rzeki, trzecia zaś, zwana Sady, na wzgórzu od wschodu, zamieszkana przez mieszczan trudniących się rolnictwem i sadownictwem. Dzielnica ta składa się z domków tak ukrytych śród sadów owocowych, że zdaleka wygląda jak las. Z miasta rozchodzą się w różne strony drogi bite do Tarnopola, Kopyczyniec, Budzanowa i do Skałata; najbliższa stacya dr. źel. transwersalnej w Kopyczyńcach o 28 klm. , druga w Tarnopolu o 32 klm. Targi odbywają się we wtorki naprzemiany w Starem i Nowem Mieście. Obie dzielnice są rzeką rozdzielone a łączy je most drewniany, długi około 50 mt. W mieście mają siedzibę starostwo, sąd pow. , rada powiatowa, urząd podatk, , urząd cechowniczy miar i wag, magistrat, urząd poczt. i tel. Jest także straż ogniowa ochotnicza, kasa oszczędności, szkoła 5klas. męska i 5klas. żeńska, szkoła ludowa, komenda dywizyi konnicy, dwóch adwokatów i notaryusz. Rada gminna składa się z burmistrza i 36 radnych. Dochód miasta wynosi 53, 000 złr. Główne źródło dochodu stanowią dzierżawa propinacyi, dająca 13, 500 zł. , koszary konnicy wynajmywane za 14, 000 złr. , domy i pola 6000 złr, , kamieniołomy 2500 złr. Kamieniołom ten dostarcza znanego w całym kraju kamienia trembowolskiego, używanego na chodniki, do wyrobu toczydeł i brusków do ostrzenia, postumentów i t. p. Przed trzema laty pobudowało miasto koszary kosztem 360, 000 złr. , a obecnie na ukończeniu ujeżdżalnia kryta, kosztująca 50, 000 złr. Ludność według ostatniego obliczenia wynosi około 8000 głów. Posesyi jest 1128. Co do narodowości, to liczbowo przeważają Rusini, po nich idą Polacy, nareszcie żydzi. Wojskowych jest 500. Przemysł i handel mało są rozwinięte, mieszczaństwo trudni się wyłącznie rolnictwem, posiada bowiem około 5000 mr. roli. Przed 40 laty posiadali zaledwie połowę tego obszaru, ponieważ resztę używał magistrat. Były to grunta t. zw, rejestrowe, które pozostały po poległych na wojnach lub pomarłych podczas zarazy. Po procesach, skargach i ugodach odstąpił magistrat mieszczanom te grunta po 16 złr. za mórg, spłacanych ratami; dziś wartość takiego morga wynosi 300 fl. Fabryk ani cechów rzemieślniczych nie ma. Stosunki towarzyskie są dosyó ożywione; czytelnia ruska liczy 60 członków, kasyno urzędników ma 40 członków i bibliotekę liczącą około 1000 tomów. Do par. łacińskiej należy 15 gmin, do greckiej 7. Pamiątki zwaliska zamku obronnego, zwaliska klasztoru dawnego, położonego w kącie między rz. Gniezną a Seretem, z dzwonnicą wysoką, z której wedle podania 200 wsi okolicznych widać było. Jest ogród spacerowy, w pośrodku którego wznosi się obelisk kamienny na cześć Zofii Chrzanowskiej. Przy mieście jest 5 młynów wodnych. Dzieje. Początki T. sa nieznane. Sama nazwa, przekształcona z ruskiej Terebowla wskazuje, że jestto osada powstała na miejscu wytrzebionem z lasów terebyty trzebić. W najstarszej dobie swych dziejów należała do rzędu grodów czerwieńskich, z któremi wspólne dzieliła losy, przechodząc kolejno z rąk Lachów do Rusi, aż wreszcie utrzymała się przy ostatniej. Gdy następnie z obszernych ziem Włodzimierza W. wyłoniła się osobna Ruś podkarpacka Rościsławiczów, występuje T. od r. 1097 jako stolica odrębnego księstwa, które dostało się w udziale ks. Wasylkowi 1097 1124, najmłodszemu z trzech synów Rościsława 1065 a wnukowi Jarosława Mądrego 1054. Młody, wojowniczy książę wielkie powziął plany. Nawiązał stosunki z Turkami, Berendejami, Pieczyngami i przyzwał ich hordy ku pomocy. Na odgłos, że już idą ku niemu, mówił pełen hardości, , zimą wyruszę na Polskę, latem zawojuję ją i zemszczę się za Ruś. Nie bogata jest w lud nasza ziemia, pójdę więc na Bułgarów naddunajskich i jeńcami ich zaludnię pustynie. Nim jednak tego dokonał, rozbudził obawę i zazdrość swych sąsiadów. Dawid Igorowicz, ks. wołyński, i Świętopełk, w. ks. kijowski, podstępem dostali go w swe ręce i w sposób okrutny pozbawili wzroku. Nestor, świadek współczesny, dokładnie opisał nam tę scenę. Mimo utraty wzroku Wasylko, odzyskawszy wolność, rządził dalej dzielnicą trembowelską i potrafił ją utrzymać w swojem posiadaniu, pomimo zabiegów Świętopełka i Dawida, usiłujących mu ją wydrzeć. Umarł Wasylko w r. 1124, zostawiając syna Iwana swoim następcą na księstwie trembowelskiem, O tym Iwanie mało przechowało się szczegółów. Wiemy tylko, że obok dzielnicy trembowelskiej posiadał i naddniestrzański Halicz. Po jego bezpotomnej śmierci 1141 r. zagarnia ks. trembowelskie wraz z innemi podkarpackiemi dzielnicami i łączy w jedno halickie księstwo Wołodymirko Wołodarewicz. Od tej chwili traci T. znaczenie stolicy, lecz nie przestaje odgrywać roli ważnego grodu. Zaraz następnego roku wojna, jaką wypowiedział Wołodymirko Wszewołodowi, w. księciu kijowskiemu, głównie odbiła się na Trembowli i jej okolicach. Pod nią bowiem spotkały się wojska obu kniaziów, lecz nie uderzyły na siebie, chociaż dzielila je tylko rz. Seret tak, że Wołodymirko stał po lewym, Wsewołod po prawym jego brzegu. Po kilkudniowem bezczynnem czekaniu, żadna strona nie odważyła się pierwsza wystąpić i dopiero posunąwszy się ztąd

Trembowla