solid. Pawinski, Wielkp. , I, 278. W r. 1789 wś jest własnością katedry płockiej. Br, CL Uniejów 1. w dok. z r. 1136 Üneievo, 1357 Uneyow, os. miejska, dawniej miasto, na praw. brzegu rz. Warty, w punkcie zejścia się dróg bitych z Łęczycy odl. około 30 w. , Turka 21 w. i Koła, pow, turecki. Leży w nizinie otoczonej wzgórzami. W odległości 3 w. na płd. zachód od U. znajduje się Spioymierz. Obecnie U. posiada kościół par. murów, dawna kollegiata i drugi drewniany, synagogę murow. , dom przytułku na 13 starców, sąd gm. okr. ir, szkołę początkową, urząd gm. z kasą pożycz. , st. poczt, i tel. , rejenta, aptekę. Stary zamek arcybiskupi, dziś rezydencya właściciela majoratu Kośoielnica; przy zamku piękny park. U. ma 173 dm. i 3133 mk. śród stałej ludności jest 1300 żyd. i 114 prot. . W r. 1827 było 134 dm. , 1431 mk. Do mieszczan należy 1429 mr. ziemi. Ludność żydowska trudni się handlem, chrześciańska rolnictwem i rzemiosłami. Z zakładów fabrycznych istnieją fabryka octu mała, olejarnia, 9 wiatraków, garbarnia i farbiarni a. Z rzemieślników jest najwięcej szewców 80, następnie krawców 26, stolarzy 22, piekarzy 10, rzeźników 8, garncarzy 8, kowali 5. Kasa osady miała w r. 1890 dochodu stałego 1784 rs. z czynszów dzierżawnych, szlachtuza, targowego i kapitału zapasowego rs. 4000, użytego na fundusz kasy pożyczkowej. Jestto starożytna osada w dawnej kasztelanii spicymierskiej, nadana zapewne już w XI w. arcybiskupom gnieźn. Wymienia ją w liczbie włości arcybiskupich akt Innocentego II z r. 1136. Wcześnie stosunkowo arcybiskupi urządzili tu jeden ze swych dworców. Konrad, ks. krakowski, nadając r. 1242 w Sieradzu swobody posiadłościom kościoła gnieźn. , wymienia jako osady, mające dworce arcybiskupie Łowicz, Slup, Uniejów, Swarawę. R. 1260 Kazimierz, ks. łęczycki, potwierdza swe dawniejsze nadanie arcybiskupom części rzeki Warty z bobrowniami pod Uniejowem. Pierwszym z arcy biskupów, który tu przeważnie przebywał, był błogosławiony Bogumił r. 1182, który pędził życie ascetyczne i umarł w swej pu stelni w Bobrowie pow. kolski. Następnie przebywa tu często arcyb. Jakub Świnka, fundator szpitala i kościoła św. Ducha w 1283 r. Pochowany on został w U. Zapewne już wtedy U. posiadał prawo miejskie i kollegia tę w dok. z r. 1301 występuję praepositus Gregorius, Kod. dypl. pol. , II, 159. Napad Krzyżaków r. 1331 niszczy miasto i kościół, Akt z 1339 r. wymienia koUegiatę i kościół paraf, w U. , w liczbie świątyń złupionych przez Krzyżaków Kod. Wielkp. , Nr. 1192. Widocznie kollegiata, p. w, p, Maryi, miała swój kościół ozy też kaplicę przy dworcu arcybiskupim, zaś miasto posiadało kościół pa, rafialny, p. w. św. Mikołaja. Potwierdzenie posiadłości arcybiskupich przez Kazimierza W. r. 1357 wymienia civitatem Uneyow cum foro et villa eidem ooniuncta dicta Koscelna wes Kod. Wlkp. , Nr. 1354. Wskrzesicielem upadłych kościołów i instytucyi kościelnych był arcyb. Jarosław, który nadaje kollegiacie nową erekcyę, ustanawiając proboszcza, archidyäkona, kustosza, pięciu kanoników i siedmiu wikaryuszów mansyonarzy. Jednocześnie na miejscu starego drewnianego kościołka wznosi nowy, murowany, okazały, konsekrowany około r. 1365 p. w. N. P. Maryi. Przy kościele capella zaś św. Mikołaja, ufundował prepozyturę dla benedyktynów tynieckich i proboszczowi nadał prawo zasiadania w stallach kollegiaty. Wybudował też nowy zamek murowany, obronny, do którego kapituła gnieźnieńska przewoziła wrazie wojny swój skarbiec, księgi i archiwa. W r. 1376 odbywa się pierwszy synod duchowieństwa. R. 1423 arcyb. Mikołaj datuje akt in castro nostro Uneow Kod. dypl. pol. , II, 394. Zmarły w U. r. 1448 arcyb. Wincenty Kot przeznaczył dla kościoła kollegiackiego cztery beczki wina z winnic w dobrach uniejowskich i chełmskich. Arcyb. Zbigniew Oleśnicki parafię w pobliskim Spicymierzu oddał na uposażenie mansyonarzów kollegiaty. Do wikaryata przy archidyakonie należał zarząd parafią miejską, zaś parafią wiejską rządził wikaryusz za proboszcza kollegiaty. Kanonie nosiły nazwy chebdowska, grabowska, nerska, Janiszewska, świniecka, od wsi stanowiących główne uposażenie. W r. 1492 złupił zamek i miasto niejaki Kuśmider Gruszczyński, mszcząc się na Oleśnickim. Na początku XVI w. miasto składa się z trzech części stare miasto z rynkiem, kollegiata i kościołem św. Mikołaja, otoczone wałem i fosą, z bramami, przedmieście przed bramą miejską od strony Szadka i nowe miasto od strony wsi Ostrowska ku zachodowi. Jan Łaski, arcyb, , aktem z 23 sierpnia 1520 r. zjednoczył tę części, obejmując j jedną nazwą. Założył on r. 1522 w U. dom przytułku dla księży potrzebujących opieki skutkiem starości lub choroby i nadał za uposażenie wójtowstwo uniejowskie i dziesięciny od mieszczan. Zakład ten zwinął arcyb. Drzewiecki. W r. 1563 miasto ma 90 rzemieślników i płaci szosu 96 flor. ; r. 1552 przedmieście Kościelna Wieś, zwane w spisach Vilia templi, ma 16 osad na 16 łanach i 2 łany sołtysie Pawiński, Wielkop. , II, 232, 309. Gdy arcybiskupi przestali gościć w U. i założyli swe rezydencyo w Łowiczu i Skierniewicach, miasto i kośoio

Uniejów

Uniejów