czwartej klasy szkoły głównej a po 1 złr. , od uczniów pierwszej klasy niższej szkoły realnej. Językiem wykładowym był język niemiecki, w polskim uczono tylko niektórych rzeczy z religii i początków gramatyki polskiej. Niższą szkołę realną zwinięto po otwarciu gimnazyum w r. 1868. Natomiast założono w r. 1889 szkołę przemysłową. W r. 1831 otworzono osobną szkołę żeńską, z biegiem czasu dodano kolejno klasy, drugą w r. 1834, trzecią w r. 1857 a w r. 1873 czwartą, W r. 1881 rozszerzono tę szkołę do sześciu klas, mianując dla niej dyrektora i pięć nauczycielek. W r. 1872 otwarto wyższą szkołę żeńską, która przestała istnieć w r. 1879. Oprócz szkół ludowych znajduje się w Wadowicach gimnazyum otwarte w roku 1866. Gmina obarczona ciężarem utrzymywania szkół ludowych kosztujących 6000 złr. rocznie, postarała się o przekształcenie gimnazyum humanistycznego niższego o 4 klas. na wyższe gimnazyum realne o 8 klas. a zarazem zniesienie niższej szkoły realnej. Nastąpiło to w r. 1870. Jednakże w r. 1882 zamieniono gimnazyum realne na humanistyczne, z obowiązkową nauką rysunków w klasach niższych. Gmach, w którym się zakład dziś mieści, wzniesiono w r. 1875 kosztem 48, 000 złr. Gimnazyum ma bibliotekę nauczycielską, liczącą 1891 roku 2740 dzieł w 7393 tomach. Archiwum miejskie mieści się przy magistracie, zawiera 21 dokumentów, 43 ksiąg z lat 1550 1789, Treść ich odnosi się prawie wyłącznie do dziejów wewnętrznych miasta. Prócz uchwał urzędu radzieckiego, znajdujemy tam kontrakty kupna i sprzedaży domów i gruntów, zapisy testamentowe, spory majątkowe, skargi o obrazę czci, sprawy policyjne, darowizny, zapisy dłużne, pokwitowania, rzadziej zaś zapiski o wyborach miejskich, o wydatkach i dochodach. Księgi te, z wyjątkiem dwóch, odnoszą się tylko do urzędu radzieckiego. Prócz tego znajdują się akta nieporządkowane, tyczące się spraw bieżącego stulecia. Z aktów miejskich widać, że niektóre dokumenta i księgi zaginęły. Szczególni dotkliwą jest strata najstarszej księgi, w języku czeskim napisanej, a rozpoczętej już w r. 1463, kiedy najwcześniejsza z dochowanych ksiąg zaczyna się dopiero o jedno stulecie później, bo od r. 1550. Nie dochowały się, prócz dwóch, i księgi urzędu ławniczego. Przemysł i handel miasta jest nieznaczny. Oprócz rękodzieł i warsztatów, zaspakajających potrzeby mieszkańców i okolicy, znajdują się fabryka papieru wyrabiająca papier gorszy i. tekturę, fabryka zapałek, drukarnia i kilka cegielni. Handel ogranicza się na kikunastu sklepach. Jest tu Słownik Geograficzny T. XII. Zessyt l44 apteka i ksiągarnia zajmująca się wydawnictwem książek do nabożeństwa i ludowych, małej wartości. Zarząd miasta. Reprezentacyę naiasta tworzy rada gminna z burmistrzem na czele i urząd gminny albo magistrat jako władza wykonawcza. Rada składa się z 24 członków i 12 zastępców. Straż pożarna ochotnicza ma swego naczelnika. . W r. 1892 stan czynny majątku miasta wynosił. 671, 794 złr. , bierny zaś 69, 732 złr. ; dochód ż r. 1891 wynosił 48, 769 złr. Władze mające siedzibę w W. są starostwo z oddziałem podatkowym składa się z ststy, 2 komisarzy, lekarza, weterynarza, inspektora szkół ludowych. Sprawy techniczne należą do bióra technicznego ststwa w Białej. Sąd obwodowy jest trybunałem pierwszej instancyi dla miasta oraz byłego obwodu wadowickiego. Okrąg sądowy obejmuje 37 0591 miriam. kw. , 304 gmin katastralnych i liczył 352, 555 mk. 1890 r. W okręgu tym mieści się sąd pow. miejski delegowany, 12 sądów pow. , których siedzibami są Andrychów, Biała, Jordanów. Kalwarya, Kęty, Maków, Milówka, Myślenice, Oświęcim, Ślemień, Zator, Żywiec. Mieszczą się tu także prokuratorya państwa, urząd poczt. i tel. , 2 notaryaty, 6 adwokatów. Reprezentacyą autonomiczną jest rada powiatowa i rada szkolna okręgowa. Rada powiatowa składa się z 26 członków, co trzy lata wybieranych. Rada szkolna powiatu obraduje pod przewodnictwem ststy. Władzą wyznaniową jest dekanat rzymskokatolicki. Jest on częścią dyecezyi krakow. a obejmuje 17 parafii Andrychów, Barwałd, Chocznia, Frydrychowice, Graboszyce, Inwałd, Klecza, Pełczowice, Radocza, Ryczów, Rzyki, Spytkowice, Tłuczan, Wadowice, Wieprz, Witanowice, Wożniki i kościół filialny w Ponikwie. Razem obejmuje 3 miasta, 45 wsi i 49, 391 mk ra. kat. Do par. wadowickiej należą wsi Ponikiew z kośc. filial. , Tomice, Jarosze wice, Korzeń Górny i Dolny, Roków i Zawadka, z W. ma 7831 rz. katol. Izraelici tworzą gminę wyznaniową, mającą własną synagogę. W. wraz z powiatem tworzą przy wyborach do sejmu z kuryi mniejszych posiadłości Jeden okrąg wyborczy. Przy wyhorach do Rady państwa W. wspólnie z powiatem wadowickim i myślenickim wybierają jednego posła z kuryi mniejszych posiadłości. Zakłady finansowe. Kasa oszczędności powiatowa, towarzystwo ochrony własności ziemskiej, nadto agenoye kilku towarzystw asekuracyjnych. Zakładem dobroczynnym jest Bursa im. Stefana Batorege. Bursa ta, utrzymywana przez towarzystwo w tym celu zawiązane r. 1880, ma na celu wspieranie młodzieży uczęszczającej do gimnazyum. Obecnie r. 56

Wadowice