dzy Buszą i Neczajówką, ma 14 osad, 28 dzies, Walichnowy, w XVI w. Walknowy, wś, kol. , fol. i dobra, pow. wieluński, gm. Sokolniki, par. Walichnowy, odl. 15 w. od Wielunia, posiada kościół par. murowany, st. poczt. przeniesioną z Naramic przy szosie z Wielunia do Wieruszowa, gorzelnią, wiatrak, 84 dm. , 601 mk. na folw. 7 dm. , 63 mk. , kolon. dm. , 32 mk. . Spis wsi z r. 1827 podaje dwie wsi t. n. , pierwsza w par. Walichnowy ma 41 dm. , 418 mk. , druga w par. Łyskornia przyległa ma 24 dm. , 240 mk. Dobra W. składały się r. 1888 z fol. W. , Maksymów i Wiktorów, rozl. mr. 2288 fol. W. gr. or. i ogr. mr. 806, łąk mr. 142, pastw. mr. 23, lasu mr. 553, nieuż. mr. 29; bud. mur. 19, drew. 3; płodozm. 18pol. ; folw. Maksymów gr. or. i ogr. mr. 598, łąk mr. 1, pastw. mr. 88, nieuż. mr. 12; bud. mur. 2, drew. 4; płodozm. 20pol. ; fol. Wiktorów gr. or. i ogr. mr. 219, lasu mr. 14, nieuż. mr. 4; bud. mur. 2, drew. 3; płodozm. 4pol. ; lasy urządzone. W skład dóbr wchodziły poprzednio wś W. 08. 87, mr. 548; wś Prussak os. 8, mr. 34; wś Mielanów os. 3, mr. 36; wś Kąty os. 26, mr. 226. Skonfiskowana za udział dziedziców w rozbojach i dana kościołowi gnieźn. w r. 1294 przez ks. Przemysława Kod. Wielkp. , Nr 722. Na początku XVI w. mieszka tu częściowa szlachta Wieruszowie, mająca 24 łan. osiadłych, dwa tylko łany zajmują kmiecie, jest też czterech młynarzów. Kościół paraf. p. w. Wniebowzięcia N. M. Panny istniał już w XV w. Na początku XVI był dobrze zaopatrzony w aparaty. Były tu trzy kielichy srebrne jeden pozłacany, krzyż srebrny, trzy starożytne ornaty de postowyecz, dwa świeższe jeden aksamitny, zielony, trzy mszały jeden drukowany, agenda gnieźnieńska, psałterz pisany, graduale z nutami, cztery chorągwie, trzy dzwony, sygnaturka i wiele innych sprzętów. Pleban miał 2 łany z ogrodami, dziesięcinę z łan. szlach. i z każdego po mierze owsa i żyta, od kmieci po 6 gr. z łanu. Jeden młynarz dawał 16 gr. , drugi gr. , zagrodnicy i komornicy po groszu za meszne. Czterej młynarze dawali na Wielkanoc po pół ćwierci mąki pszennej i po groszu. W r. 1723 Paweł Załuskowski, podczaszy kaliski, zbudował nowy kościół z drzewa w miejsce starego zrujnowanego. Kościół ten zgorzał r. 1866. Nowy murowany, ze składek parafian, stanął w r. 1878 Łaski, L. B. , II, 152, 153 i przypisy. W. par. , dek. wieluński, 2130 dusz. Br. Ch. Walichnowy, 1780 Wielkie Walichnowy, w kronikach Valkenborg i Falkenouw, niem. Gross Falkenau, wś kośc. i targowisko na lew. brzegu Wisły, 10, 8 klm. od Gniewu nad bitym traktem, w nizinach, pow. kwidzyński, st. poczt. i tel. i szkoła 2klas. symultanna. Wś obejmuje 856 ha 527 roli orn. , 104 łąk, 37 lasu; 1885 r. 47 dm. , 101 dym. , 506 mk. , 428 kat. , 52 ew. , 22 menonitów, 4 żyd. Dawniej odbywał się tu jarmark, który niedawno został zniesiony. Dla menonitów odprawia się tu nabożeństwo w domu prywatnym. Szematyzm dyec. z r. 1867 podaje W. dek. gniewski miał kościół p. w. św. Jana Chrz. , patronatu rządowego; przy nim bractwo św. Barbary od r. 1804 i br. trzeźwości od r. 1852. W skład paraf. wchodzą W. , Walichnówki, Kuchnia, Rozgarty i Grunówko. W r. 1867 było 911 dusz. Kośoiół murowany stoi od r. 1707; stara wieża została r. 1885 odbudowana. Przez lat 30 był kościół w ręku innowierców. Luteranizm wprowadził tu starosta międzyłęski Franciszek Żelisławski w r. 1566. Wisła wtedy zalała całe niziny a z niemi i W. Proboszczem był wtedy kś. Szymon, w podeszłym już wieku, który dla powodzi schronił się do Klonówki. Więcej też parafii swej nie oglądał. Żelisławski narzucił parafii pastora. Dopiero r. 1596, za starosty Stan. Niemojewskiego, sekr. król, bisk. Rozdrażewski odebrał kościół, ustanawiając proboszczem Jerzego Rimera, rodem z Gdańska. O wielkiej powodzi w W. z r. 1379 donosi annalista Thorunensis ob. Scr. rer. pr. , III, 110. W wielkiej księdze czynszowej z r. 1437 zachodzi teź jako wś w komturstwie gniewskiem położona Falkenberg 1. c. , str. 727. W r. 1458, a więc podczas 13letniej wojny, przybyło 13 żywnością obładowanych statków pod Gniew, dążąc do Gdańska. Gdy je mieszkańcy spostrzegli, puścili się na statkach za niemi ścigając je aż do Walichnów. Gdańskie uzbrojone łodzie, towarzyszące statkom, zwróciły się natychmiast przeciwko napastnikom, wszczęła się potyczka, w której jednak Gdańszczanie ulegli. Obładowane statki, dla króla polskiego przeznaczone, dostały się w ręce nieprzyjaciół, a z niemi 400 łasztów zboża, 400 połci mięsa, 90 wołów, 600 grzywien w kasie, półtory beczki smalcu, 4 beczki wina, 11 beczek miodu i masła, dalej dużo sera, prosa, grochu ob. Scr. rer. pr. , IV, 191. Podczas pierwszej wojny szwedzkiej r. 1626 nadciągnął Zygmunt III z jedenastu tysiącami zbrojnych i rozłożył się pod Gniewem, chcąc zamku dobywać. Szwedzi przelęknieni zbliżyli się z pod Tczewa aż do Walichnów. Tu przyszło do pierwszego starcia w styczniu r. 1627, po którem się Szwedzi pobici cofnąć musieli do obozu ob. Opactwo pelplińskie p. ks. Kujota, str. 479. Według taryfy z r. 1648, gdzie uchwalono pobór podw. a akcyzę potrójną, płacili tu possessores od 50 włók osiad. , 2 karczem, hakbudy,

Walichnowy

Walichnowy