statystyoczne dane o przemyśle podaje, , Tydzień piotrkowski z r. 1891, Nr. 4 6 i in. . Dane tyczące się początków miasta i okolic dostarczył hr. Ostrowski inne szczegóły zebrał i podał M. R. Witanowski. Tomaszów, miasto pow. gub. lubelskiej, leży pod 50 27 3 szer. płn. i 41 2 8 dłg. wsch. od F. , w błotnistej kotlinie, śród płaskowzgórza, sięgającego o 5 w, na wsch. płn. od msta we wzgórzach otaczających Majdan Górno zwanych Białe góry do 1000 st. , tęż samą prawie wysokość 980 st. przedstawiają wyniosłości o 8 w. na płd. zach. pod wsią Maziły. Okolica T. stanowi węzeł wodny, z którego rozchodzą się wody w różne strony. W stronie płn. płn. wsch. od miasta o 5 w. , we wsi Wieprzowe Jezioro, znajdują się źródła Wieprza, z lasów otaczających tę wieś od wsch. , pod os. Justynówką, bierze początek Huczwą, płynąca na wsch. do Bugu, o 5 w. na zach. płn. od miasta, w Szarej Woli, ma swe źródła Sołokija, dążąca na płd. wsch. do Bugu, o 7 w. na zach. płd. ze wsi Łosiniec podąża pot. Łosiniecki do Tanwi. Miasto samo leży w kotlinie, wzniesionej około 850 st. n. p. m. w przybliżeniu, wody okolicznej wyżyny prowadzi pot. zwany Kossowy Rów, biorący początek o 5 w. na zach. płn. od miasta pod wsią Rogoźnem, który, przy szerokości 4 st. , w czasie wylewu dochodzi do 180 st. , podąża on w kierunku wsch. płn, do Sołokii, opływającej T. od strony wsch. Na potoku są trzy mosty, jeden na szosie od Zamościa, dwa miejskie długości około 15 łokci. W stronie płd. wsch. otaczają miasto łąki, stawy w dolinie Sołokii, grunta piaszczyste, w stronie płn. wsch. rozpoczynają się grunta urodzajno, czarnoziemne. Z innych stron lesiste wzgórza. Odl. T. wynosi od Warszawy 267 w. , od Lublina 116 w. , od Zamościa 32 w. , od granicy austryackiej 5 w. Obszar gruntów mieszczańskich wynosi 3170 mr. , w tem 1794 mr. roli, 174 mr. łąk, 600 mr. pastw. wspólnego, 157 mr. wód i nieuż. , 414 mr, pod ogrodami i budowlami, 31 mr. pod placami i ulicami. Miasto posiada obecnie cerkiew wzn. 1889 r. , kościół par. rz. kat. , syuagogę, szkołę 2klas. miejską, sąd pokoju okr. IV, komorę celną, dom przytułku dla starców, zarząd akcyzy, kasę powiat. , urz. powiat. , urz. poczt. i tel. , urz. gminny z kasą pożycz, , magistrat. Szpital powiat. ma być dopiero zbudowany. Ulice miasta są Rynek, Św. Jurska z cerkwią, Sokalska, Kościelna z kościołem i probostwem, Lwowska z komorą i pocztą, Wróbla, Celna, Hotelowa, Solna, Św. Tekli, Praga, Piekarska, Mydlarska, Jatkowa, Krasnobrodzka, Wałowa, Faryniarska, Bednarska, Wodna, Furmańska, Zamojska, Rymarska, Rachańska, Błotna. Cztery przedmieścia Rogoźniański, Łosinieckie, Kozie i Sokalskie. Dwie studnie miejskie i 20 prywatnych. Uli06 niebrukowane, zaopatrzone w drewniane chodniki. Domy przeważnie drewniane, w rynku piętrowe, w bocznych ulicach otoczone ogrodami. Z większych budowli, prócz kościołów, znajdują się koszary straży pogranicznej na 400 osób i stajnie kozackie na 300 koni. Po dawnym klasztorze trynitarzy zostały pokaźne jaszcze ruiny. Ludność ogólna wynosi 7277 głów, w tem 2053 kai, 986 prawosł. , 4238 żyd. ; 3444 męż. , 3833 kob. Cały handel przeszło 60 sklepów zostaje w ręku żydów, fabryk nie ma wcale. Do chrześcian należy 1 piekarnia i cukiernia z restauracyą. Dawniej prowadzono tu dość znaczny handel miodem i wyrabianemi z niego wiśniakami i maliniakami; dziś zboże i drzewo są głównemi artykułami. Jarmarków 6 w ciągu roku, we środy po Trzech Królach, św. Stanisławie, św. Bartłomieju, św. Tekli, św. Łukaszu, św. Marcinie. Do r. 1866 płaciło miasto czynsz w ilości rs. 324 kop. 59 1 2 do ordynaoyi Zamoyskich, która dotąd posiada w mieście prawo propinacyi. Dotąd przechowały się szczątki dawnych obwarowań, wałów ziemnych w stronie zach. płn. , wsch. płd. i płn. zach. Z rzemiosł najwięcej są rozwinięte tkactwo, szewstwo i kuśnierstwo. W 1819 r. było 2568 mk. ; 1827 r. 445 dm. i 2824 mk. ; 1860 r. 3587 mk. 915 r, lat. , 503 r. gr. , 2117 żyd. , 44 dm. mur. , 402 drewn. Miasto T. założone zostało na gruntach wsi Rogoźno około 1590 r. przoz Jana Zamoyskiego, hetm. i kancl. w. kor. , który od herbu swego nazwał je Jelitowo, gdy zaś 10 kwietnia 1594 r. narodził mu się syn Tomasz z czwartej żony Barbary Tarnowskiej, Zamoyski przywilejem swym z 1595 r. nową osadę zmienił na Tomaszów ob, Enc. Powsz. Orgel, p. wyr. Zamojski, Przywilej lokacyjny, obecnie zaginiony, potwierdził Tomasz Zamoyski, woj. kijowski, podkan. kor. , 25 maja 1621 r. Oznacza on granice miasta, powinności i daniny tak dla skarbu ordynacyi Zamoyskich, jako też dla kościołów obydwóch obrządków. Przywilej ten został zatwierdzonym przez Zygmunta III d. 7 paźdz. i r. , gdy tenże król stał obozem pod Tomaszowem przez parę tygodni, zbierając pospolite roszenie na wyprawę przeciw Turkom, stojącym pod Chocimem. Przywilej ten Metr. kor. , 167, s. 48 i Star. Polska, II, 1242 brzmi Gdy powziąłem był zamiar założenia miasta Tomaszowa i wkrótce ujrzałem je z łaski Bożej wzrastające, uznaję przeto za rzecz stosowną to wszystko co przezemnie dla ogólnego dobra miasta ustanowione i ogłoszone było, podać niniejszem pismem do potomności. Nadajemy mieszczanom grunta tu opisanie granic, uwalniając ich od

Tomaszów

Tomaszów