Zelech nadaje tam wójtowstwo ks. Korytkowski, ,, Arcyb. gnieźn. . Uchanie, os. miejska, dawniej miasteczko, na strum. t. n. , jednym ze źródłowych ramion Wełnianki dopł. Bugu pod Dubienką, pow. hrubieszowski, gm. Jarosławiec, par. Uchanie, odl. 21 w. na zach. płn. od Hrubieszowa, a 7 w. na wsch. od Wojsławic st. poczt. , 28 w. od Rejowca st. dr, żel. nadwiślań. . Leży na pochyłości wzgórz, sięgających w pobliżu osady do 910 st. npm. Gleba żyzna, sprzyja uprawie owoców sady śliwkowe. Osada posiada cerkiew, kościół par. katol, synagogę, szkołę początkową, 130 dm, 4 mur. , 2113 mk. w połowie żydów. Do mieszczan należy 639 mr. , rozdzielonych na 254 osad. Rzemieślników bardzo mało; krawców 13, szewców 8, stolarzy 5, ślusarzy 2, cieśli 4, tkaczy 2 rymarzów 2, mechaników 2, kotlarz. , Jar marków 6 do roku. W r. 1827 było 180 dm. , 867 mk. ; 1864 r. 132 dm, 7 mur. i 1812 mk. Zawiązkiem osady była wieś królewska, której połowę nadał wieczyście Kazimierz Jagiellończyk r. 1470 w Radomiu Pawłowi Jasieńskiemu z Jasieńca, kasztel. sandom. , stcie bełzkiemu i chełmskiemu. Tenże król na prośbę Pawła Jasieńskiego pozwala r. 1484 w Piotrkowie wynieść tę wieś na miasto i usuwając zachowywane dotąd prawa polskie i russkie, nadaje magdeburskie. Targi co środa a jarmarki na św. Wojciech i Wawrzyniec ustanawia. Król Aleksander potwierdza te przywileje r. 1504 w Krakowie i uwalnia mieszczan na lat 16 od czynszów i czopowego. W r. 1550 otrzymują przywilej przeznaczający cło grobelne na naprawę mostu Lustr. , 4, 40. Zygmunt III potwierdzając przywileje r. 1596, dodaje jarmark na Wniebowzięcie i targi przenosi na poniedziałki. Przywilejem z r. 1603 pozwala na wzniesienie ratusza, domów zajezdnych, pobór placowego, targowego i dodaje jarmark na Zielone świątki. Władysław IV w 1640 r. zatwierdzając przywileje, dozwolił mieszczanom swobodnego handlu w całym kraju. Kiedy U. przeszły od Jasieńskiego do Uchańskich, niewiadomo. Jasieński zniarł r. 1489, mając lat 56, pochowany we Włocławku. Ponieważ wś Uchań pod Łowiczem została założoną dopiero przez arcybiskupa Uchańskiego, przeto nie można jej uważać za gniazdo, od którego rodzina przybrała nazwisko. Trzeba przypuścić, iż albo wraz z Jasieńskim siedzieli już na drugiej połowie U. przodkowie arcybiskupa albo też że dopiero po nabyciu U. na początku XVI w. przybrali od dóbr nazwisko. Rodzina ta, h. Radwan, pochodziła z Mazowsza. Gniazdem ich była wieś Rusiec pod Nadarzynem koło Warszawy. Wywodzili się zaś ze Służewa pod Warszawą i dodawali w podpisach tytuł comes de Służewo. Z potiwierdzenia nadań tej rodziny przez Zygmunta Augusta widać, iż w XVI w. poprzybierali rozmaite nazwiska od siedzib. Obok Uchańskich są Nadarzyńscy, Magnuszewscy, Jakaccy. Na Rusi spotykamy Tomasza Uchańskiego, łowczego bełzkiego, brata biskupa. Brat Tomasza Jakub, zostawszy w r. 1538 kanonikiem chełmskim a r. 1550 biskupem tej katedry, starał się widocznie wraz z bratem o utworzenie, za przykładem tylu innych, fortuny pańskiej na Rusi. W tamtych stronach powstaje teraz cały szereg miast i miasteczek przy rezydencyach pańskich Rejowiec, Zamość, Sieniawa, Goraj i inno. Według lustracyi z r. 1550 zostają U. w posiadaniu Arnolfa Uchańskiego, łowczego bełzkiego, później wojew. płockiego. Otrzymało miasto cło grobelne na naprawę mostu Lustr. , 4, 46, 65. U. posiadają zamek arx, będący rezydencyą dziedziców. Jakub Uchański, jeszcze będąc biskupem chełmskim, zakupił od Jakuba Snopkowsfskiego, wojskiego chełmskiego, Hajownicką Wolę zapewne i Hajowniki, tudzież Wysokie, leżące na płd. od Skierbieszowa dobra bisk. chełm. , dość daleko od Uchań. Dbając o podniesienie miasta biskup i brat jego Arnolf, wojew. płocki, obdarzają kościół w U. bogatemi aparatami, złożonymi jednakże dla bezpieczeństwa w zamku i uposażają probostwo połową wsi Wysokie i karczmami w mieście. We wsi Uchanie zdawna zapewne należy do kościoła Poświętne sanctuarium, na którem siedzi 5 kmieci, W r. 1581, gdy proboszczem jest kś. Sebastyan Brzozowski, dziekan gnieźn. , dokonywa Jakub Uchański, arcyb. , zmiany w uposażeniu. Odbiera kościołowi karczmy w U. i pół Wysokiego Uchańskiego a daje w zamian dalej położoną Wolę Hajownicką i pół Wysokiego Hajownickiego. W akoie taj zamiany, datowanym z Łowicza, potwierdzonym przez króla, przelewa arcybiskup prawo patronatu koleją lat na Pawła Uchańskiego, ststę drohobyckiego, syna Tomasza, i synów Arnolfa; Stanisława, Jakuba, Jana i Arnolfa Wierzbowski, Uchansciana, II, 360 363. Paweł Uchański, później wojewoda bełzki, żonaty z Anną Herburtówną, umiera w 1590 r. odbywając poselstwo do Konstantynopola. Jedyna córka jego Helena wychodzi za Mikołaja Danitowicza i wnosi U. w posagu. Daniłowicz umiera r, 1624, podobno pochowany był w U. , które odziedziczył syn Jan Mikołaj, żonaty z Heleną Opalińską i powtórnie z Zofią Tęczyńską. Zmarł r. 1650 w Lublinie bezpotomnie. Dobra U. przechodzą na braci jego. Daniłowicze zapewne, wraz z przebudową kościoła, wysławili okazałe pomniki grobowe Pawła i Stefana Uchańskich, Starowolski w r. 1632 oglą

Uchanie

Uchanie