do T. trzej namiestnicy króla Ludwika, którzy pokrzywdzonym Wielkopolanom wymierzać mieli sprawiedliwość Janko z Czarnkowa w Pomn. Dz. Poi, II, 697. W r. 1382 stanąwszy tu z orszakiem swoim mianujący się panem królestwa polskiego margraf brandenburski Zygmuntj ustanowił targi wtorkowe w mieście T. ; r. 1385 arcybiskup Bodzanta przy bytności swej w T, udzielił 40 dniowego odpustu. Jagiełło bawił tu kilkakrotnie, r. 1386 ustanowił targi wtorkowe i zatwierdził kupno Daniszewa; r. 1388 nadał różne swobody posiadłościom klasztornym i przeniósł komorę celną z Wielatowa do T. Kod. Wielkp. . W r. 1410 bawił po zwycięztwie pod Grunwaldem, w podróży z Gniewkowa do Gniezna i w r. 1422 z Przypustu pod Nieszawą do Poznania Długosz, Hist. , wstąpił do T, Archiwum klasztorne posiada tegoż króla przywilej na jarmarki z r. 1400. Około I. 1397 odbyły się w T. sądy ziemskie pod przewodnictwem Domarada kaszt. pozn. Akta gr. wielk. , n. 1234 pod r. 1399. W r. 1447 49 rozgraniczono miasto od Kruchowa i Kierzkowa Akta gnieżn. ; r. 1458 dostawić miało T. 10 żołnierzy pieszych na wyprawę malborską, a w r. 1524 pociągnięte zostało do obowiązku dostarczania podwód Kod. Wielkp. Racz. , str. 181, 221. Przywileje odnoszące się do stacyi królewskiej, myta i jarmarków wymienia kś, dr. Łukowski w swej rozprawie. Od r. 1600 rozpoczynają się księgi miejskie. W r. 1656 d. 24 sierpnia Stefan Czarniecki napadł załogujących w T. Szwedów i zniósł ich do szczętu. Opat M. Święcicki w jednym z listów z r. 1684 wspomina o wybrykach proboszcza strzelińskiego J, T. Grębskiego, który nawiedziwszy T. , porwał szewcom ich przywilej i podarł na kawałki Mosbach, Wiad. , 374. T. wchodziło w skład powiatu gnieźnieńskiego. W r. 1794 zajął je Madaliński; r. 1848 d. 10 kwietnia zaszła tu potyczka z wojskiem pruskiem. Przedmieście Skwarzymowo Skwarzyna zlało się z miastem. Na obszarze T. odkopkno cmentarzysko z popielnicami; wykopaliska znajdują się w zbiorach pozn. Tow. Prz. Nauk. Napływ Niemców i żydów nie odebrał dotąd miastu cech polskości. Niemcy wydali w r. 1849 kalendarz, r. 1865 ordynacyę dla straży ogniowej i wr. 1877 statut dla Towarzystwa obrony krajowej Landwehr. T. jest miejscem urodzenia Jana Kilińskiego i Augusta Jeskego, znanego pedagoga. Nazwa T. pochodzi od wyrazu trzemcha czyli czeremcha. Okrąg miejski składają osady Brzozowiec, Bystrzyca, Cytrynowe, Exnershof i Wymysłowo Miejskie 69 dm. , 446 mk. ; cały okrąg ma 329 dym. , 1068 rodzin, 4766 mk. 2266 męż. , 2500 kob. ; 3674 kat, 776 prot, 1315 żyd. i 1862 ha obszaru 1142 roli, 153 łąk; czysty dock z ha roli wynosi 7, 44, a ha łąk 10, 57 mrk. Dworzec kolei żel. 3 dm. i 29 mk. wchodzi w skład okr. wiejskiego Niewolna. Piorę trze meszeńską opisał w r. 1840 A. Pampuch. Okolica T. jest gniazdem Porajów, wywodzących swój początek od brata św. Wojciecha. W XIV w. znachodzimy tam 4 graniczące z sobą sie dziby szlacheckie Kozłowo, Tokarzewo, Jakubowo i Jankowo, na których siedzieli jeBzcze Porajowie; w Jankowie rodził się Bodzanta Poraj, biskup krakowski f 1366. 2. T. al. Trzemeszna, Crzemesno 1338, wś, pow. krotoszyński, o 5 kim. na płd. wsohód od Ko źmina st. dr. żel. , na praw. brzegu Trzebawy dopł. Orli, przypiera do jeziorka Rybką zwanego; par. i poczta w Rozdrażewie, szkoła w miejscu; ma 55 dm. , 403 mk. 386 kat. , 17 prot. i 458 ha 442 roli, 14 łąk. T. nadane było w r, 1338 Maćkowi Borkowi czowi Kod. Wielkp. , 1188; od r. 1471 poza r. 1620 należało do Rozdraźewskich; wchodziło w skład dóbr krotoszyńskich; między r. 1578 i 1620 było w T. 6 1 2 śladów osiadłych, 1 ćwierć karczm. , 3 zagr. , tyleż komorn. i młyn o ko le korzecznem. E. CaL Trzemesznno, jezioro, w pow. chojnickim, wzn. 120 mt. npm. , nieomal pół mili długie i miejscami 2 5 mili szerokie. Leży na wschód od szosy chojnickokoscierskiej, między Giełdonem a Męcikałem. Ks. Fr. Trzemessno, niem. Trzmetzno, kol, pow. chojnicki, st. p. Brusy, gm. Giełdon. W 1885 r. 2 dm. , 25 mk. Lustracya z r. 1664 opie wa, że 6 pustkowian i 2 ogrodu, z T. zobo wiązanych było po tygodniu strzedz barci brzeskiej. Ks. Fr. Triemętówko al. Trzementówko, Trzemiętówko, niem. Bergfeld, wś, pow. bydgoski, o 12 kim. na wschód od Mroczy i tyle na płd, zach. od Koronowa, pod Trzemętowem, w oko licy wzgórzystej; par. Byszewo, poczta w Małem Sitnie Wilhelmsort, st. dr. żel. na Strzelewie Strehlau; ma 17 dm. , 151 mk. 16 kat. , 186 prot. , 1 żyd. i 832 ha 800 roli, 14 łąk. Mikołaj heres in Przemanthow, z którym prawo wała się w r. 1398 Jarochna z Rynarzewa o Retkowo Akta gr. wielk. , II, n. 1076, mógł pochodzić z T. lub posiadać pewien dział na sąsiedniem Trzemętowie. Około r. 1580 należało T. z 2 zagród, do Gogolińskich. E. CaL Trzemątowo al. Trzemiętowo, urzęd. 2Vzementowo, Trebacovo 1254, Trebatovo 1258 Trzebathowo 1349, Trzebiathowo 1530, Trzemięthowo 1583, Trzebatowo, Trzebaczowo, Trebaczow, wś i os. , pow. bydgoski, o 10 klm. na wschód od Mroczy, w okolicy wzgórzystej, graniczy z Trzemętówkiem; par. Byszewo, poczta w Małem Sitnie, st. dr. żel. na Strzelewie; ma

Trzemeszno