bardzo znaczny. Targi odbywają się trzy razy tygodniowo w niedziele, poniedziałki i czwartki, jarmarki zaś 8 lipca, w 10 piątek po Wielkiejnocy i od 8 do 22 listopada. St. T. dr. żel, moskiewskokurskiej, pomiędzy st. Skobelewo o 11 w. a Kozłową Zasieka również o 11 w. , odległą, jest o 182 w. od Moskwy a 320 w. od Kurska. Dr. żel. odskiewsko kursko przecina w T. dr. syzranoriaźsko wiaziemska, stacya której, pomiędzy st. Protopopowo o 7 w. a Prysady o 15 w. , odległą jest o 277 w. od Wiaźmy a 185 w. od Riażska. W dziejach T. występuje po raz pierwszy pod 1147 r. i do 1503 r. należała do ks. riazańskiego. Po przyłączeniu do w. ks. moskiewskiego, z polecenia Bazylego Iwanowioza wzniesiono na lewym brzegu Upy twierdzę drewnianą, która przetrwała do 1741 r. , w którym została rozebraną. Wewnątrz twierdzy zbudowano od 1514 do 1521 r. zamek murowany Kreml, istniejący do chwili obecnej. W 1552 r. miasto obiegł i po części zburzył chan krymski DewletGirej na czele 30000 wojska. Za czasów Samozwańca T. stanęła po jego stronie i w skutek tego w 1607 r. była przez 1 2 miesiąca obleganą i wziętą przez cara Bazylego Szujskiego. Od 1708 r. przyłączona do gub. moskiewskiej, od 1719 r. mto prowincyonalne tej gub. , zostało w 1777 r. mtem głównem gub. tulskiej. Tulski powiat leży w płn. zach. części gub. i podług wymiarów Strjelbickiego zajmuje 43, 3 mil al. 2097 w. kw. Północna część powiatu wyniosła i póprzerzynana głębokiemi jarami, południowanatomiast, po lewym brzegu Upy, znacznie niższa i równiejsza, Najwyżej wzniesione punkty dochodzą 857 i 838 st. npm. Z rzek najważniejsza Upa, przerzynająca powiat od wschodu na zachód i przybierająca od pr. brz. Tulicę, Wołotę, Upkę i in. , od lewego zaś Woronkę i inne drobniejsze. Nadto w północnej części powiatu biorą początek Osetr, Bezputa i Waszana, uchodzące po za granicami do Oki. Wszystkie te rzeki nie są ani spławne ani żeglowne. Również niema w powiecie większych jezior i błot, lasy zajmują około 1 2 części ogólnej przestrzeni. Z kopalin znajdują się w wielu miejscach pokłady węgla kamiennego, eksploatowanego na opał, potrzeby miejscowych fabryk i dróg żelaznych. W 1870 r. było, hm mta powiat. , 68573 mk. 50 katol. , 97 rozkolników i 28 żydów, zamieszkujących 394 osad 68 siół, 134 siółek, 182 wsi i 10 drobnych osad. Było 79 cerkwi 65 murów. . Główne zajęcie mieszkańców stanowi rolnictwo i inne gałęzie gospodarstwa wiejskiego. Przemysł fabryczny słabo rozwinięty. W 1870 r. było 30 zakładów, zatrudniających 300 robotników i produkujących za 230122 rs. 6 gorzelni dało 191057 rs. . Tubka gubernia należy do guberni środko wych i podług wymiarów Strjelbickiego ma 561, 86 mil al 27188, 1 w. kw. , należy przeto do najmniejszych w Rossyi. Leży ona na krańcu zagłębia moskiewskiego i na przestrzeni 180 w. , w kierunku od płd. zach. ku płn. wsch. przerżnięta jest działem wodnym rzek dorzecza Oki i Donu. Dział ten przechodzi przez pow, nowosilski, czernski, bogorodnioki i epifański i południową cześć weniewskiego i przedstawia płaskowzgórze, poprzerzynane głębokiemi wąwozami i dochodzące pod wsią Rajewo w pow. czernskim do 1017 st. npm. Pod względem geognostycznym gubernia zajęta jest przez formacye węglową i dewońską. Pormacya jurajska występuje w pow. aleksińskim. Formacya dewońską zalega płd. zach. część gubernii i składa się z gruboziarnistych wapieni, żółtych dolomitów, ciemnozielonych glin, margli, twardych piaskowców. Istnienie węgla kamiennego w granicach gubernii znane jest od 1795 r. , lecz dopiero od 1812 r. rozpoczęto badania zagłębi węglowych a w 1844 n zaczęto eksploatować kopalnię we wsi Malewka w pow. bogorodickim na potrzeby cukrowni hr. Bobrińskiego. W 1871 r. z czterech szybów wydobyto 3577899 pudów węgla kamiennego. Oprócz węgli znajduje się w całej gubernii ruda żelazna, dalej dobra glina ogniotrwała, glina garncarska, torf w pow. bogorodickim, epifańskim, nowosilskim i tulskim i wapień. Gleba różnorodna, poczynając od czystego ozarnoziemu, warstwa którego wynosi od 3 4 do 2 1 2 stóp, do zupełnie nieurodzajnego piasku. Pod względem hydrograficznym przeważna część 3 4 grub. należy do dorzecza Oki, tylko pow, efremowski, epifański, nieznaczna płd, część bogorodickiego i zachodni zakątek czernskiego leżą w dorzeczu Donu. Oka wchodzi gub. orłowskiej do pow. bielewskłego i przerżnąwszy go na przestrzeni 65 w. wpływa w granice gub. kałuskiej, ponsem od wsi Korowina pow. aleksińskiego stanowi na przestrzeni 154 w. granicę od gub, kałuikiej i moskiewskiej. Jest ona na. całej praiestrzeni żeglowną. Z dopływów ważniejsze; Zusza, Ista, Upa, Czerepet, Woszana, Skinga, Bezpnta, Smedwa i Osetr. Don wypływa z jeziora Iwan, na pogranicza pow. wieniewskiego i epifańskiego, płynie przez ten ostatni na przestrzeni 50 w. , poczem wkracza do gub, riazańskiej. Dopływy Donu w granicach gub, tulskiej są, nieznaczne, za wyjątkiem Niepradwy i Krasiwej Mieczy. Jezior i błot niewiele. Do największych jezior należą Iwan oziero, Szyłowskie i Żupel. Błota spotykają

Tuła