a potem kościołek drewniany. W r. 1736 konsekrowano kościół p. w. św. Mikołaja. W 1763 r. spalił się kościół i klasztor, poczem jo znowu odbudowano. Do par. łacińskiej należą Bratkowce, Chomiakówka, Czarnołoźce, Jurkówka, Kłubowce, Ladzkie, Markowce, Miłowanie, Mykietyńce, Olszanica, Ostrynia, Podłoże, Podpieczary, Pohonia, Przeniczniki, Roszmów, Słobódka, Stryhańce i Uhorniki. Parafia ormiań. katol. ma osobny kościół. Był on zrazu drewniany; r. 1759 rozpoczęto budowę nowego, głównie staraniem Mikołaja Potockiego, woj. bełzkiego. Na tablicy marmurowej, umieszczonej obok wielkiego ołtarza, wyryto Memento Nicolai Potocki. Par. gr. kat. dek. tyśmieniecki ma trzy cerkwie. W r. 1732 był w T. monaster bazyliański, ale już w r. 1744 przestał istnieć. Do dekanatu należą parafie Bratkowce, Chomiakówka, Czarnołoźce, Hawryłówka, Kamienna, Kołodziejówka, Krzywotuły Stare, Ladzkie Szlacheckie, Markowce, Olszanica, Ostrynia, Podpieczary, Pohonia, Roszniów, Tyśmieniczany, Winograd, Wołosów i Worona. Żydzi mają bóżnicę murowaną, wzniesioną za pozwoleniem arcyb. lwowskiego Wacława Sierakowskiego, pod warunkiem aby była na osobnem miejscu od kościołów i domów katolickich, długości łokci 42, szerokości 38 i by wysokością swoją kościołów nie przechodziła, ani im nie wyrównywała, strukturą zwyczajną, żadnych wspaniałości zewnątrz nie mając i o dwunastu oknach Barącz, I. c, str. 244. Około r. 1739 istniała szkoła przy kościele ormiańskim. W r. 1799 powstała szkoła przy klasztorze dominikańskim, a w r. 1817 ustalono fundusz na nauczyciela. Obecnie znajduje się w mieście szkoła etat. 2klas. , a na przedmieściu szkoła 1klas. Jest też kasa pożycz. gm. z kapit. 2064 złr. O początkach miasta podaje Barącz I c, str, 225, że pierwotnie było zbudowane na wzgórzu, zwanem i dziś jeszcze Horodyszczem, przy drodze z Tyśmienicy do Kołomyi, za Strymbą. Należało do dóbr królewskich, gdyż Kazimierz Jagiellończyk wyraża w przywileju z r. 1448 dla tym rychlejszego wzrostu i w celu polepszenia bytu miasta naszego oppidum Nostrum Tyśmienicze, przenosimy z prawa polskiego i ruskiego na niemieckie. W Krakowie d. 23 czerwca 1461 znosi król Kazimierz jarmarki w Tyśmienicy Liske, A. G. Z. , t. VI, str. 64. W r. 1513 T. spalili Turcy, Tatarzy i, Wołochy, a przywileje uległy zatracie. Pozostali mieszkańcy przenieśli się w dolinę Worony i tam założyli nową osadę. Niewiadomo kiedy T. została nadana na własność prywatną. Dziedzice T. Auktus Grzegorz i Jakub bracia z Paniowa, starostowie stryjski i żydaczowski, wyjednali u Zygmunta 1 w r. 1513 przywilej, na mocy którego wolno im było pobierać cło i targowe od wozu z towarami końmi ciągnionego 2 gr, , wołmi grosz; od wołu próżny wóz prowadzącego 3 denary; od mazi z rybami, za ładunek kamień ryb, a za maź grosz; od płaskiego kotła do warzenia soli 6 gr. ; od kotła 1 1 3 gr. ; od żelaza 10tą sztukę, od telegi z solą tołp 200; od kupców na miejsca, gdzie towary składają, grosz; od innych zaś ludzi sprzedających rzeczy zwyczajne, pół grosza; tytułem zaś targowego od cebra ryb 2 gr. i tyleż od beczki ryb solonych. Gdy potem Wołosi miasto powtórnie spustoszyli, uwolnił je król w r. 1540 od podatków na lat 4, od czopowego zaś na kwartał. W mieście osiedlało się wielu kupców ormiańskich, za ich staraniem rozwijał się handel i przemysł zwłaszcza wyrób safianu i skór, powstawały składy towarów. W początkach XVII w. doznało miasto klęski, jak się okazuje z przywileju Zygmunta III z r. 1618, którym król mając wzgląd, iż miasto i 8 wsi, należące do Jadwigi z Tarnowskich Potockiej, wdowy po Jakubie, woj. bracławskim, ogniem i mieczem świeżo przez Tatarów zniszczone zostały, uwalnia tę majętność na lat 4 od poborów. Miasto znowu zaczęło się wzmagać. Od płd. stanął zamek z muru, wałem opasany i wodą oblany; na wschodzie, prawie na samym brzegu Worony zbudowali bazylianie monaster z cerkwią, w rynku wystawiono cerkiew miejską, a oprócz tego powstała jeszcze cerkiew przedmiejska. Katolicy mieli też swego komendarza. T. dziedziczyli przez czas dłuższy Potoccy. Ulryk Werdum przejeżdżał przez T. d. 8 stycznia 1672 r. i w dzienniku swoim pisze Tyśmienica, małe miasteczko, z wałami z ziemi i palisadami na nich, ale wszystko zupełnie w walącym się stanie. Ma ono dwa ruskie kościoły z drzewa, jeden w mieście, drugi na przedmieściu Liske, Cudzoziemcy w Polsce, str. 173. Przy schyłku r. 1676 Turcy i Tatarzy zniszczyli znowu miasto. W r. 1677 zaczęło się odbudowywać, a ówczesny dziedzic Dominik Potocki wezwał Ormian, wygnańców kamienieckich, aby się tu osiedlali. W r. 1686, oczekując na ściągające się do obozu pod Tłumaczem wojsko, bawił tu dłuższy czas Jan III; tu pożegnał krolowę, która mu aż do T. towarzyszyła. D. 16 marca 1689 r. wydała w Bohorodczanach Konstancya z Truskolas na Bohorodczanach i Tyśmienicy Potocka, podskarbini nadworna, korzystny przywilej dla nacyi ormiańskiej. Naprzód księdzu naznaczyła 60 złp. , które corocznie z arendy wypłacać się miały. Uwolniła Ormian od powołoszczyzny, dziesięcin, owcze, pszczelnej, podpasiecznej i wszystkiej należą

Tyśmienica