Wszeradów r. 1386, młyn na Gąsawce tejże nazwy 1390, Tupadły 1394, Turzyn 1396, Grocholin, Krzepiszyn i Szczepice 1307, Jadowniki, Redczyce, Retkowo, Rzemieniewice, Sierniki, Smerzyn i Zalesie kcyńskie r. 1398, Chobielin i Gąbin 1399, Ostrowce 1400, Wąsosz 1406, Jabłówko i Smerzynek r. 1416, Bąkowo 1426, Chraplewo 1430, Ciężkowo 1433, Kierzkowo 1438, Brzyskorzystewka 1448, Barcin 1460, Wolica 1474, Smogulecka i poblizka Nowa Wieś 1483, Wilkowo pakoskie 1488, Bełka młyn, Bożejewiczki, Baszkowo, Folusz pniewski, Gromadzki młyn, Jaroszewo, Jarużyn, Kołaczkowo, Kowalewo, Ostatkowe, Ostrów źniński, Piardowo, Pszczółczyn, Pszczółczynko, Rozpętek, Smarzykowo, Suchoręczek, Szubska Wieś, Ujazd i Wolwark przed r. 1523. Przy schyłku zeszłego i na początku bieżącego stulecia Radzimińscy z Żórawi, Mycielscy z Szubina, Skórzewscy z Łabiszyna i inni sprowadzali skwapliwie Niemców i osadzali nimi swe obszary; dalszego w tym kierunku dzieła dokonywają już sami Niemcy. Z starożytnych osad w granicach powiatu szubińskiego poznikały po r. 1136 Czaple, Opole, Rybitwy, Strzelce, Sweprawice i Urzuty nie Wrzosy; Bartowice i inne działy z r. 1235 są mylnie objaśnione Górkami pod Żninem; następnie znikły po r. 1262 Bobrowniki, Pielgrzymowo i Poczepnica, po r. 1338 Kosmowo, po r. 1357 Ośna Góra nie Osinin, po r. 1390 Ostrów wenecki, po r. 1391 Tarpice nie Karpicko, po r. 1399 Turzynko po r, 1480 Opatulino, po r. 1523 Kościenkowo, Kosikowo, Nowe, Szczuczyn i Wilkowo kcyńskie. Prawem niemieckiem rządziły się miasta Kcynia od r. 1262, Rynarzewo od r. 1299; , Żnin od r. 1345, Gąsawa od r. 1388, potem Łabiszyn, Szubin i Barcin, tudzież wsi Łysinin od r. 1357 i inne. Na obszarze Samoklęsk zamierzano w r. 1337 założyć miasto z nazwą Rudy; około r. 1390 sędzia kaliski Mikołaj, Krwawy Dyabeł z Wenecyi, zamyślał wynieść swe dziedzictwo do rzędu miast; Tupadły uchodziły za miasto około r. 1530. Btacyę królewską ustanowiono r. 1441 w Kcyni. Myto pobierano na Noteci pod Załachowem w 1145 i 1252 r. Na wyprawę malborską w r. 1458 dostarczyć miały żołnierzy pieszych Żnin 15, Kcynia 6, Łabiszyn 4, Rynarzewo i Szubin po dwóch. Podwód wojennych dostarczać miały w r. 1524 Kcynia i Żnin. Zamki obronne stały w Gąsawie, Kcyni, Łabiszynie, Szubinie, Wenecyi i Żninie. Pałac nowoczesny znajduje się w Lubostroniu. Na założenie mennicy arcybiskupiej udzielił Przemysław II pozwolenie w r. 1284. W r. 1086 odnośnie 1266 miała swój kościół Kcynia, r. 1120 Żnin, r. 1301 Góra, r. 1357 Gąsawa i Chomiąża Szlachecka, r. 1390 Wenecya, r. 1399 Chomętowo, Słupy i Szubin, r. 1400 Ostrowce, r. 1426 Wszeradów, r. 1430 Rynarzewo, r. 1438 Kierzkowo, r. 1450 Wójcin, r. 1460 Brzyskorzystew, r. 1523 Samoklęski, r. 1560 Barcin, r. 1627 Łabiszyn. Kaplice istniały w Grocholinie, Kcyni, Łabiszynie i Szubinie. W ręku dyssydentów znajdowały się kościoły barciński, brzyskorzystewski, chomętowski i łabiszyński. Kościoły niemieckoprotest. powstały w Kcyni r. 1816, w Żninie r. 1839, w Rynarzewie r. 1843 i około tego czasu w Łabiszynie i Szubinie. Klasztor dominikanów istniał w Żninie od r. 1338, karmelitów trzewiczkowych w Kcyni od r. 1612 i reformatów w Łabiszynie od r. 1656. Żydzi mieli swe kabały w Kcyni i Łabiszynie. Żnińską dzielnicę wspominają dyplomaty z r. 1136, kasztelanię, która się nie utrzymała, pod r. 1234, i powiat, który istniał od r. 1260 do końca XIV w. i zlewał się na zachodzie z Pałukami. Z tych dwóch powiatów, o ile zdołamy je rozróżnić, powstał około r. 1430 powiat kcyński, który w swych ustalonych granicach istniał do r. 1772 73. Powiat nakielski zagarniał w r. 1299 kawał lewego porzecza Noteci z Rynarzewem. Starostwo z wójtowstwem tworzyła Kcynia. Część Gogółkowa była królowszczyzną aż do r. 1370; druga część przypadła skarbowi w skutek zbrodni dziedzica jej, Michała z Czacza; całe zaś Gogółkowo oddał t. r. król Kazimierz arcybisk. gnieźn. wzamian za inne włości. Arcybiskupi posiadali rożnami czasy Białożewin, Biskupin, Chomętowo, Chomiążę Duchowną, Dąbrówkę Słupska, Dobrylewo, Drewno, Godawy, Gogółkowo, Gó rę, Jaroszewo, Łysinin, Murczyn, Piechcin, Pniewy, Podgórzyn, Rydlewo, Samoklęski, Sarbinowo, Skarbienice, Słupowo, Wenecye, Wilkowo Pakoskie, Wójcin i Żędowo; augustynianie trzemeszeńscy Brzyskorzystew, Chomiążę Szlachecką, Dąbrówkę Słupską, Jabłowo, Januszków, Gąsawe, Komratowo, Młodocin i Załachowo; cystersi łekneńcy wągrowieccy Dębogórę, Gromadno, Oleszno i Pińsko; bożogrobcy gnieźnieńscy Łachowo. Probostwa posiadały 1 kcyńskie; Ujazd i Krzepiszyn; 2 łabiszyńskie; Zdziersko; 3 łekneńskie Micharzewo; 4 słupskie Gąbin; 5 szubińskie Wieszki; 6 weneckie Mościszewo; 7 żnińskie Chomiążę Duchowną, Rydlewo i Skarbienice, Te posiadłości zostały prawie wszystkie w ręku wymienionych probostw. Z szlachty osiadłej w pow. szubińskim, czyli raczej w wschodniej części tak zwanych Pałuk, zajmowali przez kilka wieków wybitne stanowiska pod względem majątku i dostojeństw Toporozycy. Pału

Szubin