Przy regulacyi miasta w r. 1824 wszystkie ogrody, place i zabudowania plebańskie, jako na przeszkodzie będące, wskutek urzędowego układu zabrane zostały, a wzamian oddano folwark czyli zabudowania rządowe wraz z innemi ogrodami. Nadto grunta kościelne, składające się z 74 kawałków na całej miejskiej przestrzeni porozrzucanych, w r. 1828 na jeden dział zamienione zostały. Parafia liczy obecnie 5073 męż. , 5542 kob. , razem 10, 615, w tej liczbie ludności pochodzenia niemieckiego około 400 dusz. Oprócz parafialnego istniał jeszcze w T. kościół p. w. św. Ducha, zwany szpitalnym, mający na uposażenie 65 mr. ziemi, lecz ten jako opustoszały i grożący zawaleniem w r. 1836 rozebrany został, a fundusze przeszły na rzecz domu schronienia, który obecni nie istnieje. Parafię T. składają obecnie miasto T. , wsi Turkowice, Kowale Księże, Cisów, Szadów Księży, Szadów Pański, Obrębizna, Wilchnogóra, Pęcherzew, Pęcherzewek, Warynka, Chlebów, Korytków, Laski, Żaki, Rogów, Kaczki Plastrowe, Kaczki Średnie, Kaczki Mostowe, Machlin, Słodków, Słodków kolonia, Sadłowice, Deszna, Obrzębin, Wrząca, Kilania, Albertów, Budy Słodkowskie, Wichrza; osady FoluszZabrodni i Groblica; folwarki Cecylianów, Grabieniec a b i c, Konstantów i wś Dąbrowa. Parafia ewang. obejmuje przeszło 4000 dusz w T. i okolicy. Wydana w Łowiczu r. 1892 książeczka p. t. Turek, monografia miasta, przez Leona L. Kruszyńskiego, mieści dokładny opis obecnego stanu miasta i bardzo niedokładne szczegóły historyczne. Opis miasta i kościoła podał M. R. Witan. , część historyczną Br. CL, Turecki powiat gub. kaliskiej, utworzony w r. 1867 z połowy dawnego pow. kaliskiego, zajmuje środkową część obszaru gubernii, ma 24, 87 mil kw. powierzchni. Graniczy od płn. z konińskimi i kolskim, od wschodu z łęczyckim i sieradzkim, od płd. z sieradzkim i kaliskim, od zach. z kaliskim i częścią konińskiego. Nie styka się tylko z dwoma krańcowemi powiatami gubernii słupeckim i wieluńskim. Powierzchnia powiatu przedstawia równinę, lekko pofałdowaną nieznacznemi wzniesieniami na liniach działów wodnych, pomiędzy Wartą, przerzynającą się dość głęboką i szeroką błotną doliną w kierunku od płd. ku płn. i równoległemi niemal dorzeczami Prosny i Neru. Warta wchodzi w obszar powiatu w pobliżu miasta Warty i dąży środkiem obszaru na Uniejów, za którym skręca ku płn. zach do Koła. Dolina jej rozszerza się od 2 do 6 w. , koło Skęczniewa tworzy łachę i wydziela drugie ramię, które pod nazwą Starej Warty płynie równolegle z głównym korytem w odległości 8 do 4 w. Warta przyjmuje pod Skęczniewem z praw brzegu Szadkówkę al. Brodnie też Kwasiec zwaną a z lew. brzegu pod Słomkowem Teleszynę al. Pisie, uprowadzającą wody rozległego zagłęhienia, pojeziernego zapewne, które ciągnie się w kierunku od płd. ku płn. na długości około 10 w. koło osady Dobra. Wody płn. zach. części obszaru okolic Tarka uprówadza rzka Kiełbaska al. Czapelna, uchodząca do Warty z lew. brzegu na obszarze pow. kolskiego. Wznies. doliny Warty dochodzi st. npm. Linie działów wodnych są mało wydatne. Do dorzecza Prosny należy płd. zach. część obszaru. Do Neru uchodzi strumień powstający w płn. płn. wschod. części, w pobliżu Zelgoszczy. Gleba średniej dobroci, przeważnie żytnia; dolina Warty obfitąje w łąki i torfowiska. Wyższe części obszaru pokrywały lasy, dziś wytrzebione. W r. 1882 było 14, 331 mr. lasów prywatnych nieurządzonych, 6530 mr. urządzonych, 4649 mr. zasianych po wycięciu, 7276 mr. wyciętych świeżo a niezadrzowionych, 392 nar. oddanych włościanom za serwituty. Lasy rządowe tworzą obecnie leśnictwo Turek. Sady dworskie zajmowały 339 mr. , włościańskie mr. , w osadach 98 mr. Większa własność, prócz dóbr arcybiskupich, nie rozwinęła się na tym obszarze. Istniejące obecnie większe całości dóbr, jak Piętno ze Słomowem 7399 mr. , w tem 2893 mr. lasu, własność Golcza, Nie wiesz 3548 mr. Zakrzewskiego, Uniejów hr. Tolla, Czepów do 8000 mr. Pieczyńskiego, są to formacye świeżego pochodzenia. Drobna i średnia własność przeważa. Obok dawnych wsi wytworzyło się wiele kolonii na wyciętych obszarach leśnych i rozparcelowanych folwarkach. Pierwszymi kolonizatorami i pionierami cywilizacyi na tym obszarze byli arcybiskupi gnieźnieńscy, którzy otrzymali znaczne obszary ziemi leśne i osady nadrzeczne. Centrem działalności tej był Uniejów z kollegiatą, położony nad Wartą, bliszko starego grodu kasztelańskiego w Spicymierzu. Najdawniejsze kościoły i miasta na obszarze powiatu są fundacyami arcybiskupiemi. Przemysł fabryczny i rękodzielniczy nie rozwinął się tu dotąd. Prócz trzech gorzelni większych istnieją w powiecie tylko drobne zakłady, które w r. 1877 zatrudniały 411 robotników i produkowały za 532, 980 rs. Ludność powiatu wzrasta szybko; z 69, 850 w r. 1867, wzrosła do 92, 834 w r. 1890. Do ksiąg stałej ludności było zapisanych 98, 638, ale w tej liczbie było 9226 nieobecnych; niestałej ludności było 3422, tak więc obecnych na miejscu w d. 1 stycznia 1890 liczono 92, 834 głów. Śród zapisanych do ksiąg stałej ludności było 6549 protest. , 71 prawosł. , 5524 żydów 5, 6. Z cyfry

Turejsk