w dorzeczu Dźwiny Zachodniej i Msty Cny a wyszniewołocki w dorzeczu Msty. Wołga, biorąca początek w płn. zach. części pow. ostaszkowskiego, przepływa gubernię na przestrzeni do 500 w. Z dopływów jej najważniejsze od praw. brzegu Żukopa, Piesocznia, Mołodoj Tud, Wazuza, Derża, Szosza, Dubna, Nerl; . od lewego zaś Seliżarowka, Kosza, Itomla, Tma, Twerca, Soż, Medwiedica, Kaszynka i Mołoga. Dźwina Zach. bierze początek w płd. zach. części pow. ostaszkowskiego, przez który przepływa na przestrzeni 38 w. i na przestrzeni 40 w. stanowi granicę od gub. pskowskiej. Przybiera od lew. brzegu Neteśmę. Do systematu rz. Msty należy właściwa Msta, wypływająca z jez. Mastino oraz Cna ze Szliną. Wołga za pośrednictwem systematu wodnego Wyszniewołockiego łączy się z Matą a za pośrednictwem rz. Mołogi i systematu Tychwińskiego Tychwinką i Siasią, dopływem jez. Ładoskiego. W jeziora obfitują zwłaszcza powiaty ostaszkowski, wyszniewołocki i bieżecki. Do największych należą Seliger, OchwatŻadenje, Stereż, Wsieług, Widbino w pow. ostaszkowskim, Mstino i Udomla w wyszniowołockim i Werystowe w bieżeckim. Błota zajmują dość znaczne przestrzenie; są one po części pokryte lasami. Pod lasami w pierwszej połowie b. stulecia znajdowało się do 31 ogólnej przestrzeni, przeprowadzenie jednak dróg żelaznych i ułatwienie spławu wpłynęło na wielkie ich wyniszczenie. Klimat lądowy, łagodzony obfitością wilgoci. Średnia temperatura roczna dochodzi do 425 R. Podług danych z 1872 r. było w gubernii 1, 567, 300 mk. 2841 kat. , 4098 jednowier. , 18, 767 rozkoln. , 1709 prot. , 2745 żyd. , 227 mahom. , zamieszkujących 11, 718 nomenklatur 12 miast powiat. , 1 nadetatowe, 2 osady, 229 pogostów, 568 siół, 18 słobód, 1692 siółek i folwarków, 8831 wsi i 365 drobnych osad. Oprócz Wielkorusów zamieszkuje w gubernii do 100, 000 Korelczyków, którzy przesiedlili się tu ze Szwecyi w połowie XVII w. W 1871 r. było w gub, 1779 cerkwi prawosł. 890 mur. , 5 jednowierców 4 mur. , 1 kościół katol. i 1 ewang. oba w Twerze, 20 monastorów. Mieszkańcy zajmują się rolnictwem sieją głównie owies i żyto, po części jęczmień i tatarkę, które z powodu ubóstwa gleby stoi na niskim stopniu i nie zaspakaja miejscowych potrzeb; dalej przemysłem domowym, hodowlą bydła na niskim stopniu, rybołówstwem, przemysłem leśnym, furmaństwem i wychodzeniem na zarobek, głównie do Petersburga i Moskwy. Przemysł fabryczny, rozwijający się stopniowo, reprezentowany był w 1872 r. przez 391 fabryk, zatrudniających 16, 368 robotników i produkujących za 17, 259, 197 rs. Przemysł ten koncentruje się głównie w Twerze 46 fabryk, z produkcyą za 6, 169, 667 rs. , Rżewie 26 fabryk, produk. za 2, 916, 724 rs. i Wyszniewołocku 13 fa bryk z produk. za 1, 777, 571 rs. . Na upadek handlu, dawniej bardzo znacznego, wpłynęło otwarcie w 1870 r. drogi żel. rybińskoboło gowskiej i nowotorskiej. Pod względem oświa ty publicznej w 1872 r. było w gubernii 613 szkół, z 26, 642 uczniami 5273 dziewcząt. Pod względem administracyjnym gubernia dzieli się na 12 powiatów twerski, bieżecki, kolaziński, kaszyński, korczewski, nowotorski, ostaszkowski, rżewski, starycki, wiesiegoński, wyszniewołocki i zuboowski, z któ rych najrozleglejszym jest wyszniewołocki 170 56 mil. kw. najmniejszym zubcowski 5392 m. kw. . J. Krz. Twerdyń, w dokum. Twerdyny, Twerdynie, wś nad błotnistym lewobocznym dopł. Stochodu, pow. włodzimierski, na płn. zach. od mka Kisielina, posiadała kaplicę kat. par. Kisielin, W czasie rewizyi zamku włodzimierskiego z 1545 r. własność Jakuba Chołpytowskiego, który zobowiązany był do utrzymywania jednej horodni zamkowej Jabłonowski, Rewizye, 12. Podług reg. pob. pow. włodzimierskiego z 570 r. wś Twierdin wraz z Kisielinem, Dymitrowcami i Żorawczem należała do Olizara Kierdeja. Pobór oddzielnie niewykazany Jabłonowski, Wołyń, 22. Tę samą wś, prawdopodobnie, wymienia Rewizya zamku łuckiego z 1545 r. jako własność Twerdyńskiego, który wspólnie z innemi był zobowiązany do utrzymywania jednej horodni zamkowej Jabłonowski, Rewizye, 40. Twerecz, mko rząd. nad jez. Twerecz, pow. święciański, w 3 okr, pol, gm. i okr. wiejski Twerecz, o 35 w. od Święcian a 119 w. od Wilna; w 1881 r. 605 mk. 290 męż. , 315 kob. ; w 1866 r. było 18 dm. , 247 mk. 221 kat. , 7 starowier. , 18 żyd. . Posiada kościół par. kat. , p. w. św. Trójcy, z drzewa wzniesiony w 1852 r. przez ks. plebana Roubę, na miejsce dawniejszego z 1501 r. Parafia kat. , dek. święciańskiego, 6427 wiernych. Do r. 1832 istniał tu klasztor ks. augustyanów al. kanoników od pokuty, założony około 1670 r. przez Mikołaja Stefana Paca, dziedzica T. , wwodę trockiego, i Wojciecha Wizgiełło. Przy klasztorze wzniesiono kościół murow, W skład okręgu wiejskiego wchodzi mko T. , wsi Bukliszki, Czepieliszki, Doktory, Kałwieliszki, Kiakszty, Kiełpucie Nowe, K. Stare, Kluki, Paszuny, Pieczurki Mniejsze, P. Wieksze, Podzisna, Popówka, Szakieliszki, Wejksze, Wielka Wieś i Witany; przysiołki Doktory, Twerecz, oraz zaśc Czepieliszki, Kmakiszki al. Czelniuki, Maryampol, Pawile, Pokałna, Rapienia i Walwiszki, w ogóle w 1865 r. 588

Twerdyń

Twerdyń

Twerecz