na Czarnkowie Gallus, w Pomn. Dz. Pol. , I, 457. Wracając z wyprawy czeskiej, król odzyskał Wieleń nadnotecki, wydany Pomorzanom równocześnie z U. i ukarał śmiercią wiarołomnego Gniewomira, poczem U. wróciło pod panowanie Krzywoustego. W r. 1124 zatrzymał się tu św. Otto, idąc z Gniezna na Pomorze; r. 1223 d. 9 paźdz. Władysław Odonicz, wróciwszy z Węgier i ubiegłszy zamek ujski za pomocą Świętopełka, wielkorządzcy Pomorza Boguchwał, II, 554, mienić się zaczął księciem na Ujściu Kod. Wielkop. , p. r. 1223 5, które stało się widownią zapasów jego ze stryjem Władysławem Laskonogim; r. 1226 7 kusił się Laskonogi bezskutecznie o zajęcie U. ; r. 1231 występuje pierwszy znany kasztelan ujski Olbracht; następcami jego byli Domarad 1233 34, Strasz 1242, Przecław 1257 68, Bogusław Domaradowicz 1280 94, piastował równocześnie urząd podkomorzego pozn. , Dzierżykraj 1294 96, Chwał 1299 i Zbilut 1335 39. W r. 1234 wróciło U. do Odonicza na mocy układu z Henrykiem Brodatym Kod. Wielkp. , n. 168, 173; w r. 1239 przy śmierci swej posiadał Odonicz U. , Nakło i Szrem; synowie jego Przemysław i Bolesław, utraciwszy dwa ostatnie grody, dzierżyli U. do r. 1242. W tym czasie, po usunięciu książąt szląskich, wezwani do objęcia rządów, odzyskali całą Wielkopolskę; w r. 1249, przy powtórnym podziale tej dzielnicy, dostało się U. z innemi grodami ks. Bolesławowi; Przemysław atoli odebrał mu je następnego roku. W r. 1259, w dwa lata po śmierci Przemysława, zawitał do U. ks. Bolesław, i tu osadzonym w Dobrym Ługu cystersom zatwierdził posiadanie 500 łan. ziemi nad Ponikwą Kod. Wielkp. , n. 381. Powołany w r. 1306 na księstwo wielkopolskie ks. szląski Henryk na Głogowie, utracił je w r. 1310; pomimo to dzielili się w r. 1312 książęta szląscy grodami wielkopolskiemi, między któremi wymieniają także U. z okolicą Kod. Wielkop. , n. 952. Dzieje U. do r. 1375 nie są wyświecone; bowiem r. 1336 38 kuszą się o odzyskanie tego grodu panowie de Guntereberg, którym pomoc przyrzekają margrafowie brandeburscy Ludwik i Stefan Kod. Wielkp. , n, 1161, 1187, a w r. 1375 miał pisać się panem U. Fryderyk de Wedel Janko z Czarn, , Pomn. Dz. Pol. , II, 660. W r. 1384, w czasie wojny domowej Grzymałów z Nałęczami, znajdowało się U. w ręku Dobiesława z Gołańczy i braci jego, którzy z załogą ztąd wykonywali podjazdy tamże, U, 753. U. , w którem w r. 1396 d. 30 stycz. król Władysław zastawił niektóre królewszozyzny Sędziwojowi z Szubina Kod. Wielkp. n. 1965, nie zdaje się być U, nadnoteckiem. W r 1413 d. 24 czerwca król Władysław nadał temu miastu prawo niem. Wuttke, Staedteb. , 43; r. 1430 było U. czołem ststwa i wchodziło w skład pow, poznańskiego; r. 1458 dostawiło 10 żołnierzy pieszych na wyprawę malboraką, a w spisie z r. 1524 wymienione jest między miastami ziemi kaliskiej, które dostarczać miały podwód Kod. Wielkp. , wyd. Racz. , str. 181, 221. Wójtowstwo miej scowe, wykupione w r. 1489 i 1519 przez ówczesnych ststów Rykaczewski, Inwent. , 291, 4, przydzielone było do starostwa. W r. 1655, w mies. lipcu, stanęło wojsko szwedzkie Karola Gustawa przed U. , na praw. brzegu Noteci; wojsko wielkopolskie pod dowództwem Krzysztofa Opalińskiego, wojew. pozn. , i Andrzeja Grudzińskiego, wojew. kaliskiego, bronić miało przeprawy. Po drobnych utarczkach, za namową znajdującego się w obozie szwedzkim Radziejowskiego, poddała się Wielkopolska królowi szwedzkiemu; odnośne układy podpisano w U. d. 25 lipca. Puffendorf podaje ryciny miasta i utarczki czyt. Wielkopolska w czasie pierwszej wojny szwedzkiej od r. 1655 do 1657, Poznań, 1864. W r. 1773 Prusacy zajęli U. , liczone wówczas do pow. wałeckiego, w r. 1807 do departamentu bydgoskiego, a od r. 1815 do pow. chodzieskiego. W r. 1848 żądali Niemcy ujscy wcielenia do rzeszy. Na obszarze miejskim wykopano monety rzymskie z czasów Trajana, 2 fibule i celty ob. J. N. Sadowskiego Drogi handlowe. Starostwo tyskie niegrodowe pojawia się w r. 1430; król Władysław pozwala Marcinowi z Sławska, kasztel. poznańskiemu, wykupić z rąk Piotra Korżboka, podkomorzego pozn. , miasto U. i wsie Rataje, Chrostów, Szeligów Żelgniew, Polanino Podaniu, Nową Wieś Ujską i Śmiłów, zastawiono za 500 grzyw. Ryczaczewski, Inwent. , 281. U. , które król Kazimierz r. 1469 zastawia kasztelanowi Wątróbce ze Strzelc za 100 grzyw. tamże, 289, zdaje się być Ujściem Solnem w Małopolsce. W r. 1489 Anna, wdowa po wójcie Michale, ustępuje praw swoich do wójtowstwa ujakiego Maciejowi z Bnina, wojew. pozn. , a następca jego Hieronim Moszyński z Bnina wykupił je w r, 1519 z rąk Jana i Anny, dzieci Macieja Krzywdy tamże, 291, 4 i przydzielił do starostwa, którego był tenutaryuszem. Temu Moszyńskiemu pozwala w r. 1514 król Zygmunt wykupić wś Rataje, należącą do starostwa ujskiego, z rąk Piotra i Mikołaja, braci de Chodecz z Chodzieży, a w r. 1518 ubezpiecza mu dożywocie na U. , Pile i Mosinie tamże, 303, 293. W r. 1541 Łukasz Górka, bisk. włocławski, starał się o sstwo ujskie dla brata swego Andrzeja, który je uzyskał przed r. 1552. Około r. 1561 trzymał je Stanisław

Ujście