Wielkp. , n. 176, Bazyli 1249, Marcin 1285, Stefan 1291, Janusz 1301, Marcin 1318 tam że, n. 997, Wojsław 1326, Mikołaj 1338 n. 1181, Jan 1346, Mikołaj 1358 Marek wykazany w Indeksie do Kod. Wielkp. n. 1378, był proboszczem norbertanek w Strzelnie, Gniewomir 1360, Berwold 1369, Jakub Zawisza Poraj 1373, Paweł 1392, Andrzej 1408, Pielgrzym z Łaska, ostatni proboszcz od 1436 i pierwszy opat od r. 1441, Maciej Krakowita 1444, Jan Wronowski 1481, Andrzej Drzążyński 1504, Wojciech z Brodnicy Brudziński 1522, Stanisław Gostyński 1537, Aleksander Mieliński 1557, Wojciech Mieliński 1584, Andrzej Gębicki 1621, Jan Gębicki 1639, Aleksander Sokołowski 1643, Marcin Starczewski 1646, Gabryel Miłoszewski 1653, Andrzej Miąskowski 1662, Aleksander Miąskowski 1668, Maciej Miąskowski 1671, Mikołaj Święcicki 1678, Kazimierz Brzechwa 1699, Hieronim Wysocki 1713, Fr. Poniński 1722, Michał Kosmowski, infułat od 1761 do śmierci 1804 r. d. 18 grudnia, Ed. Markowski administr. 1804, Fr. Tański admin. od 1807, opat od 1810 r. i Edward Markowski, ostatni opat 1852. Odtąd zawiadują kościołem proboszczowie świeccy. Pierwsi zakonnicy byli cudzoziemcami; w r. 1216 znachodzimy między 16 kanonikami jednego tylko z imieniem polakiem, Domarada, w r. 1348 Witosława, r. 1349 Gniewomira i t. d. W wiekach XV i XVI pojawiają się obok imion chrzestnych, zwykle biblijnych, przydomki polskie, jak np. Szczyrba, Kropidło, Bąbek, Broda, Goły, Siny, Baran, Byczek, Wołek, Koza, Czajka, Sokół, Gąsię, Kokoszka, Oczko, Migdał i t. p. Między zakonnikami odznaczali się nauką Mikołaj z Grodziska, Wojciech Bojeński i Maciej bakałarz 1493, Herbort Niemiec t 1506, Maciej Pęto z Szmigla 1514, Stanisław Nikel z Trzemeszna f 1517, Jan z Uniejowa f 1584, Stanisław z Serocka 1617, Stanisław Muacides z Trzemeszna 1630, Andrzej Hączel Mokrski i inni. W klasztorze umarł d. 10 czerwca 1673 r. Stefan Damalewicz, żywotopisarz biskupów. Zakonnicy obsadzali probostwa w Łąkoszynie, Kłodawie i Modliszewku; w związkach braterstwa stali z klasztorami w Mogilnie, Trzepiaczu, Kaliszu i Lądzie. W r. 1780 1781 wcielono do T. konwent mstowski z wszelkiemł dochodami. Szkołę wspominają ustawy klasztorne z XIV w. Nową szkołę i szpital założył opat Kosmowski, wzniósł dom na szkołę, mieszkania dla 12 alumnów i nauczycieli, aptekę, ogród i oficyny; na utrzymanie zakładów przekazał dochody z dóbr Bieślin, Kamionek, Kozłówek, Ostrówek, Płaczkowo, święte i Targownica; później uzyskał pozwolenie papieskie, aby z dochodów opackich wypłacano rocznie 1000 złp. na utrzymanie 2 zakonników kształcących się w Krakowie, a 500 złp. na naprawę budynków szkolnych. W skutek tej fundacyi utrzymywano bezpłatnie w zakładzie 12 alumnów pochodzenia szlacheckiego; czas pobytu ograniczono na 6 lat. Odzież składać się miała z szaty koloru fioletowego, w rodzaju rewerend księżych. Alumnów przyjmował opat; przeorowi służył tylko głos doradczy; członkom rodziny założyciela zostawiono pierwszeństwo. Wolne utrzymanie i naukę w zakładzie miało także 8 uczni ubogich, którzy mieszkali z alumnami. Do szkoły mogły uczęszczać inne dzieci bezpłatnie. Nauczycielami byli przeważnie zakonnicy. Fundacyą uzyskała potwierdzenia papieskie w 1774 i 75 r. , sejmowe uchwałą 13 kwiet. r. 1775, arcybiskupie w r. 1776, a po rozbiorze Rzpltej królewskie pruskie po r. 1794. Uroczyste otwarcie szkoły i alumnatu odbyło się na dniu 4 maja 1776 r. ; pierwszymi nauczycielami byli kś. Kajetan Grochowski, Antoni Poniatowski i Józef Baczyński. Szkoła miewała do 300 uczni; z niej wyszedł Jędrzej Śniadeoki, W r. 1789 ogłosił W. Jasiński Podziękowanie imieniem szkół i fundacyi Collegium nobilium Trzemeszeńskich województw wielkopolskich Obywatelom. Przyjaciel Ludu leszczyński z r. 1851 VII, 212 zamieścił rycinę i opis zakładu. Po śmierci Kosmowskiego rząd pruski powierzył zarząd szkoły magistratowi T. i zaraz potem, w r. 1805 nasłał na rektora zakładu nauczyciela Niemca, dra Haege, za którego szkoła upadła. W r. 1808 następca jego, rektor Meissner, zastawszy tylko 10 uczni, starał się podnieść na nowo zakład. W r. 1815 zajął się rząd reorganizacyą szkoły; w r. 1831 przekształcono ją na progimnazyum, r. 1839 na gimnazyum, zamknięte w r. 1863. Alumnat urządzony był na 30 uczniów, poświęcających m stanowi duchownemu. Programy, wydawane od r. 1839, różno o tej szkole zawierają szczegóły. Dzieje miasta wiążą się z zaprowadzeniem chrześciaństwa w Polsce i z osadzeniem sprowadzonych z Werony kanoników. Za panowania Chrobrego T. było znaczną już stosunkowo osadą, skoro król ją przeznaczył na złożenie ciała św. Wojciecha, wykupionego z rąk Prusaków. Te zwłoki spoczywać miały 5 lat w T. zanim je przeniesiono do Gniezna, gdzie w r. 1000 odwiedził je Otton III. Już przed r. 1145 było T. z obszarem i mieszkańcami własnością klasztoru, którego poddani ulegali zwierzchnictwu proboszczów Kod. Wielkp. , n. 11. W r. 1292 przebywał tu Przemysław II; r. 1360 spaliła się prawie cała osada. Późniejsze pożary w r. 1405, 1420, 1522, 1548 i t. d. zaznacza kronika klasztorna. W r. 1381 przybył

Trzemeszno