nym biegu zasilana licznemi strumykami i rzeczkami. Oprócz Pereczutej i Uździanki ważniejsze jej dopływy są Wiazynka, Łopianka i Studzionka. Łąki nad Usą słyną z obfitości i dobroci. 4. U. , ob. Usza. A. Jel. Usa 1. zaśc. szl. nad Usą, pow. oszmiański, w 4 okr. pol, o 107 w. od Oszmiany, 2 dm. , 28 mk. katol. 2. U. , dwie pobliskie wsi nad rz. Usą, pow. ihumeński, przy drodze z Kamionki do Trojówki, w 1 okr, pol. i gm. Uzda. Od północy leżą duże błota lesiste, zwane Hałe. U. Wielka ma 23 osad, U. Mała 13 osad. Cerkiewka św. Jerzego parochii uździeńskiej i szkółka paroch. od 1885 r. Za poddaństwa własność Zawiszów, należała do domin. Kamionka. W XVI w. władali U. Kopciowie, skutkiem czego zwała się czasem Kopciowszczyzną; potem w 1646 r. Maciej Kopeć odprzedał połowę U. Kazimierzowi Łążyńskiemu, lecz następca Macieja, Dominik Kopeć procesował Łążyńskich dokument w archiwum piszącego w Zamościu. Grunta i łąki wyborne, w okolicy lasy. 3. U. , dobra przy zlaniu się rzeki Usy z Wiazynką, pow. miński, w 3 okr. pol. , par. katol. i gm. Koj danów, o 1 milę od mka Kojdanowa i tyleż od st. dr. żel. mosk. brzeskiej Fanipol pier wotnie Tokarówka, o 32 w. od Mińska. Nie gdyś należała do jezuitów mińskich ob. Teka Wileńska, II, 201, obecnie do rodziny Czerwińskich, ma około 40 włók; grunta w kulturze, łąki wyborne nadrzeczne, młyn wo dny turbinowy, znaczny dochód z drobnych arend, gospodarstwo zamożne. A. Jel. Usacz, Usacza, ob. Uszacz. Usaja, wś i dobra, pow. lepelski, w 1 okr. pol. , gm. Usaja, o 35 w. od Lepla, posiada cerkiew p. w. Opieki N. M. P. , wzniesioną w 1811 r. przez Hrebnickiego. Dobra, własność Teresy Samiszczyny, mają 1156 dzies. Gmina graniczy od zachodu z gm. Czerstwiaty, od płd. z gm. Biała, od wschodu z gm. Martynowicze, od płn. zaś z gm. Turowla pow. połockiego, obejmuje 41 miejscowości, ma 543 dm. włośc. obok 17 dm. należących do innych stanów, 4987 mk. włościan, uwłaszczonych na 5374 dzies. ziemi. Usakin al. Husakin, wś, pow. ihumeński, w 3 okr. pol. berezyńskim, gm. Dołhie, o 85 w. od Ihumenia. A. Jel. Usarowszczyzna, zaśc, pow. nowoaleksandrowski, w 3 okr. pol. , o 56 w. od Nowoaleksandrowska. Usarzewo, pow. średzki, ob. Uzarzewo. Usarzów al. Uzarzów, w dok. z r. 1381 Urzazow, Wrzazow, wś i fol. , pow. sandomierski, gm. Lipnik, par. Goźlice, odl. od Sandomierza 17 w. , ma 19 dm. , 200 mk. W 1827 r. było 15 dm. , 85 mk. , par. Malice. W r. 1885 fol. U. rozl. mr. 502 gr. or. i ogr. mr. 475, łąk mr. 11, past. mr. 9, nieuż. mr. 7; bud. mur, 4, drewn. 10. Wś U. os. 14, mr. 140; wś Osiny os. 23, mr. 186. Wydźga de Urzazów występuje jako świadek w dok. z r. 1381, 1385 i 1386 Kod. Małop. , III, 337, 360, 365, 370. W połowie XV w. wś Usarzów, w par. Goźlice, własność Zawiszy, mia ła 7 łan. km. , 4 karczmy, zagr. , od których dziesięcinę, wartości 8 grzyw. pobierał bisk. krakowski. Fol. rycerski dawał dziesięcinę pleban. w Goźlicach Długosz, L. B. , II, 333, 336. Według reg. pob. pow. sandomierskie go z r. 1578, Uzarzowski płacił tu od 4 osad. , 2 łan. , 2 zagr. z rolą; Stanisław Niedźwiecki od 7 osad. , 3 łan. , 1 zagr. , 2 kom. Pawiński, Małop. , 173. Br. Ch. Uść 1. Duży, niem. Gross Uscz, al. Uszcz, dobra ryc. na płd. od Chełmna, na wzgórzach nadwiślańskich, po praw. stronie Fryby, pow. chełmiński, st. p. , tel. i kol. i par. kat. Chełmno, o 2, 5 klm. odl; 871, 47 mr. magd. W 1885 r. 3 dm. , 49 mk. , przeważnie katol. ; hodowla bydła holenders. rasy; dziedzic 1885 Plenz, 1858 r. Suffczyński. Dawniej należał do dóbr także lasek ciągnący się ku Wiśle. R. 1886 kupił dobra te na subhaście Huelsen z Grudziądza za 94, 100 mrk. 2. U. Mały, niem. Uszcz al. Uszczmuehle, wieś z wiatrakiem i karczmą, tamże, na wyniosłej płaszczyźnie, z pod której wypływa obfite źródło; 22, 14 mr. magd. ; 1885 r. 1 dm. , 11 mk. Znajduje się tu cmentarzysko przedhistoryczne ob. Objaśnienia do mapy archeol. Ossowskiego, str. 16. W dok. zachodzi U. po raz pierwszy w statucie łowickim z r. 1222 pod nazwą Uniche i Vnizhe, zapewne zamiast Unizhe, r. 1232 zaś p. n. Ust i Uctass; prócz tego napotykamy nazwy Awczigk, Hutascz i Uszin. W odnowionym przywileju Chełmna z r. 1251 jest U. wymieniony jako wś graniczna ob. Preuss. Urkundenbuch, I, str. 185. Za czasów krzyżackich należał U. do komturstwa starogrodzkiego jako folw. zakonu; ale zdaje się, że we wsi mieszkali także wolni włościanie na prawie polskiem, bo roku 1539 zamienia im takowe komtur starogrodzki na chełmińskie. Tegoż roku dostaje Nowak Noueke z U. pół włóki na prawie chełm. , którą przedtem posiadał ststa wsi Watlewa Podil na prawie pols. ob. O narod. pols. przez Kętrzyńskiego, str. 66. R. 1452 przechodzi U. z obszarem 10 włók drogą zamiany na własność szpitala św. Ducha w Chełmnie, który za te ustąpił posiadła jednego w. Kijewie ob. Schultz Gesch. der Stadt Kulm, I, 203. Później nabyli ten folwark biskupi chełmińscy, gdyż r. 1516 ustępuje go biskup Jan Konopacki wraz z Wabczem Hugonowi ze Smoląga, chorążemu chełmińs. , wzamian za inne dobra ob. Urk. B. des B. Culm,

Usa

Usa 1

Usacz

Usaja

Usakin

Usarowszczyzna

Usarzewo

Usarzów

Uść