rowany, poprzednio pijarów, konsekrowany w r. 1726 p. w. św. Marka. Do par. należą Chochłów, Hatowice, Horodyszcze, Hulcze, Korków, Leczczków, Liwcze, Łubów, Mosz ków, Rusin, Sulimów, Waręż wś i Winniki. Par. gr. kat. w miejscu, dek. waręski. Do par. należą Horodyszcze, Liwcze, Korczów i wieś Waręż. Cerkiew par. , p. w. Uśpienia N. M. P. Do dekanatu waręskiego należą parafie Dłużniów, Hulcze, Chorobrów, Konotopy, Liski, Nusmice, Tudurkowice, Uhrynów, Ulwówek, Waręż i Wojsławice. W mieście jest szkoła 1klas. Miasto zostało założone na obszarze wsi t. n. , za przywilejem Zygmunta I danym r. 1538 Feliksowi Oszszowskiemu z Oszczowa. Nadając prawo magdeburskie, oznaczył król jarmark na św. Stanisław, na św. Prokop i na Poczęcie N. M. P. , targ we wtorek. Ze względu na to, iż miasto leżało przy gościńcu wiodącym na Wołyń, pozwolił król r. 1544 pobierać Oszozowskiemu dla utrzymania dróg opłatę grobelną od wozu obładowanego po pół grosza czyli 9 den. , od wołu zaś i konia na sprzedaż prowadzonego po denarze. Zygmunt August uwalnia mieszkańców r, 1555 na lat 12 od szosu, wszelkich ceł, grobelnego, mostowego i targowego w oałem państwie. Miasteczko przeszło później w posiadanie Matczyńskiego Marka, koniuszego kor. , atsty grabowieckiego. Uchwała sejmu z r. 1676 zatwierdza dla W. wszystkie dawniejsze przywileje na wolności, targi, jarmarki, grobelne i pozwala wolnego używania lasów królewskich Witkowskich. Tenże Matozyński, ulubieniec Jana III, towarzysz jego wypraw, założył w W. r. 1688 kolegium dla pijarów. Przeciw temu wystąpiła akademia zamojska na podstawie swego przywileju, według którego nie wolno było nikomu otwierać szkół publicznych w odległości 12 mil od Zamościa. Pijarzy chcieli ustąpić, lecz pierwej przedstawili sprawę na sejmiku w Bełzie. Szlachta ujęła się za pijarami, protestaoyą akademii odrzuciła, a w instrukoyi danej posłom na sejm zaleciła starać się o zatwierdzenie fundacyi, co też r. 1690 nastąpiło Czas z r 1862, Nr 152. Otworzona szkoła miała zrazu jednego nauczyciela, w r. 1699 były klasy od infimy aż do retoryki, a w 9 lat później wykładano już i filozofią ale tylko dla samych pijarów. Józef Łaszcz, biskup antypatryjski, odziedziczywszy Waręż, począł około r. 1740 wznosić murowane gmachy dla zgromadzenia, które dokończył jego spadkobierca Fr. Salezy Potocki, wojew. ruski. Pijarzy utrzymujący konwikt ubogiej szlachty, po zajęciu wojew. bełzkiego przez Austryą, opuścili swą siedzibę. Kościół ich przeznaczono r. 1784 na parafialny a dawniejszy oddano na cerkiew. Popijarski kościół, fundowany r. 1693 przez Matczyńskiego, który w jego podziemiach został pochowany, przedstawia się z daleka imponująco. Pięknemu założeniu facyaty, ozdobionej dwiema wieżami, nie odpowiada wnętrze jednonawowej budowy. Plac przed kościołem, ozdobiony smukłą, wysoką kolumną z posągiem N. Panny, otoczony murem w wielkim kole perapetowem, z bramą wjezdną i dzwonnicą, przypomina piękne założenia niektórych włoskich kościołów. Kościół jak i budynek kollegium dawnego są z cegły, tynkowane. Wnętrze kościoła jest wspaniałe pod względem architektonicznym. Zawdzięcza to zdobiącym je freskom, odznaczającym się bogactwem motywów dekoracyjnych i miarą w ich zastosowaniu. Ramy obrazów stanowi śmiało zakreślona a z niezwykłą brawurą wykonana malowana architektura, łącząca podniebienia sklepień z wieńczącymi gzymsami. Motyw zwykły w stylu barocco, tak doskonale jest użyty, że stanowi najcenniejszą część całej dekoracyi. Najskromniej założone sklepienie zmienia się, dzięki tym malowidłom, w bogate pendentywy, dźwigające śmiałą konstrukcyjną ornaraentacyę, która tworzy ramę dla jaśniejącego nieba. Na obłokach, otoczony aniołkami, unosi się Bóg Ojciec, nad nim Duch święty. To malowidło na sklepieniu łączy się z postacią Chrystusa w obrazie głównego ołtarza. Obraz przedstawia śmierć św. Marka. Obraz ten i freski sklepienia stanowią jednę kompozyoyę. W nawie kościoła znajdujemy malowidło przedstawiające alegoryę władzy papieskiej, której emblematy unoszą aniołkowie. Te dwie kompozyoyę łączą postacie alegoryczne Wiary, Nadziei, Miłości i Sprawiedliwości. Freski są prawie nieuszkodzone. Część ich architektoniczna jest doskonałą. Późniejsze boczne ołtarze dały powód do fatalnego przeistoczenia malowanej dekoracyi ścian, a malowana architektura, która ma te ołtarze ujmować w ramy, wypadła niefortunnie. Z dawniejszych zabytków nie wiele pozostało. Na wzmiankę zasługuje współczesny olejny portret fundatora. Piękne są cztery miedziane, posrebrzane świeczniki, z tarczami śoiennemi. Znajdujemy także kilka pamiątkowych tablic jedna z r, 1726 z napisem Domin. III post Pentec, poświęcił ks. biskup Jan Feliks Szaniawski, kościół; inna z r. 1793, poświęcona pamięci Kaspra i Michała Świeżawskich Wycieczka w powiat sokalski przez Juliana Zachariewicza w Tece konserwatorskiej, Lwów, 1892, str. 140 i nn. . 2. W. , wś, pow. sokalski, 14 kim, na płn. zach. ód Sokala, 18 kim. na płn. wsch. od sądu pow. w Bełzie, tuż na płd. od urz. poczt. w Warężu. Na wsch. leżą Łubów, Hatowice i Bojanice, na płd, Moszków, Leszozków i Bu

Waręż