z niej o cztery mile do Trok. Tam widziałem w pewnym ogrodzie zamkniętych i utrzymywanych żubrów, których inni turami, Niemcy zaś auroch zowią. Wojewoda trocki, chociaż mojem nagłem i niespodzianem przybyciem zdawał się być nieco obrażonym, zaprosił mię jednak na obiad, na którym był także Szachmet, król zawołżańskich Tatarów Scheachmet rex Sawolensis Tartarus. Ten w mieście Trokach, w dwóch murowanych zamkach między jeziorami położonych, uczciwie był chowany, jakby pod wolną strażą. Król przy stole o różnych rzeczach przez tłumacza ze mną rozmawiał Cesarza zawsze bratem swym nazywał, wszystkich monarchów i królów uważając między sobą za braci. Chociaż T. od Zymunta I przestały już być rezydencyą panujących, nie straciły jednak zaraz ani swej ludności, ani dawnej rozległości, widocznie jednak zaczęły się nachylać do upadku pod względem zamożności i ruchu handlowego. Zygmunt Stary zniósłszy ustanowionych przy kościele farnym trockim dwóch kanoników, ustanowił tyluż mansyonarzy, pomnażając fundusz kościelny i nowy stanowiąc obowiązek posługi duchownej w kaplicy św. Jerzego, znajdującej się na zamku wyższym. Z metryk litewskich widać, że oprócz tych świątyń był jeszcze inny kościołek, zapewne drewniany, zapisano bowiem, że Zygmunt I, przywilejem wydanym w Piotrkowie 1522 r. w oktawę św. Jana ewangielisty, dozwolił Albrychtowi Gasztoldowi, wwdzie trockiemu, kościół św. Mikołaja w T. , zbudowany przez jego ojca, na nowo budować i fundować, i ziemię, na której kościół stoi, prawem dziedzicznem mu nadał. Innym zaś przywilejem, w tymże roku wydanym, Zygmunt nadał starszym tego kościoła ziemię z poddanymi i wolność łowienia ryb w jeziorze Galwa. Chcąc podnieść upadające miasto, Zygmunt I d. 9 sierpnia 1516 r. ustanowił dwa jarmarki w T. , w dni jakie sobie miasto wybierze, z wolnością wszystkim kupcom przybyłym targowania bez opłaty myta. Nadto wzbronił kupcom jeździć z towarami z Wilna do Kowna i nawzajem, pomijając Troki. Zygmunt August w 1552 r. uwolnił mieszczan od dawania podwód pod gońców królewskich, Tatarów zaś zamieszkałych w T. , a wzbraniających się płacenia serebszczyzny do kasy miejskiej, zmusił do uiszczania się z tego podatku. Stefan Batory również opiekował się miastem a szczególniej jego kupcami, wydawszy im kilka przywilejów. W końcu ogólna klęska krajowa za Jana Kazimierza zadała ostatni cios miastu. W 1665 r. miasto zajęte i spalone zostało przez wojska ruskie, przyczem oba zamki zostały zburzone. Odtąd już T. , nie mogąc przyjść do dawnego stanu, odbudowały się tylko w lichą mieścinę. Wynieśli się mieszczanie litewscy i ruscy a nawet żydzi, a zostali sami prawie karaimi, wyjednawszy przywilej wyłączający żydów od prawa mieszkania w T. W 1718 r. d. 8 września odbył się w T. akt uroczysty koronacyi obrazu N. M. P. , koronami z Rzymu przywiezionemi przez biskupa wileńskiego Konstantego Brzostowskiego. Odtąd odbywał się tu corocznie na uroczystość Wniebowzięcia N. M. Panny głośny odpust, na który przybywały procesye z Wilna, Kowna i Merecza, dużo ludzi sprowadzając. W T. odbywały się sądy ziemskie i grodzkie oraz sejmiki powiatowe; dawniej i trybunał główny litewski miał tu swoją kadencyę. Starostwo grodowe, będące przez dlugi przeciąg czasu uposażeniem stołu królewskiego, należało zawsze do miejscowego wojewody. W 1766 r. opłacano z niego kwarty 498 złp. 12 gr. a hyberny 150 złp. Obszerniejszy opis T. podał W. Syrokomla L. Kondratowicz wWycieczkach po Litwie, t. I, 37 122; por. też art. Okulewicza w Wiestniku Zapadnoj Rusi 1867 r. . Trocki powiat leży w zachodniej części gubernii i graniczy od płn. wsch. i wschodu z pow. wileńskim, od płd. wsch. z lidzkim, od płd. z grodzieńskim, od zach. z gub. suwalską i kowieńską. Powierzchnia powiatu zajmuje 107, 9 mil al. 5220, 7 w. kw. i zamknięta jest biegiem Niemna od zach. i Wilii od płn. wsch. i pochyla się głównie od płd. ku płn. płn. zach. Nadto w zach. części powierzchnia opada do Niemna, we wschodniej zaś do Wilii, tak że najwyżej wzniesione punkty znajdują się w środkowej części powiatu. Najwyższe bezwzględne wzniesienie sięga w Giedatańcach 856 st. , w Naborowszczyźnie 762, Michnolasach 682, Sorok Tatarach 611, Strawiennikach 607, Butkianach 581 st. npm. Zach. i południową cześć powiatu stanowią równiny piaszczyste; w części płn. i zachodniej, pokrytych lasami i Jeziorami, występuje szereg pagórków piaszczystych i gliniastych, w części zaś płn. wsch. , w której zalegają rozległe łąki i pastwiska, przeważa gleba gliniasta a na wybrzeżach Wilii czarnoziem. Około Niemonajć, Wysokiego Dworu i Trok znajduje się tuf wapienny, glina i piaskowiec, okrążający wyniosłe brzegi jezior i występujący także w łożysku rz. Waki dopł. Wilii. W nizinach znajduje się ruda żelazna błotna z tufem wapiennym. Zródła wód mineralnych, jedyne w guberni, znajdują się w Birsztanach, Niemonajciach i Stokliszkach. Cała powierzchnia powiatu leży w dorzeczu Niemna, który na przestrzeni około 170 w. oddziela pow. trocki od gub. suwalskiej. Jest on na

Troki