew, Vasilcovia, mto główne pow. wasylkowskiego, na lewym brz. rz. Stuhny, w kotlinie otoczonej wzgórzami, pod 50 11 płn. szer. i 47 59 wsch. dług. , o 36 1 2 w na płd. zach. od Kijowa, o 7 1 2 w. od stacyi Wasylków dr. żel. kijowskobrzeskiej, przy trakcie z Kijowa do Odessy. Ma w 1887 r. 18039 mk. 9180 męż. , 8859 kob. , w tej liczbie 11064 prawosŁ, 42 rozkoln. , 20 katol, 1 mahom. , 6912 żydów. W 1858 r. było tu 1571 dm. 4 murow. , 11401 mk. 134 katol. , 3746 żydów, 3 cerkwie soborna p. w. św. Teodozego, na górze, śród wałów dawnego zamczyska, zbudowana na miejsce dawnej z muru w 1758 r. przez archimandrytę pieczerskiego Łukę i uposażoną 50 dzies. ziemi; Nikołajewska, wzniesiona z muru w 1792 r. i uposażona 33 dzies. i drewniana Pokrowska, wzniesiona na miejsce dawniejszej w 1838 r. i uposażona 10 dzies. , synagogę, dwa domy modlitwy żydowskie, szkoły ludowe, cerkiewna i żydowska, apteka, 86 sklepów, st. pocz. i telegr. Do miasta należało 10087 dzies. 881 dzies. w obrębie miasta. W 1880 r. rozchody wynosiły 15061 rs. , zaś w 1860 r. dochody 6680 rs. ; kapitał zapasowy 53256 rs. W tymże roku było w mieście 10 fabryk, produkujących za 13423 rs. 5 fabryk tytuniu, 1 mydła, 1 świec łojowych, 1 browar, 2 cegielnie. W 1880 r. istniało 6 fabryk, zatrudniających 26 robotników i produkujących za 29768 rs. Targi odbywają się co tydzień, jarmarki zaś 4 razy do roku. Przedmieścia noszą nazwy Wojejszczyzna, Zapadyńce i Zastuhnie. Gmina wasylkowska składa się z 2 okr. wiejskich, obejmuje 3 miejscowości mto pow. W. , ma 661 dm. , 3677 mk. , 11310 dzies. ziemi 10837 włośc, 1 dworska, 222 cerkiewnej, 250 skarbowej. St. W. dr. źel. płd. zach. , odl. o 7 1 2 w. od miasta, pomiędzy st. Bojarka o 13 w. a Motowidłówka o 10 w. , odległą jest o 34 w. od Kijowa a 574 w. od Brześcia. W mieście widać szczątki sypanego grodu na górze. Z kształtów nasypu zaokrąglonego z wklęsłością odnieść go należy do czasów przedhistorycznych. W niektórych miej scach wystające kąty okopu łączą się z sobą za pomocą wałów. W jednym z takowych narożników widać ślady wewnętrznej komory. Rzeka Stuhna rozgranicza dwa różne co do natury gleby obszary. Na prawym wybrzeżu jej ciągną się okolice czarnoziemne, stepowe, równe; na lewym zaś obszar piaszczysty i lesisty. Różnice warunkow fizycznych sprowadziły teź odrębne bytowe stosunki. Na lewym brzegu rozwinęło się osadnictwo, na prawym życie koczownicze. Dubois de Montpéreux na podstawie tych faktów osnuł swą hipotezę o horodyszczach i mogiłach wydrążonych w Rossyi południowej. W dzielnicy leśnej, mówi on, napotykają się horodyszcza i wały, jako zabytki po ludach osiadłych; w dzielnicy stepowej zaś, oprócz kurhanów, tak zwane mogiły wydrążone, wklęsłe majdanowe, kutyłówki, dupnate po francuzku mardelles jako już typowa pozostałość po ludach koczujących. Mogiły te prawdopodobnie służyły ludom tym za przytułki zimowe wśród stepów; jakoż Dubois de Montpéreux naliczył tychże najwięcej nad rz. Rosią, Rosawą, Sułą, Trubieżą i Stuhną i na tak zwanych dzikich polach. Kraj za Stuhną położony osła niał się horodyszczami i wałami od nomadów stepowych; majdanowe zaś mogiły, właściwe koczownikom, dosięgały w tej stronie aż pod Wasylków, gdzie już roztworzysty i stepowy kraj się kończył a zaczynała zamieszkana i leśna ziemia. Od stepów zatem Kijów z okolicą po Stuhnę wcześnie bardzo musiał się zabezpieczać, już horodyszczami, które służyły za warowne schronienie ludności w czasie napadu, już obronnemi na granicach wałami. Już w. ks. Włodzimierz przed tym południowym nieprzyjacielem jął zapierać granice swoje grodami i wałami. Grody te powznosił na Deśnie, Ostrze, Sule, Trubieży i Stubnie. W rzędzie takowych był i Wasylew, który tenże w. ks. dźwignąwszy również, tak go nazwał od imienia swojego, otrzymanego na chrzcie św. W 996 r. podstąpili pod W. Pieczyngowie. Włodzimierz z małą drużyną wyszedł na ich spotkanie, lecz nie mogąc im sprostać, umknął z pola bitwy, pod mostem się ukrywszy. Wtedy to książe ten ślubował postawić w Wasylewie cerkiew p. w. Przemienienia Pańskiego, albowiem bitwa ta zaszła w to święto. Ocalawszy Włodzimierz, postawił cerkiew w W. , i jak mówi Nestor wyprawił wielką ucztę; trzysta warek miodu usyciwszy i wezwał bojarów swoich i posadników, starszyznę ze wszystkich grodów i ludzi mnóstwo i rozdał ubogim trzysta grzywien. Ucztował książe trzy dni i wrócił do Kijowa Bielowski, Monum. , t. I, str. 67. Władzca ten zbudował tu swój dwór terem myśliwski, którego miejsce mieszkańcy wskazują dziś jeszcze około sobornej cerkwi dzisiejszej na górze. W W. miał się urodzić błog. Teodozy Pieczarski 1074 i jest

Wasylińska

Wasyli ska

Wasylków