wych pobierać będą sołtysi. Osada rządzić się będzie prawem nowotarskiem. Wyłączają się jedynie sprawy o zabójstwo między Polakami a Niemcami. Zabójca płacić będzie trzy grzywny wagi polskiej. Zabójstwa między Niemcami będą sądzone według prawa niemieckiego. Z należnych księciu 10 grzyw. ustępuje on pięć. W sprawach spornych między Polakami ma być pobierane Tresczne przez sołtysów od rozbieranej sprawy a według natury sprawy wyrok i pobór kary należy do sądu, któremu podlegają strony. Sołtysi mają prawo zakładać młyny. Osada otrzymuje 20 włók lasu na pastwisko dla trzody. Każdy z osadników ma obowiązek wykarczować tyle lasu, ile ma pola. Łany mansos flaminginnos de Luszicz wolne będą od czynszu na 4 lata a następnie płacić będą po fertonie srebra i dawać arcyb. gniezn. po dwie miary pszenicy, cztery żyta i sześć owsa, każdy piąty łan będzie wolny od tych opłat i danin. Opłaty będą dawane na św. Wojciech. Dziedziczyć łany będą nietylko synowie lecz i córki. Sołtysi otrzymują 3 łany ziemi uprawnej i 20 łan. lasu wolne od opłat Kod. dypl. poL, II, 53, 55. W r. 1276 Leszko, ks, sieradzki, potwierdzając ten przywilej, usuwa tylko karę Trescna, jako zniesioną w całem księstwie, i podwyższa opłatę za zabójstwo w sprawach między Niemcami a Polakami z 3 na 10 grzyw. , zgodnie z prawem niemieckim. Jeżeli Polak zabije Polaka to odpowiada przed sądem książęcym i płaci tylko trzy grzyw. ibid. , II, 91. W r. 1299 bawi tu 24 lutego Władysław Łokietek Kod. Wielk. , n. 806. Napad krzyżacki w r. 1331 przynosi znaczne szkody miastu. W r. 1355 przy akcie sprzedaży części lasu w Proboszczewicach, spisanym w W. , są obecni mieszczanie Wawrzyniec Kopiec, Grzegorz Gorzyca, Opacz tkacz i Thilo piekarz Kod. Wielk, , n. 1333. Henryk, były wójt, W. otrzymuje r. 1362 od króla przywilej na założenie miasta we wsi Koło. Kościół parafialny w W. , istniejący już zapewne w XIII w. , wspomniany jest dopiero w akcie z r. 1387 Kod. Wielk, , n. 1862. Jagiełło często tu przebywał, polując w kniejach na Brodni, Glinnie i Dzierzążnie. W r. 1423 dnia 28 października, pod nieobecność króla, odbywa się tu zgromadzenie panów świeckich i duchownych, któremu przewodniczy arcyb. Jastrzębiec. Uchwalone tu ustawy noszą miano statutu warckiego. Zaledwie zjazd ten ukończył obrady, morowe powietrze nawiedzidziło W. Paprocki wspominając o zjeździe z r. 1430, zaznacza, że wybrano na nim mężów nauki, którym powierzono wychowanie królewiczów. Podobneż zjazdy powtarzają się w latach 1434, 1438 i 1447. Kazimierz Słownik Geograficzny T. XIII Zeszyt 146 Jagiellończyk przybywa tu dnia 5 czerwca 1459 r. W r. 1465 pożar niszczy miasto. Zatracone wówczas przywileje odnawia Zygmunt I w r. 1507, nadając prawo magdeburskie, wójta, targi, jarmarki, mostowe, oraz pastwiska na rozległych łęgach, polecając pobierać tylko połowę cła królewskiego Akta miejskie. Przywilej z r. 1509 wyjaśnia, źe Warta wraz ze wsią Glinna na wiele lat przedtem była daną w zastaw rodzinie Jarandów z Brudzewa h. Pomian za summę 3, 000 dukatów węg. i 800 grzyw, polskich. Wspomniany dokument zabezpiecza Janowi, woj. łęczyckiemu, dożywocie, z tem zastrzeżeniem, że go nawet sam król spłacić nie będzie mógł. W r. 1545 odstępuje swego prawa na to dożywocie wdowa po Jarandzie, Katarzyna, siostrzeńcowi Hieronimowi z Brudzewa. Sejm złożony tu w r. 1512 pozostawił ślady pieczołowitości królewskiej o dobro miasta, gdyż Zygmunt I nadał mu dochody z łazien w mieście i pobliskim Witowie. Z powodu pożaru w r. 1524 król uwolnił mieszkańców od wszelkich podatków na lat 12, od podwód na 2 lata, a od czopowego na 2 kwartały Akta miejskie. O pierwotnej zależności W. od grodu w Sieradzu świadczy rozporządzenie z r. 1539, którym Zygmunt I poleca mieszczanom pomagać przy naprawie zamku sieradzkiego. W r. 1554 przybyli z Czech żydzi pierwszą tu urządzili synagogę. Lustracya w lat dziesięć dokonana zastała ich właścicielami sześciu domów, z których opłacali podatki królowi, oraz swym starszym w Gnieźnie. Zygmunt August bawi w W. d. 28 lipca 1558 r. , a już w roku następnym handlarze soli, oraz bractwo ubogich ludzi zyskują od króla potwierdzenie swych ustaw, r. 1563 krawcy, 1566 r. rzeźnicy otrzymują takież przywileje. Batory udzielił w r. 1578 przywilej na rzeź, z wyłączeniem propinacyi i palenia wódek. Odtąd, prócz zwykłych potwierdzeń nadań poprzedników swoich, przez wstępujących na tron monarchów, miasto Warta nie otrzymuje nowych przywilejów. Za panowania Jana Kazimierza nawiedziły miasto Hozne klęski. Bytność tego nieszczęśliwego monarchy zanotowały wdzięczne serca mieszkańców, gdy wielu z nich ponadawał zaszczytne prerogatywy, świadczące chlubnie o ich przywiązaniu do ojczyzny. A nie długo nadeszła chwila, gdy miłość tę mogli udowodnić czynem. Najście Szwedów w 1656 r. spowodowało liczne w takich razach spustoszenia i rabunki. Według miejscowej tradycyi szczególniej ucierpieli żydzi, których domy ze szczętem zrujnowano; padł wówczas i starożytny zamek, tak, iż śladów po nim nie pozostało. Król Michał Korybut, urządzając S

Warta

Słownik Geograficzny