1892 posiada towarzystwo dom piętrowy o 20 pokojach, z ogrodem, zakupiony w 1886 r. , wartości 16, 500 złr. Do urzędu fundacyi należy stypendyum im. Mikołaja Kopernika od r. 1873 i inne. Sprawom sanitarnym służy 5 lekarzy i 2 weterynarzy. Szpital powszechny, utrzymywany kosztem kraju, mieści się w jednym domu; sejm w r. 1893 uchwalił budowę nowego budynku, a jako połowę kosztów przeznaczył 22, 000 złr. Drugi szpital służy dla wojska. Miasto położone w pięknej okolicy, w sąsiedztwie pól i lasów, ma zdrowe, prawie górskie powietrze. Mimo to jednak pojawiały się w ostatnich latach częste epidemiczne choroby, które przypisać należy wpływom pobliskich licznych stawów. Podług ostatnich danych obszar gminy miejskiej wynosił 1731 mr. i 451 sąż. kw. , a mianowicie 1444 mr. 1350 sąż. kw. zajmowały role łąki. ogrody, pastwiska, 93 mr. 1278 sąź. kw. obszaru lasy, 35 mr. 106 sąż. było pod budowlami i podwórzami i 157 mr. 917 sąż. nieużytki. Przestrzeń zaś zajęta przez właściwy obszar miejski wynosiła 730 mr. 451 sąź. W mieście było 505 bud. w tem 496 dm. mieszkalnych 438 parterowych, 55 jednopiętrowych, 3 dwupiętrowe. Śród ludności było osób należących do zawodów umysłowych 460 7 26, zajętych przy gospodarstwie rolniczem leśnem 511 12 57, w rzemiosłach, przemyśle i górnictwie 1583 38 73, w handlu i zakładach kredytowych 309 7 56, służących i robotn. wraz z rodzinami 850 20 80, innej ludności 374 9 15. Dzieje. Początek miasta i osady W. jest zupełnie nieznany. Po raz pierwszy pojawia się nazwa Wadowic w dokum. z d. 24 lutego 1327 r. , mocą którego Jan, ks. oświęcimski, uznaje się wasalem króla czeskiego Jana i otrzymuje od niego w lenno ziemię oświęcimską z miastem i zamkiem Oświęcim i Zator i miastami Kęty, Żywiec, Wadowice ob. Markgraf i Gruenhagen Lehnsu. Besitzurkunden Schlesiens, t. II, str. 577, Zupełnie bezpodstawny jego domysł, jakoby w r. 1245 zostały założone W. jako osada niemiecka ob. Rudolf Tempie. ,, Die deutschen Colonien im Kronland Galizien, Mittheil der k. k. geogr. Gesellschaft in Wien, IV Jahrg. , st. 196. Nazwa osady W. nazwiska mieszkańców i zwyczaje, oraz najdawniejsze księgi miejskie wskazują, że była to od początku osada polska. Pod wpływem kolonizacyi niemieckiej w XIII i XIV w. pojawia się tu, podobnie jak w innych miejscowościach tej ziemi i nazwa niemiecka. . Jako Frauenstadt Fravenstat wymienione są W. w dokum. Wacława II króla czeskiego z 13 maja 1400 r. . Okolice, w której powstały W. należały do do posiadłości Mieszka, syn wygnanego z Polski Władysława IL W r. 1177, układem zawartym z braćmi Bolesławem Wysokim i Konradem, otrzymał Mieszko Raciborz. Ks. Kazimierz II, posiadający wówczas dzielnicę krakowską, dodał mu, przy sposobności trzymania do chrztu syna jego Kazimierza, przyległe grody Oświęcim i Bytom, które dotąd, jako część dyecezyi krakowskiej, nie należały do Szlązka. Na podstawie ugody z synem Bolesława Wysokiego Henrykiem Brodatym, otrzymał Mieszko w posiadanie Opole, stał się w ten sposób panem całej ziemi, później księstwem opolskim albo Szląskiem Górnym przezwanej. Po śmierci czwartego z rzędu księcia Władysława 1282, dziela. księstwo opolskie między siebie jego czterej synowie, którzy już za życia ojca w tej lub owej kasztelami władzę posiadali. Najstarszy z nich Mieszko bierze w posiadanie kasztelanię cieszyńską i oświęcimską, przyjmuje tytuł księcia cieszyńskiego i oświęcimskiego 1290 r. . Dwaj synowie mieszka dzielą się po śmierci ojca między 1314 1316 r. spadkiem a kasztelanię oświęcimską, jako osobne księstwo, otrzymał starszy Władysław. Władysław jest tedy pierwszym ks. oświęcimskim i jemu też przypadły Wadowice w udziale. Za syna i następcy tegoż Jana I, z tytułem scholastyka krakow. , spotykamy się po raz pierwszy w r. 1327 z nazwą Wadowic w dokum. wyżej wymienionym. Początkowych dziejów miasta nie znamy dla braku źródeł. Kiedy Jan II, syn i następca Jana I, ożenił się z krewną Władysława Jagiełły ob. Rychlik Ignacy Księstwa oświęcimskie i Zatorskie, str. 25, to w dwa lata później r. 1396 zabezpieczył jej oprawę pięciu tysięcy grzywien pragskich na zamku Wołku, miast Zatorze i Wadowicach i kilkunastu wsiach. Ten Jan umiera 1405 r. a księstwo oświęcimskie, a więc i W. przypadły stosownie do nadania, Przemysławowi I, ks. cierzyńskiemu. W kilka lat później widzimy znowu księztwo oświęcimskie jako udzielne, z ks. Kazimierzem I na czele. Kazimierzowi zawdzięczają W. swoje najdawniejsze przywileje. Kiedy w r. 1430 miasto zupełnie spłonęło, podnosi je na nowo Kazimierz, przyznając aktem d. 10 Hat. 1430 r. w Oświęcimie wydanym znaczne korzyści. przywilejem tym uwalnia na zawsze mieszkańców od robocizn na rzecz księcia i od płacenia czynszu na lat sześć, po upływie których mają dawać z każdego łanu po pół grzywny groszy pragskich i po dwie miary przenicy, żyta i owsa. Dalej znosi Kazimierz prawo polskie a nadaje niemieckie chełmińskie i jako trybunat apelacyjny ustanawia miasto Zator.

Wadowice